Constantino Lecapeno

Constantino Lecapeno foi un dos fillos máis novos do emperador Romano I e a súa esposa Teodora. Teófanes Continuatus menciónao como o fillo máis novo da parella imperial, mentres que o cronista do século XI, Jorge Cedreno cítao como o terceiro de catro fillos coñecidos. Os seus irmáns máis vellos eran Cristovo Lecapeno (coemperador 921-931) e Estevo Lecapeno (coemperador 924-945). Non está claro se Teofilacto (Patriarca de Constantinopla en 933-956) era o seu irmán máis novo ou se era un pouco maior que el. As súas irmás foron Helena, que casou con Constantino VII (r. 913-959), e Ágata, casada con Romano Argiro. Probablemente tivo polo menos outras dúas irmás non identificadas, coñecidas só polos seus matrimonios cos magister Romano Mosele e Romano Saronita.^[1][2]

 

Romano I Lecapeno ascendeu ao poder en 919, cando conseguiu nomearse emperador en lugar de Constantino VII, ademais de casalo coa súa propia filla Helena. No transcurso dun ano, ascendeu rapidamente de basileopator a César, e finalmente foi coroado emperador o 17 de decembro de 920.^[3][4] Para consolidar a súa posición no poder e co fin de suplantar á dinastía macedónica gobernante coa súa propia familia, nomeou o seu fillo máis vello Cristovo como coemperador en maio de 921, mentres que Estevo e Constantino foron proclamados coemperadores o 25 de decembro de 924.^[4][5]

Tras a temperá morte de Cristovo en 931, Estevo e Constantino, asumiron un maior protagonismo, aínda que formalmente atopábanse por baixo do seu cuñado Constantino VII, na liña de sucesión dos emperadores bizantinos.^[6] En 939, Constantino casou coa súa primeira esposa Helena, filla do patricio Adrián, un Armenio.^[7][8] O magister Simeón rexistra a morte de Helena o 14 de xaneiro de 940. O 2 de febreiro do mesmo ano, Constantino casou coa súa segunda muller, Teófano Mamas. Sábese que Constantino chegou a ter un fillo, ao que nomeou Romano, pero non se rexistra en cal das súas dúas mulleres foi concibido.^[7][9] Aínda neno, Romano foi castrado en 945, despois que os Lecapenos perdesen o poder, co propósito de impedirlle reclamar o trono bizantino. No entanto, seguiu unha carreira na corte, conseguindo finalmente os cargos de patricio e de Eparca de Constantinopla.^[10]

Con Romano I achegándose ao fin da súa existencia, o asunto da sucesión fíxose imperioso. En 943, Romano redactou un testamento que deixaría a Constantino VII como emperador principal despois da súa morte. Isto molestou moito aos dous coemperadores, quen posiblemente temían que o seu cuñado lles retire os privilexios e obrígueos a tomar os votos monásticos. Segundo Steven Runciman, os irmáns Lecapenos estaban motivados en parte polo seu instinto de conservación, e por outra banda, pola súa ambición. Deste xeito, empezaron a planear a toma do poder mediante un golpe de estado, con Estevo aparentemente como o xefe e Constantino como copartícipe, aínda que bastante remiso.^[11]

 

Os seus compañeiros de conspiración foron Mariano Argiro, o protospatario Basilio Petino, Manuel Curcita, o strategos Diógenes, Clado, e Felipe. Á mantenta, Jorge Cedreno considera que Petino puido ser un axente de Constantino VII, infiltrado entre os conspiradores. O 20 de decembro de 944, os conspiradores puxeron o seu plan en marcha. Os dous irmáns fixeron entrar subrepticiamente aos seus partidarios no Gran Palacio de Constantinopla, durante un descanso das actividades do mediodía. Acto seguido, foron conducidos á sala de Romano I, onde puideron capturalo facilmente, pois se trataba dun «home vello enfermo». Sen perder tempo, transportárono ao porto máis próximo e de alí a Prote, unha das Illas Príncipe e lugar popular de exilio. Aquí, Romano acordou tomar os votos monásticos e renunciar ao trono.^[12][13]

Conseguindo destituír ao seu pai sen maiores inconvenientes, os dous irmáns debían agora facer fronte a Constantino VII. Desafortunadamente para eles, os rumores pronto se estenderon en Constantinopla. En devanditos rumores afirmábase que, tras a deposición de Romano I, a vida de Constantino VII estaba en perigo. En pouco tempo, as multitudes reuníronse fronte ao palacio, esixindo ver ao seu emperador en persoa. O historiador contemporáneo lombardo Liutprando de Cremona anotou que os embaixadores e enviados de Amalfi, Gaeta, Roma e Provenza, que se achaban presentes na capital, tamén apoiaron a Constantino VII. Estevo e Constantino tiveron que claudicar ante o inevitable, recoñecendo ao seu cuñado como o emperador principal.^[14]

Este novo triunvirato prolongouse durante uns 40 días. O tres emperadores nomearon prontamente aos novos xefes militares: Bardas Focas o Vello foi nomeado doméstico das escolas, e Constantino Gongila, xefe da armada bizantina. Así mesmo, Estevo e o seu irmán lograron recompensar aos seus compañeiros de conspiración: Petino converteuse en patricio e gran heteriarca, Argiro foi nomeado conde do cortello, e Curcita pasou a ser patricio e drungario da garda.^[15]

O 26 de xaneiro de 945, ante a insistencia da súa irmá, a Augusta Helena, outro golpe depuxo aos dous Lecapenos do poder, baixo a acusación de intento de envelenamento contra Constantino VII, restaurándose a autoridade imperial unitaria, a favor deste último.^[10][16]

Inicialmente, os dous irmáns foron enviados a Prote. Os cronistas bizantinos sosteñen que o seu pai lles deu a benvida citando un extracto do libro de Isaías, especificamente o capítulo primeiro: «Ouvide, ceos, escoita, terra, que fala Yahveh; «Fillos criei e saquei adiante, e eles rebeláronse contra min».Runciman, 1988, p. 234^[17] Liutprando de Cremona, fai un relato lixeiramente diferente: Romano recibiu aos seus fillos con amargo sarcasmo, dándolles as grazas por non habelo descoidado, e rogándolles que desculpen aos monxes pola súa ignorancia de non saber como recibir correctamente a uns emperadores.^[10]

Constantino foi transportado a Ténedos (actual Bozcaada) e logo a Samotracia. Finalmente foi asasinado ao tratar de escapar da illa, descoñecéndose a data exacta. Teófanes Continuatus afirmou que o exiliado Romano I tivo un pesadelo, na cal viu o descenso do seu fillo ao inferno no momento da morte de Constantino, que se situou entre 946 e a propia morte de Romano I en 948.^[18]