Paio de Asturias

Paio de Asturias

Biografía
Nacemento	(la) Pelagius c. 685 valor descoñecido
Morte	737 (51/52 anos) Cangas de Onís, Cangas de Onís (Reino de Asturias)
Lugar de sepultura	Tomb of Pelayo I of Asturias (en) Santa Cova de Covadonga
Monarca do Reino de Asturias
718 – 737 – Fávila →
Monarca do Reino de Galicia
718 – 737 – Fávila →
Datos persoais
Relixión	Cristianismo niceno
Actividade
Ocupación	guerreiro, aristócrata
Carreira militar
Conflito	Batalla de Covadonga
Outro
Título	Princeps Monarca
Familia	Dinastía ástur-leonesa
Cónxuxe	Gaudiosa
Fillos	Fávila, Ermesinda
Pais	Fávila (disputado)   e valor descoñecido
Irmáns	Anonyma

Paio (baixo-latín Pelagius, en castelán Pelayo, en asturiano Pelayu) (718? — 737), foi un caudillo militar que a historiografía española romanticista do século XIX quixo ver como fundador mítico do denominado por ela, "Reino de Asturias" e polo tanto o seu primeiro rei.

Os feitos referidos á vida de Paio que aparecen nas crónicas son idénticos a outros que aparecen na Biblia, en vidas de santos, ou en textos da historia grecolatina. Así, o discurso que pronuncia contra os musulmáns é similar o de Santa Baia, o percorrido de Paio polas montañas é como o episodio bíblico do Monte Horeb e en parte como o de Moises e a silveira ardente, e o o enfrontamento entre Paio e o bispo traidor Oppas sae na Biblia case literalmente.^[1]

Por outra parte, o Foro Antigo de Navarra (S.XIII), remite igualmente a un Paio propio co fin de xustificar os dereitos da aristocracia na elección do monarca, un paralelismo evidente que invita a pensar nun recurso mitificado sen base historiográfica.^[2]

Aínda que teñan querido facer del un nobre godo, o seu nome -que ten as variantes Pelayo (en castelán) e Paio (en galego e portugués)- é grego (Πελάγιος, «mariño»), algo común entre os indíxenas ibéricos. Talvez fose un autóctono galaico: un cronista árabe chámalle jiliqi, «galego».

Fillo do duque Fávila, a súa figura idealizada como "salvador de España e de Europa" continua a ser aceptada dende a historiografía española e hispanófila máis tradicionalista. Así, o autor Sánchez-Albornoz quixo ver nel a "un hispano en quien encarnaban las ancestrales virtudes de la raza (...) comenzó la lucha multisecular entre islamismo y cristiandad que fue decisiva para la forja de España". Pola contra, gran parte da historiografía galega e o revisionismo actual consideran que, supoñendo a existencia de Paio verdadeira, o seu goberno apenas se puido estender polo oriente asturiano, que nese momento formaba parte da Galicia altomedieval, tal e como dan conta a documentación cristiá e musulmá, sendo un dos moitos señores territoriais galaicos, tal e como parecen certificar as propias crónicas.

A narración de Covadonga e a figura de Paio, que aparece por primeira vez nas crónicas asturianas (fins do século IX) e logo nas musulmás, foron cualificados de mitos por Barrau-Dihigo e ese é o valor inicial que por prudencia convén outorgarlles^[3]

Poucos datos se teñen do seu tempo, mais aparece citado no Testamentum Regis Aldefonsis, datado o 16 de novembro de 812, como o caudillo dunha rebelión, as crónicas posteriores dan visións diferentes e pouco fiábeis^[4]. As crónicas musulmás tamén recollen a súa figura, dándolle pouca importancia, o Akhbar Machmúa fala da resistencia de trinta homes:

Un infiel (..) chamado Balaya (...) sublevouse en terra de Galicia^[5]

Tamén aparece citado na posterior crónica de Al-Maqqari, que cita a Ibn Hayyan (século X):

Levantouse en terra de Galiza un asno salvaxe chamado Paio. ... os soldados non cesaron de atacalo até que non ficaron mais que trinta homes e dez mulleres.... No ano 133 morreu Paio e reinou o seu fillo Fafila.^[6]

Coa súa muller, de nome latino Gaudiosa, tivo dous fillos, o seu sucesor, Fávila, e Ermesinda, que viría a casar con Afonso I, fillo de Pedro, dux da Cantabria.

A súa figura permanece controvertida e nos últimos anos apareceron numerosos estudos nos que se dá diferente orixe e significación á súa figura. Así, Barbero e Vigil^[7] defenden que se trata do soberano dun reino autóctono independente dos visigodos mentres que, segundo, del Castillo e Montenegro^[8] sería alguén próximo a un suposto dux de Asturias, e outros autores fan del un visigodo non vencellado á corte senón á poboación local. A lenda tradicional, baseada nas falsificacións da época de Afonso III e o neogoticismo, seguen presentes na historiografía española máis tradicionalista e en manuais e obras xerais, aínda que con poucos estudos novos abundando nesa tese.

Os reis e as raíñas da Galiza.

Vitiza. Paio, Fávila, Afonso e Froila. A nova monarquía galaica de 711 até 768. (Nós Diario, 14.09.2022)

• Barbero, Abilio; Vigil, Marcelo (1974). Sobre los orígenes sociales de la Reconquista. Colección Ariel Quincenal (en castelán). Barcelona: Ariel. 
• BRANDÃO, Frei António (1973), Monarquia Lusitana, Parte Terceira, Lisboa, Imprensa Nacional-Casa da Moeda, pp. 129–137.
• Castillo, A. del; Montenegro, J. (1995). (eISSN: 2340-1370). "De nuevo sobre don Pelayo y los orígenes de la Reconquista". Espacio, Tiempo y Forma,. Serie II. Historia Antigua (8): 507–520. ISSN 1130-1082. doi:10.5944/etfii.8.1995.4276. Arquivado dende o orixinal o 29 de outubro de 2019. Consultado o 29 de outubro de 2019. 
• López Carreira, Anselmo (2005). O reino Medieval de Galicia. Colección Historia de Galicia. Vigo: Edicións A Nosa Terra. Promocións Culturais Galegas. ISBN 978-84-96403-54-3. 
• MATTOSO, José (1992), “A Época Sueva e Visigótica”, in História de Portugal (dir. por José Mattoso), vol. I: Antes de Portugal, Lisboa: Círculo de Leitores.
• Murado, Miguel Anxo (2013). La invención del pasado (en castelán). Barcelona: Debate. ISBN 978-84-8306-853-3. 

Wikimedia Commons ten máis contidos multimedia na categoría:  Paio de Asturias

• Lista de reis de Galicia
• Lista de reis de Asturias