Condado de Urgell

As orixes do condado de Urgell atópanse na conquista polos francos aos árabes do territorio correspondente, aproximadamente, ao actual Alt Urgell. Esa conquista tivo lugar entre os anos 785 e 790. O condado considerouse incluído dentro da Marca de Tolosa.

Os francos nomearon conde de Urgell a Borrell I (798), que tamén era conde de Cerdanya. No 820, Borrell foi destituído e o condado pasou ao conde de Aragón Asnar I Galíndez. Despois da súa morte en 832, o seu fillo Galíndez I Asnar conservou o dominio ata que foi expulsado en 838. Entón, o condado de Urgell pasou a ser gobernado por Sunifredo I, que fora investido conde no ano 834 por Lois I o Piadoso a petición do conde Berenguer de Tolosa. Segundo Ramon d'Abadal, Sunifredo era fillo de Belón I de Carcassonne, conde de Carcassonne en tempos de Carlomagno.^[4] Despois do asasinato de Sunifredo (848) por Guillem, fillo de Bernat de Septimania, o condado de Urgell foi gobernado polo conde Salomón I (848-870), que non aparece nos documentos históricos. No 870, Carlos o Calvo concedeu o condado de Urgell, xunto co da Cerdanya, a Guifré I, que puido ser fillo de Sunifredo I e, polo tanto, neto de Belón I.

A partir da morte do rei Lois o Tartamudo (879), o poder dos reis francos chegou a unha situación de crise terminal, ata que acabou desaparecendo. Por iso, durante o último cuarto do século IX, en todo o imperio Carolinxio, os condes deixaron de ser funcionarios nomeados polo rei e converteron os seus cargos en hereditarios. Nesa situación de descomposición do poder real, despois da morte de Guifré I, os seus fillos pasaron a gobernar os seus condados: Barcelona, Xirona, Besalú, Osona, Conflent, Urgell e Cerdanya, ata que acabaron repartíndose a herdanza. Nese repartimento, o condado de Urgell correspondeu a Sunifredo II (897-948).

Sunifredo II morreu en 948 sen descendencia e deixou o condado ao seu sobriño Borrell II, conde de Barcelona, Xirona e Osona. No seu testamento, Borrell II, morto en 992, dividiu a súa herdanza entre os seus fillos: Barcelona, Xirona e Osona foron para Ramon Borrell (992-1017), mentres que Urgell foi para Ermengol I (992-1010), separando os títulos de Barcelona e Urgell. Con Ermengol I orixinouse a primeira dinastía de Urgell, que rexeu o condado dende finais do século X ata principios do século XIII. Orixinariamente, o condado de Urgell correspondía, máis ou menos, á actual comarca do Alt Urgell. A partir do século XI, co declive do poder de Al-Ándalus motivado pola disgregación do Califato de Córdoba en reinos de taifas, comezou a expansión territorial do condado de Urgell por terras que ata entón dominaban os árabes: pouco de despois do ano 1000 conquistaron a rexión de Ponts, o val de Artesa de Segre foi anexionado entre 1024 e 1026, igual que os vales de Meià (1018-1020), Àger (1034-1048), de Santa Linya (1036), Cubells e Camarasa (1050), Guissona (1020-1024) e Agramunt (1070). A conquista da serra de Almenara (1078) permitiu incorporar ao condado os actuais Urgell Mitjà e Baix Urgell ata Barbens e Linyola. En 1105 conquistouse Balaguer, que acabaría sendo a capital do condado. En 1130 conquistáronse os castelos de Castelló de Farfanya e Algerri. En 1149, conde participou na conquista de Lleida xunto co conde de Barcelona e os condes de urgell tiveron a cidade en feudo ata 1231 cando Aurembiaix renunciou a favor de Barcelona.

Ademais, en 1096, Guillem, fillo de Ermengol IV, herdou da súa nai Adelaida o condado de Forcalquier.

Os condes da primeira dinastía de Urgell foron:

• Ermengol I (992-1010), fillo de Borrell II de Barcelona
• Ermengol II (1010-1038)
• Ermengol III (1038-1065)
• Ermengol IV (1065-1092)
• Ermengol V (1092-1102)
• Ermengol VI (1102-1154)
• Ermengol VII (1154-1184)
• Ermengol VIII (1184-1209)
• Aurembiaix (1209-1231)

 

A morte sen descendencia da condesa Aurembiaix (1231) significou a extinción da primeira dinastía de Urgell. Comezou entón un período de guerras e disputas entre os reis, que querían incorporar o condado á Coroa, e a casa de Cabrera, herdeira do condado polo seu parentesco coa primeira dinastía. En 1236, polo convenio de Tàrrega, Xaime I de Aragón recoñeceu a posesión do condado de Urgell a Ponç IV de Cabrera; posteriormente, a cuestión do domino de Urgell provocou dúas revoltas nobiliarias durante o reinado de Pedro III (1285-1291), que o rei conseguiu dominar.

Os condes da segunda dinastía de Urgell foron:

• Ponç I (1236-1243) (Ponç IV de Cabrera)
• Ermengol IX (1243)
• Àlvar I (1243-1267)
• Ermengol X (1267-1314)

 

Ermengol X d'Urgell nomeou herdeira universal a súa sobriña Teresa de Entença, casada co infante Afonso o Benigno, fillo de Xaime II de Aragón. Posteriormente, o primoxénito, Xaime, renunciou á Coroa e os seus dereitos pasaron ao seu irmán Afonso, rei despois da morte do seu pai en 1327. O rei Afonso IV (1327-1336) separou o condado de Urgell da herdanza do seu primoxénito, o infante Pedro o Ceremonioso e concedeullo ao seu segundo fillo, Xaime I de Urgell.

Os condes da terceira dinastía de Urgell foron:

• Xaime I (1336-1347)
• Pedro II (1347-1408)
• Xaime II (1408-1413)

Cando morreu sen descendencia o rei Martiño I o Humano (1410), o conde Xaime II de Urgell, bisneto de Afonso IV, foi un dos aspirantes á Coroa. Non obstante, no Compromiso de Caspe de 1412, proclamouse rei ao príncipe castelán Fernando de Antequera (1412-1416), quen, por liña materna, era neto de Pedro IV e sobriño de Martiño I. En 1413, Xaime II de Urgell rebelouse contra o rei Fernando, quen o desposeeu de todos os seus dominios e condenouno a prisión perpetua. Foi entón cando o condado de Urgell quedou incorporado aos dominios da Coroa de Aragón.

• Condado de Barcelona
• Coroa de Aragón
• Marca Hispánica