O Pireo

Este artigo precisa de máis fontes ou referencias que aparezan nunha publicación acreditada que poidan verificar o seu contido, como libros ou outras publicacións especializadas no tema. Por favor, axude mellorando este artigo. (Desde setembro de 2015.)

O Pireo

Πειραιάς (el) Πειραιεύς (grc)
Localización
37°56′35″N 23°38′49″L / 37.943, 23.64694
Estado	Grecia
Axencia gobernamental	administración descentralizada de Ática
Periferias	Periferia de Ática
Unidades periféricas	Pireu (pt)
Concello	Piraeus Municipality (en)
Capital de	Piraeus Municipality (en) administración descentralizada do Exeo Piraeus Prefecture (en)
Poboación
Poboación	168.151 (2021) (15.476,39 hab./km²)
Xeografía
Superficie	10,865 km²
Altitude	2 m
Comparte fronteira con	Nikaia
Santo padrón	Espiridón de Tremitunte
Organización política
• Xefe do goberno	Yannis Moralis (en) (2014–)
Identificador descritivo
Código postal	185 00–185 99
Prefixo telefónico	210
Outro
Irmandado con	Worcester Ostrava Galați (pt) Baltimore Varna Marsella San Petersburgo (1965–) Shanghai (1985–) Mariupol (1993–) Rosario (1993–) Odesa (1993–) Batumi (1996–) Vilnius (1997–)
Páxina web	piraeus.gov.gr

O Pireo^[1] (en grego antigo ou katharevousa: Πειραιεύς Pireéfs ou Piraiévs, en grego moderno - ou neohelénico- Πειραιάς -Pireá(s)-) unha cidade do sueste de Grecia situada na prefectura (nomo) da Ática, a beira do golfo de Exina. Era o porto da antiga cidade de Atenas e foi elixido para funcionar como porto moderno cando esta cidade foi refundada en 1834. É un dos máis activos e importantes de Grecia, así como o porto de referencia para a navegación polas illas do mar Exeo e tamén unha importante escala para as principais compañías navieiras do Oriente Próximo. A súa poboación era de 175.607 habitantes no (2001).

Na actualidade, a pesar da división administrativa, O Pireo é o barrio portuario da cidade de Atenas.

O Pireo é un promontorio rochoso, con tres portos naturais, o máis grande situado no noroeste, que serve como importante porto comercial cara ao leste do mar Mediterráneo, e os dous máis pequenos son utilizados para propósitos navais. O porto ten servizos de transbordadores a case todas as illas do leste de Grecia e moitas do norte e leste do mar Exeo. A parte oeste do porto é usada para servizos de carga e cobre unha grande área.

O Pireo mantense como o maior centro industrial e portuario, e é a terminal para o servizo de trens eléctricos. Ten estaleiros, fábricas produtoras de maquinaria agrícola, vidro, téxtil e produtos químicos. Ademais exporta olivas, aceite de oliva e xabón. Tamén ten unha escola industrial fundada en 1938.

O Pireo era na orixe unha illa, separada do continente polas marismas de Halipedon. Non foi o primeiro porto de Atenas. Preferiuse durante moito tempo a enseada de Falero, visible desde Atenas, ao contrario que o Pireo. O primeiro en interesarse no Pireo foi Hipias, que fortificou Muniquia.

Temístocles foi o primeiro en impulsar aos atenienses para que aproveitasen estes portos, no canto de usar a baía areosa de Falero. A fortificación do Pireo comezou no ano 493 a.C. durante o arcontado (493-492 a.C.) de Temístocles, para ofrecer á frota ateniense, composta por 200 trirremes, un lugar de fondeo máis seguro que a enseada de Falero. Empezou a construción dos Muros Longos, que foron acabados xusto ao principio da guerra do Peloponeso. As fortificacións foron demolidas polo espartano Lisandro no 404 a.C., ao final da guerra do Peloponeso, substituídas en 393 a.C. polo almirante ateniense Conón.

