Lingua zulú
O zulú[3] (en zulú, isiZulu) é unha lingua africana da familia nguni, que pertence ao grupo bantú, falada pola xente do pobo zulú. Fálana uns 10 millóns de persoas, que nun 95% viven en Suráfrica, onde é un dos 11 idiomas africanos oficiais desde 1994 e fálao o 25% da poboación. Ensínase en zulú na educación primaria e secundaria e tamén se editan libros e revistas.
| Zulú isiZulu | ||
|---|---|---|
| Falado en: | Suráfrica, Cimbabue, Lesoto, Malaui, Mozambique, Eswatini | |
| Rexións: | KwaZulu-Natal, leste de Gauteng, leste do Estado Libre, sur de Mpumalanga | |
| Total de falantes: | 11,97 millóns (2011) 15,7 millóns (2002) como segunda lingua[1] | |
| Familia: | Níxer-congo Atlántico-congo Benue-congo Bantoide meridional Bantú Bantú meridional Nguni Zunda Zulú | |
| Escrita: | Latina | |
| Status oficial | ||
| Lingua oficial de: |  Suráfrica
| |
| Regulado por: | Pan South African Language Board | |
| Códigos de lingua | ||
| ISO 639-1: | zu
| |
| ISO 639-2: | zul | |
| ISO 639-3: | zul
| |
| Mapa | ||
| ||
| Status | ||
 | ||
Distribución xeográfica
editarO zulú fálase nas provincias de KwaZulu-Natal (81% dos habitantes), Mpumalanga (26%) e Gauteng (21%). Tamén se fala noutros países africanos, como Lesotho e Eswatini. As linguas ndebele do norte, falada en Cimbabue, e swazi e máis a fala nguni de Malawi son moi próximas ao zulú. O xosa, lingua predominante no Cabo Oriental, e o zulú son mutuamente intelixíbeis.
Normativa
editarEn 1859 apareceu a primeira gramática da lingua zulú.
Actualmente a institución encargada de regular a lingua escrita é o Zulu Language Board" (Instituto da Lingua Zulú) de KwaZulu-Natal.
Fonoloxía
editar- Ten 7 sons vocálicos: os 5 fonemas simples [a], [e], [i], [o], [u], ademais do e neutro e o o aberto.
- Dúas semivogais ([w], [j]).
- Entre as consoantes son característicos os 15 sons aspirados ou nasalizados denominados clics.
- É unha lingua tonal, o que implica que o significado dunha palabra depende do ton con que se pronuncie.
Algúns aspectos gramaticais
editar- A orde da frase é tipo SVO: suxeito + verbo + obxecto (complemento).
- Morfoloxicamente é unha lingua aglutinante.
- O substantivo consta de prefixo e radical: hai 15 prefixos diferentes, 13 dos cales se usan actualmente e os outros dous son arcaísmos. O plural expresase cun prefixo, por exemplo: inja "can" – izinja "cans".
- Verbo:
- No tempo de presente, os verbos regulares acaban en -a: sebenza "eu traballo".
- No tempo pasado, o verbo acaba en -e: umlimi ulime izinsimu "O labrador cultiva os campos".
- O futuro indícase coa partícula zo infixada no verbo: Abafundi bazofunda amabhuku "Os estudantes lerán os libros".
Notas
editar- ↑ Webb, Vic. 2002. "Language in South Africa: the role of language in national transformation, reconstruction and development." Impact: Studies in language and society, 14:78
- ↑ Moseley, Christopher e Nicolas, Alexandre. "Atlas of the world's languages in danger". unesdoc.unesco.org. Consultado o 11 de xullo de 2022.
- ↑ Definicións no Dicionario da Real Academia Galega e no Portal das Palabras para zulú.
Véxase tamén
editar| Existe unha versión da Wikipedia en Lingua zulú |
Outros artigos
editarBibliografía
editar- Doke, C.M. (1947) Text-book of Zulu grammar. Londres: Longmans, Green e Co.
- Wilkes, Arnett, Teach Yourself Zulu. ISBN 0-07-143442-9
- Nyembezi, C.L.S. (1957) Learn Zulu. Pietermaritzburg: Shuter & Shooter. ISBN 0-7960-0237-1
- Nyembezi, C.L.S. (1970) Learn More Zulu. Pietermaritzburg: Shuter & Shooter. ISBN 0-7960-0278-9
- Doke, C.M. (1958) Zulu-English Vocabulary. Johannesburg: Witwatersrand University Press. ISBN 0-85494-009-X
- Dent, G.R. e Nyembezi, C.L.S. (1959) Compact Zulu Dictionary. Pietermaritzburg: Shuter & Shooter. ISBN 0-7960-0760-8
- Dent, G.R. e Nyembezi, C.L.S. (1969) Scholar's Zulu Dictionary. Pietermaritzburg: Shuter & Shooter. ISBN 0-7960-0718-7
- Doke, C.M. (1953) Zulu-English Dictionary. Johannesburg: Witwatersrand University Press. ISBN 1-86814-160-8