Bombardeo de Cabra

De acordo cos partes de guerra^[2] as accións bélicas anteriores sitúanse o 22 de outubro en Villafranca de Córdoba por parte franquista, e o 24 en Cabeza del Buey por parte republicana. O 30 de outubro a Primeira División do exército sublevado, ao mando de El Mizzian, rompe a fronte ocupando a serra de Cavalls. A veciña localidade de Baena xa fora bombardeada pola aviación republicana o 28 de outubro de 1938. Desde unha semana antes dos bombardeos a aviación republicana fixo un recoñecemento da zona, inspeccionando as zonas ás que atacar.^[1]

Cabra roldaba os 20.000 habitantes en 1938.^[1] O día 7 de novembro, cara ás 7:31 horas, tres avións soviéticos Katiuska SB-2,^[1] con tripulación totalmente española^[3] e procedentes do Campo de Aviación de "Los Guerreros" en Fuente Álamo de Murcia, atacaron a localidade.^[1] Os Katiuska, uns bombardeiros lixeiros e rápidos, empregábanse para o bombardeo estratéxico sobre a retagarda inimiga.

De acordo coas testemuñas dun dos observadores dos Katiuska SB-2 que participaron no ataque, o servizo de información da unidade á que pertencían os Katiuska foi advertido da presenza en Cabra dunha unidade italiana de paso.^[4] Pilotos e observadores esperaban atopar un campamento de tendas nas inmediacións da localidade e vehículos militares aos seus arredores. Ao chegar, puideron ver fugazmente un gran número de tendas na praza central de Cabra que resultaron ser o mercado de abastos e non un campamento militar, e atacaron sen confirmar o obxectivo que bombardeaban.^[3] A pesar de que Cabra dispoñía dunha significativa dotación antiaérea, esta non reaccionou coa suficiente rapidez e non puido dificultar o ataque.^[3]

Os avións deixaron caer unha vintena de bombas, que provocaron a perda de 109 vidas humanas (96 no acto) e máis de 200 feridos. O bombardeo afectou fundamentalmente a zonas do centro de Cabra, incluída a praza do mercado, e en especial ao barrio obreiro da vila.^[4] Segundo se calcula, cada aparato levaba nas súas adegas unhas dúas toneladas de bombas de diverso tamaño. A maior delas, que pesaba 200 quilogramos, caeu sobre o mercado de abastos provocando un gran número de vítimas entre mulleres, nenos e xornaleiros.^[4] Unha bomba similar detonou na esquina das rúas Platerías e Juan de Silva. De todas as explosións, a do mercado foi a máis potente, resultando mortas no acto 36 persoas, máis outras 14 posteriores a consecuencia das feridas causadas.

Seguindo a traxectoria de voo efectuada polos aparellos, apréciase unha diagonal en dirección nordeste-sueste respecto á caída das bombas. Isto significa o acceso dos bombardeiros á localidade polas antigas trincheiras da liña de ferrocarril e a súa saída polo Mirador de la Paz no barrio de la Villa (por aquel entón antigo cemiterio). A continuación, descargaron outro artefacto xunto ao Molino El Fondón, rumbo a Lucena, onde produciuse unha viraxe e a volta en dirección norte, chegando a Castro del Río e xirando de novo por Valenzuela.

O bombardeo carecía de utilidade militar e causou un alto número de baixas civís, polo que foi aproveitado pola propaganda dos sublevados para lexitimar a súa causa.^[5] O feito de que unha das bombas caese no mercado de abastos implicou que resultasen afectados numerosos campesiños da rexión. Entre os mortos, pertencentes todos a poboación civil, achábanse tamén mulleres e nenos. O resultado dos bombardeos e a magnitude do masacre foron recollidos polo NO-DO^[5], instrumentalizándoo con fins propagandísticos. Recolléronse imaxes e vídeos da poboación afectada polo bombardeo, así como do amontoamento dos cadáveres.^[5]

O parte de guerra do 9 de novembro de 1938 recollía a versión sublevada dos sucesos, cuns datos aínda erróneos do número de avións e de baixas:

A aviación vermella, fuxindo dos encontros aéreos que tantas perdas cústanlle e afastándose de todo obxectivo militar, leva varios días dedicada a bater pobos civís da zona nacional, o máis afastados posible das actividades militares e desde os que lles é fácil a fuxida.

Hoxe correspondeu a covarde e inhumana agresión ao pobo de Cabra, onde, na madrugada, nove avións vermellos sorprenderon á poboación civil bombardeándoa e causaron 86 mortos e 117 feridos, na súa totalidade acodes civís e en gran número mulleres e nenos.

A España Nacional, xenerosa e xusta cos que enganados combatérona sen crueldades, non deixará, con todo, sen sanción nin debida resposta crimes desta natureza.

• Arrabal Maíz, Antonio (2012). El bombardeo de Cabra. El Guernica de la Subbética. Málaga: Sarriá. ISBN 978-84-96799-68-4. 
• Calvo Poyato, José (2000). Breve historia de Cabra. Córdoba: Sarriá. p. 109. ISBN 84-95129-39-6. 
• Casas Sánchez, José Luis (1999). Guía histórica de Cabra. Córdoba: Ilmo. Ayuntamiento de Cabra. pp. 157–158. ISBN 84-921552-5-6. 
• Moreno Gómez, Francisco (1986). La guerra civil en Córdoba, 1936-1939. Córdoba: Alpuerto. pp. 64 seqq. ISBN 84-381-0091-0. 
• Saiz Cidoncha, Carlos (2006). "Desde la batalla del Ebro hasta el final de la guerra". Aviación republicana: historia de las Fuerzas Aéreas de la República Espanola (1931-1939) III. Madrid. ISBN 84-96170-23-3. 
• Thomas, Hugh (2001). The Spanish Civil War. Londres: Penguin Books. p. 773. 
• Vidal, César (2004). Memoria de la Guerra Civil Espanola, Partes de guerra nacionales y republicanos. Barcelona: Belacqvua. ISBN 84-96326-10-1. 

• “El bombardeo de Cabra” do profesor Antonio Arrabal.