É a Temístocles ao que se debe a elección do sitio do Pireo para instalar o novo porto de Atenas. A continuación do descubrimento dos novos xacementos nas minas de Laurión, Atenas tivo os medios para proceder aos grandes traballos de fortificación e de construción marítima e Temístocles persuadiu á Asemblea ateniense de desbloquear estes fondos para facer de Atenas un poder marítimo. Tras o primeiro arcontado de Temístocles comezan os traballos no Pireo e dótano de talleres navais. Estes talleres permiten a construción dunha frota bastante importante como para bater aos persas na batalla de Salamina no 480 a.C.

Esta vitoria persuade aos atenienses da utilidade dun poder marítimo, sendo destruída Atenas polos persas, reconstrúena fortificándoa e fan o mesmo no Pireo que sufriu algo a invasión persa.

A cidade orixinal do Pireo foi construída polo arquitecto Hipódamo de Mileto, probablemente na época de Pericles. O promontorio en si mesmo consta de dúas partes: o monte de Muniquia e a proxección de Acté.

Base da frota de guerra ateniense, O Pireo foi durante certo tempo (séculos V-IV a.C.) o asentamento comercial máis grande de Grecia e, como tal, un lugar cosmopolita cunha poboación estranxeira residente estimada nunhas 5.000-6.000 persoas no seu apoxeo.

Sendo con diferenza a maior das demos de Atenas, tiña unha poboación con reputación de ser máis democrática que a da propia Atenas.

A diferenza de Atenas, era unha cidade planificada. Consérvanse poucas trazas do seu plano orixinal, aínda que as escavacións sinalan un estrutura en retícula de rúas anchas (8 m) e estreitas (5 m).

O Pireo constituíuse como cidade cara ao ano 450 a.C., momento en que o seu porto xa estaba ao servizo da cidade de Atenas. Entre os anos 461 e 457 a.C. construíronse as murallas que unían ás dúas cidades, os Muros Longos.

Logo de Alexandre o Grande, foi ocupado de cando en vez por unha gornición macedonia, perdendo a súa importancia comercial en beneficio de Rodas e Alexandría.

No ano 86 a.C. a cidade foi destruída polo xeneral romano Sila. Durante o século II da nosa era foi reconstruída polo emperador romano Adriano. Gañou de novo relevancia durante o século XIX tras a independencia de Grecia. No ano 1831 foi elixida de novo como o porto de Atenas.

No tomo V de The Cambridge Ancient History, pódese ler sobre Temístocles: «El era o responsable da nova base naval do Pireo, sen a cal a súa hexemonía marítima non podería ser mantida». A Temístocles débese a elección do lugar do Pireo para instalar o novo porto de Atenas, a continuación do descubrimento dos novos xacementos nas minas de Laurión, Atenas ten os medios para proceder a grandes traballos de fortificación e de construción marítima e Temístocles persuadiu á Asemblea de desbloquear estes fondos para facer de Atenas un potencia marítima. No libro II da Historia da Guerra do Peloponeso, Tucídides explica que «Temístocles (...) atopaba o emprazamento, afortunadamente, constituído cos seus tres portos naturais e pensaba que acabarían sendo mariños, e estarían en disposición de adquirir poder». Tamén no 493 a.C. durante o primeiro arcontado de Temístocles comezaron os traballos do Pireo que os dotou de talleres navais. Son estes talleres navais os que permitiron a construción dunha frota bastante importante para bater aos persas na Batalla de Salamina, no 480 a.C. Esta vitoria persuadiu aos atenienses da utilidade de contar cun poder marítimo. Tendo sido destruída a cidade de Atenas polos persas, afanáronse en reconstruíla e fortificala, e fixeron os mesmo co Pireo, que sufrira tamén a invasión persa.

