Ismail Kadaré

Ismail Kadaré ten destacado especialmente no eido da narrativa, a pesar de que conta cunha estimábel obra poética e algunha incursión na literatura dramática.

Encadrada nun principio dentro das teses do realismo socialista, a obra de Ismail Kadaré trata con moita frecuencia os temas históricos dos Balcáns, especialmente dos pobos de lingua albanesa, achegándose en ocasión á historia contemporánea, e mesturándoos algunhas veces con elementos lendarios ou fantásticos da tradición albanesa. Ao mesmo tempo ten tratado a miúdo a cuestión do ser humano individual acurralado polo totalitarismo e as súas dinámicas absurdas, dun xeito que lembra en ocasións á narrativa de Kafka.

Un dos temas clave da súa obra é o relativo á configuración política e filosófica da identidade albanesa ao longo dos tempos, que el entende como unha personalidade situada constantemente entre as influencias de Oriente e de Occidente. Nese sentido é frecuente atopar escenarios contemporáneos á ocupación otomá do actual territorio de lingua albanesa, un contexto de opresión que foi interpretado tamén como unha referencia implícita ao totalitarismo do réxime comunista albanés. Así mesmo, é frecuente a aparición nas súas obras de elementos da tradición albanesa, como a música ou a literatura oral.

Aínda que a preocupación pola identidade albanesa é unha constante na súa obra, e xa tratara o caso da represión iugoslava contra Kosovo en Krushqit janë të ngrirë, (O cortexo nupcial conxelado na neve), o autor xogou un papel especialmente comprometido no conflito entre Serbia e Kosovo durante a Guerra de Kosovo (1989-1999), publicitando as razóns da postura albano-kosovar.

Non existe un acordo sobre se a postura de Kadaré durante o réxime comunista albanés foi de simple conformismo ou de disidencia. Por unha banda, Kadaré foi un dos poucos escritores que gozaron do apoio do réxime para exercer o seu oficio, chegando mesmo a ter acta de deputado no goberno de Enver Hoxha, de corte estalinista. O propio autor manifestou publicamente que, a pesar de autoexiliarse, non gustaba de que o alcumasen como un escritor disidente.

Por outra banda, é certo que moitas das novelas de Kadaré non poden interpretarse doutro xeito que como unha denuncia contra o totalitarismo, en ocasións camuflado no contexto da opresión otomá. Isto é así especialmente na obra Pallati i ëndrrave (O palacio dos soños), onde describe a situación dun réxime que arquiva os soños dos seus súbditos para empregalos como un xeito de predición. Varios críticos apuntaron que a descrición do escenario da acción coincide coa de Tirana, e o "Palacio dos Soños", co Ministerio de Defensa albanés nos anos 70 ^[1]. Ao mesmo tempo, o autor achegouse á represión da Sigurimi (policía política) albanesa noutras obras posteriores como Spiritus, onde se persegue a gravación dunha psicofonía que supostamente recolle a voz dun disidente asasinado.

As propias declaracións de Kadaré na súa saída do país son reveladoras:

A literatura e as ditaduras son incompatíbeis. Un escritor é o inimigo natural dunha ditadura.

As obras de Kadaré foron traducidas a máis de corenta linguas, e é o escritor albanés máis recoñecido internacionalmente. O seu nome soa con frecuencia entre os candidatos ao Nobel de Literatura.

Entre outros premios, recibiu o Prix Mondial Cino del Duca en 1992 e o Premio Internacional Man Booker no ano 2005

A referencia cronolóxica principal da bibliografía é a da primeira edición albanesa. Moitas destas obras foron revisadas e modificadas polo autor en posteriores edicións ou nas traducións ao francés.