Estas fortificacións inquietaban ás cidades aliadas de Atenas, a Esparta en primeiro lugar, que temía que fosen os inicios dun importante rival para a súa hexemonía. Tamén Esparta intentou por todos os medios diplomáticos posibles impedir a fortificación do Pireo, argumentando que en caso de invasión dos persas, iso procuraríalles un lugar inexpugnable na Ática. Pero Temístocles foi a Esparta para tranquilizalos e decidiu reconstruír as fortificacións do Pireo destruídas polos persas seguindo un modelo máis amplo; os muros do Pireo tiñan 60 estadios de circunferencia e Temístocles ordenou que se erixisen bastante altos e bastante anchos para que puidesen ser defendidos polos homes máis pouco aptos (inválidos, vellos), mentres que o resto dos soldados embarcaría nos trirremes. Estes muros tiñan (Tucídides, I, 93) un ancho tal que podían cruzarse dous carros de fronte.

A fortificación do Pireo fíxoa unha praza militar inexpugnable, e por conseguinte un porto comercial seguro pois os vendedores non tiñan medo de almacenar os seus produtos. Por iso estas fortificacións corren parellas co desenvolvemento deste porto. Falero foi abandonado en beneficio do Pireo, máis grande, mellor fortificado e articulado ao pé dos outeiros que permitían unha boa vixilancia. Temístocles foi pois o primeiro en comprender a importancia do Pireo, en primeiro lugar para construírse unha gran frota en caso dunha nova invasión persa, pero tamén para estimular o comercio e facer de Atenas unha potencia marítima ben protexida. Pero o seu proxecto máis ambicioso, os Muros Longos que unían Atenas ao Pireo, foi realizado tras o seu ostracismo en 471 , tendo sido acusado de medismo.

Os comezos do período clásico constitúen a idade de ouro do Pireo que adquire unha hexemonía sobre o comercio grego, e iso en detrimento doutros portos como Calcis, Eretria, Exina ou ata Corinto que é con todo o único porto en lograr manterse. A partir de 451 a.C., a cidade do Pireo é reconstruída totalmente sobre un vasto plano arquitectural por Hipódamo, os almacéns e arsenais son agrandados e a cidade dótase de templos e de dársenas. O Pireo aparece entón como unha clave do auxe ateniense pois lle confire seguridade, prosperidade económica e comercial, así como poder naval sen igual. Os ingresos do Pireo unidos aos das minas de Laurión constitúen entón máis do 65% do orzamento do estado ateniense, o desenvolvemento da navegación que compensa a pobreza da terra do Ática. O Pireo achégase igualmente a Atenas na medida en que os seus habitantes toman cada vez máis parte na democracia ateniense, pois a tradición democrática está moi ancorada no Pireo. Finalmente, os Muros Longos, construídos entre 461 e 456 a.C. e que uniron O Pireo con Atenas mediante unha dobre muralla duns 6 quilómetros acabaron de protexer a cidade e conferíronlle non só virtudes defensivas senón tamén potencial agresivo. A importancia destes Muros Longos muros exprésase ben no libro I da Historia da Guerra do Peloponeso, pois Tucídides ensínanos que Temístocles pensaba que O Pireo tiña máis utilidade que a cidade alta e repetía a miúdo aos atenienses, que se nunca deixaban a alcanzar o porto un asaltante por terra, coa súa frota poderían facerlle fronte.

A pesar deste cadro idílico, esta idade de ouro tocou ao seu fin a mediados do século V a.C. As fortificacións do Pireo atraeran a desconfianza dos lacedemonios e os outros portos gregos (Megara e Corinto especialmente), sufriran moito da hexemonía do Pireo. Por iso as razóns da guerra do Peloponeso son esencialmente económicas, a Esparta non lle custa ningún traballo convencer ás cidades que sufriran a expansión ateniense unirse a ela para facer a guerra a Atenas. O esforzo de guerra provoca no Pireo a ruína de varios comerciantes, sendo requisados locais e naves e o comercio que diminuíndo en proveito dos gastos militares. As incursións lacedemonias no territorio ático conducen a Pericles a reunir a poboación nas murallas atenienses, que se estenden por unha pequena decena de quilómetros, seguindo así o consello de Temístocles. Con todo, as murallas do Pireo, o mesmo que a cidade non foron estudadas para acoller tan gran número de persoas, así a poboación amontoouse, e atopou refuxio nos templos, baixo os pórticos. Esta situación foi propicia para a propagación dunha enfermidade, a peste, que fixo estragos un ano máis tarde na poboación, favorecida pola case ausencia de sumidoiros no Pireo, así como pola reducida adución de auga e a ausencia de fontes. Tucídides, no Libro II, 48, explica que Atenas se viu golpeada bruscamente, e foi o Pireo o primeiro lugar onde a xente foi contaxiada; e dixeron que os peloponesios habían envelenado os pozos (pois non había fontes aínda neste lugar). Logo alcanzou a cidade alta e o número de mortes foi desde entón moito maior. A peste, que puido con Pericles e os seus dous fillos, era un golpe fatal para o Pireo que atravesaba entón unha crise económica e comercial sen precedentes. O desastre de Sicilia de 415 a.C. rematou esta crise privando aos atenienses de moitas naves.

O Pireo tiña unha tradición democrática moi enraizada. Así cando o réxime de os Catrocentos, no ano 411 a.C., foron os soldados do porto quen se uniron e apropiáronse do Pireo seguinte unha guerra civil declarada nas rúas. Pero iso non impediu aos lacedemonios propinar un golpe fatal ao Pireo, cando despois do asedio vitorioso de Atenas, esixiron que os Muros Longos e as fortificacións de Atenas e do Pireo fosen demolidos. O golpe foi máis forte para os habitantes do Pireo, cuxos comercios foron destruídos por Lisandro, que ordenou que a destrución fixésese ao son das frautas, como nunha festa. Atenas, foi de novo vítima dunha revolución oligárquica e da instauración do réxime dos Trinta Tiranos, que se ensañou particularmente co Pireo, foco da revolución contra o réxime dos Catrocentos. Este encarnizamento contribuíu a unha nova rebelión democrática no inverno do 404 a.C., que partiu do Pireo e dirixida por Trasíbulo, logrou tomalo e resistir os asaltos dos soldados dos Trinta Tiranos. Aínda que os hoplitas espartanos conseguiron vencerlles a continuación nunha auténtica demostración militar, a democracia foi restablecida un ano máis tarde, no 403 a.C.

O Pireo constaba de 3 portos, Zea e Muniquia ao leste, ambos os utilizados para os barcos de guerra, e o gran porto de Cántaros ao oeste. Este último converteuse nun mercado florecente. A poboación da cidade estaba sobre todo constituída por metecos, que fixeron do porto unha cidade comercial e cosmopolita, onde os deuses estranxeiros estaban xunto aos deuses gregos.

Estes tres portos foron limitados polos peiraos e fortificados. Podían ser pechados mediante cadeas tendidas nas entradas.

Unha nova cidade organizouse progresivamente ao redor do Pireo cun plano en dameiro concibido polo arquitecto Hipódamo de Mileto, a metade do século V a.C.

Foi no Pireo, onde Trasíbulo restableceu a democracia atenienses, ao expulsar ao goberno dos Trinta Tiranos, acuartelados na fortaleza de Muniquia.

Esta fortaleza foi ocupada por unha gornición macedonia e despois por unha romana.

O xeneral romano Sila asediou O Pireo e destruíu logo a cidade no 87 - 86 a.C. Estrabón di que na súa época a cidade era unha miserable aldea. Parece que volveu ser un centro comercial florecente na época imperial.

Constantino I utilizou aínda o porto para a súa frota de guerra.

A incursión de Alarico I en 396, deu o golpe de graza á cidade.