• Frymëzime djaloshare, 1954.
• Ëndërrime (Fantasías), 1957, poesía.
• Qyteti pa reklama (A cidade sen anuncios),1959.
• Shekulli im (O meu século), 1961, poesía.
• Muzgu i perëndive të stepës (O ocaso dos deuses da estepa), 1962.
• Gjenerali i ushtrisë së vdekur, (O xeneral do exército morto), 1963, novela.
• Përse mendohen këto male, (En que pensan as montañas)1964, poesía.
• Përbindëshi (O monstro), 1965, novela.
• Tregimet e tejkohshme (Relatos doutro tempo), 1967, relatos.
• Dasma (A voda), 1967, novela.
• Motive me diell (Motivos ao sol), 1968, poesía.
• Kështjella(Os tambores da choiva), 1970, novela.
• Kronikë në gur (Crónica da cidade de pedra), 1970, novela.
• Pashallëqet të medha (O nicho da vergoña), 1974-1976, novela.
• Nëntori i një krieqyteti (Novembro dunha capital), 1975, novela.
• Koha (O tempo), 1976, poesía.
• Pallati i ëndrrave (O palacio dos soños), 1976, novela.
• Dimri i madh, (O grande inverno), 1977, novela.
• Komisioni i festës (A comisión de festas), 1977, novela.
• Breznitë e Hankonatëve (A saga dos Hankonat), 1976, novela.
• Ura me tri harqe (A ponte de tres arcos), 1978, novela.
• Koncert në fund të dimrit (Concerto na fin do inverno, 1978), novela.
• Prilli i thyer, (Abril despedazado), 1978, novela.
• Kush e solli Doruntinën (Quen trouxo a Doruntina?), 1979, novela.
• Gjakftohtësia, 1980.
• Autobiografia e popullit bë vatgje (Autobiografía dun pobo nos seus versos), 1991, ensaio.
• Dosja H (O informe H), 1981, novela.
• Emblema e dikurshme (Emblemas de antaño), 1981, relatos.
• Piramida (A pirámide) 1982, novela.
• Krushqit janë të ngrirë, (O cortexo nupcial conxelado na neve), 1983, novela.
• Tregimet e ditës që po thyhej (Relatos do serán agonizante), 1983, relatos.
• Heqja e mjeshterisë së munxhadhënësve, (A abolición da profesión de maldicidor), 1983, relato.
• Qorrfermani (O firmán da cegueira), 1984, novela.
• Hija (A sombra), 1984, novela.
• Rrëfim trikohësh (Relato en tres tempos), 1984, relato.
• Viti i mbrapshtë (O ano negro), 1985, novela.
• Koha e shkrimeve (O tempo dos escritos), 1986, relatos.
• Vajza e Agamemnonit (A filla de Agamenón), 1986, novela.
• Lamtumira e së keqes (O adeus ao mal), 1987, novela.
• Vepra Letrare, 1989.
• Nata me hënë (Claro de lúa), 1989, novela.
• Kalimet e nëndhesme (As pasaxes subterráneas), 1990, relatos.
• Ftesë në studio (Convite ao estudio do escritor), 1991, ensaio.
• Pesha e kryqit (O peso da cruz), 1991, ensaio.
• Muri i madh (A gran muralla), 1993, relatos.
• Shqipëri, 1995.
• Shkaba, (A aguia), 1995, novela.
• Vjedhja e gjumit mbretëror, (O roubo do soño imperial), 1995, relatos.
• Eskili, ky humbës i madh (Esquilo, o gran perdedor), 1995, ensaio.
• Dialog me Alain Bosquet (Diálogo con Alain Bosquet), 1996, entrevistas.
• Spiritus, 1996, novela.
• Konkurs bukurie për burrat në Bjeshkët e Nemura (Concurso de beleza masculina nos Cumios Malditos), 1996, relatos.
• Kushëriri i engjëjve (Os curmáns dos anxos), 1997, novela.
• Poezi, 1997.
• Kombi shqiptar në prag të mijëvjeçarit të tretë, 1998.
• Tri këngë zie për Kosovën (Tres cantos fúnebres por Kosova), 1998, relato.
• Ikja e shtërgut, 1999.
• Ra ky mort e u pamë, 2000.
• Kohë barbare (Nga Shqipëria në Kosovë), (Contos bárbaros, de Albania a Kosova), 2000, relatos.
• Bisedë përmes hekurash, 2000.
• Elegji për Kosovën, (Elexía por Kosova), 2000.
• Lulet e ftohta të marsit, 2000.
• Unaza në kthetra, 2001.
• Jeta, loja dhe vdekja e Lul Mazrekut, (Vida, feitos e morte de Lul Mazrekut), 2002, novela.
• Pasardhësi, 2004.
• Identiteti evropian i shqiptarëve, (A identidade europea dos albaneses), 2006, ensaio.
• Hamleti, princi i vështirë, (Hamlet, o príncipe imposíbel) 2006.
• Çështje të marrëzisë.
• Poshtërimi në Ballkan.