En 1040, o Varego Harald Hardraada foi a reprimir unha insurrección ateniense. Desembarcou no Pireo, chamado entón Porto Leone ou Porto Draco. Este nome foralle dado por mor da estatua do león (ou leoa), quizais orixinaria de Delos que se achaba na extremidade do promontorio de Alkimos. Unha reprodución é aínda visible actualmente. Foi feita na estatua que Harald Hardraada gravou nas ruínas.

A estatua foi levada por Francesco Morosini en 1687 a Venecia, onde se conserva na entrada do Arsenal.

O Pireo chamábase Aslan-Liman durante a dominación otomá.

Muniquia reencontrou a súa importancia como fortaleza durante a Guerra de independencia de Grecia. De alí partiu, en 1827, a columna de reforzo aos gregos cercados na Acrópole de Atenas. Esta expedición, dirixida por Sir Richard Church fracasou na súa tentativa e o capitán xeneral Georgios Karaiskakis perdeu a vida. O xeneral Gordon logrou logo apoderarse de Muniquia desde febreiro a maio de 1827.

O Pireo foi elixido en 1834 para albergar a localización do novo porto de Atenas.

A cidade tiña 300 habitantes en 1836. Chauteaubriand non vira máis que unha casiña de aduaneiro. O Pireo foi repoboado naquel entón polos habitantes das illas que chegaron en busca dun emprego.

En 1850, o Reino Unido de Palmerston procedeu ao bloqueo do porto a causa do incidente Don Pacifico. O Reino Unido, esta vez acompañado pola frota francesa, procedeu a un novo bloqueo entre 1854 e 1857, por mor da política exterior e das débedas de Grecia, así como pola Guerra de Crimea.

O Pireo tiña 11.000 habitantes en 1869 e 50.000 en 1895. A cidade estalou coa "Gran Catástrofe": o cambio de poboación con Turquía tras o Tratado de Lausana de 1923. O número de habitantes do Pireo triplicouse.

O 6 de abril de 1941, día do ataque alemán sobre Grecia durante a segunda guerra mundial, a aviación alemá bombardeou o porto e afundiu 11 buques de guerra, sobre todo o Clan Fraser que transportaba 200 toneladas de TNT, que estalou con dous transportes veciños de municións, causando inmensos estragos.

Este artigo (ou sección) está desactualizado(a). A información fornecida mudou ou é insuficiente.

O rexedor da cidade é actualmente (2007) Vicky Leandros e o alcalde é Panayótis Fasoúlas.

Foi unha das construcións máis admiradas do Pireo ata a súa destrución por Sila.

O seu arquitecto foi Filón, que chegou a escribir un libro sobre a obra.

En 347-346 a.C., ordenouse a construción dun arsenal naval (skeuoteca) para gardar o aparello, candeas, cabos e todo o necesario para os trirremes que invernaban nas próximas dársenas cubertas de Zea.

A súa fama deriva en parte do seu tamaño, cunha lonxitude de 400 pés áticos (uns 118–123 m), como queda constancia pola inscrición de 97 liñas que especificaba as cláusulas dos contratistas. A sección que se pode ver, descuberta en 1988, conserva os arranxos para as portas dobres da entrada norte do edificio.

O edificio, de máis de 100 m de lonxitude concibiuse como galería monumental que unía o porto militar ao ágora. O espazo central era de tránsito público aberto aos cidadáns, que, dunha a outra parte, entre os alicerces que o limitaban, podían contemplar os aparellos da frota confiada á responsabilidade dos maxistrados. Unha viguería de liñas sinxelas pero sólidas, contribuía a acrecentar o aspecto monumental dese edificio, un pouco severo nas súas liñas exteriores, a pesar do friso dórico que coroaba os seus muros espidos.

A poboación da municipalidade de Pireo era de 175.697 habitantes (2001). Se se inclúe a área circundante á cidade e algunhas das illas do Golfo Sarónico, ten unha poboación de 541.504 habitantes (2001).