Motivación

A motivación é a causa que explica unha determinada conduta, sobre todo o motivo polo cal unha persoa se comporta dunha maneira ou o interese que leva a tentar conseguir algún obxectivo.^[1] A motivación nace das experiencias anteriores, da crenza ou expectativa sobre un feito futuro e das emocións asociadas a unha tarefa. Como que é un proceso interno, non é directamente observable, senón que se ten que xulgar polas accións ou expresións do suxeito. Algunhas das motivacións máis profundas relaciónanse co inconsciente.

A motivación é unha das áreas de estudo da psicoloxía. As súas aplicacións céntranse nas esferas produtivas da vida, a educación e o traballo, onde o individuo ten que render e ten que estar motivado para facelo. O interese mellora a atención, aumenta o esforzo e a produtividade, amaña os erros máis axiña e permite dedicar máis tempo a unha tarefa sen fatiga.

A motivación é sempre unha escaleira, unha persoa está máis ou menos motivada para facer algo. O grao máis baixo é o rexeitamento activo, que xorde do anoxo ou descontento cabe aquela actividade ou situación. Despois segue a amotivación ou apatía. A continuación vén a motivación externa (por medo ao castigo ou para querer unha recompensa), a identificación progresiva coas metas propostas e o grao máis alto corresponde á motivación interna, cando os motivos xorden do propio eu. A motivación pode ser intrínseca se é pola propia tarefa e extrínseca ou instrumental se se ve aquilo como un medio para conseguir un estado propicio ou outra cousa. O proceso de desmotivación implica perder o valor da tarefa.

A motivación xorde para satisfacer necesidades (se unha persoa ten ganas de ser estimada, fará o posible para gañar afecto dos outros e por tanto estará motivada para conseguilo, por exemplo). Abraham Maslow dividía as necesidades nunha pirámide para explicar como ao mudar as metas cambia a motivación. Unha persoa non está motivada para conseguir aquilo que xa ten ou que dá por suposto.

David McClelland precisou que as metas máis altas corresponden a necesidades psicolóxicas e son as máis motivadoras. Redúcense á necesidade de éxito, de poder e de pertenza. A maioría de emocións que experimenta o suxeito están relacionadas con este tres áreas básicas.

Ford, pola súa banda, agrúpaas en seis áreas: afectivas (conseguir o benestar, buscar a felicidade, entreterse, estar tranquilo....), cognitivas (comprender a contorna, curiosidade....), de organización subxectiva (necesidade de coherencia interna, afán de transcendencia...), autoasertives (sentirse único, exercer a liberdade, obter aprobación...), integradoras (responsabilidade social, sentirse parte dun grupo....) e de tarefa (dominar un exercicio complicado, gañar algo material...) Afirma que cada persoa establece unha xerarquía entre os tipos de metas e necesidades e que se motiva por unhas máis que polas outras.

A motivación pódese estudar en catro fases:^[2] o contexto, que abastece de experiencias ao suxeito; o proceso de cognición, que o fai percibir a situación dunha maneira determinada; a crenza que se crea sobre a situación ou tarefa e por último a conduta que manifesta.

Do contexto tense que considerar a experiencia previa con situacións semellantes, por exemplo se un neno tivo un momento de diversión lendo é máis probable que teña ganas de volver ler que se se aburriu, aínda que o libro varíe. Tamén se ten que considerar a actitude da contorna sobre aquela actividade: un ánimo actúa como reforzador, o suxeito tende a estar máis motivado por accións consideradas boas polo seu grupo social para conseguir o afecto dos outros e de axustarse ao patrón de valors imperante. Con todo, en determinadas situacións é xustamente a trangresión a que invita a actuar, por exemplo as condutas de risco dos adolescentes. Neste caso é a desaprobación e o desexo de rachar coa norma ou diferenciarse o que actúa como reforzador.

A mente entón procesa a información dispoñible sobre a nova situación e compáraa co conxunto de crenzas de que dispón. Estas crenzas teñen que ver co autoconcepto (especialmente sobre se se poderá realizar exitosamente ou non determinada tarefa en función das propias valías), as atribucións causais, os valores desexables e a escaleira de necesidades que experimenta o suxeito naquel intre.

Estes elementos aumentan ou diminúen a motivación pola situación, que se manifesta na elección de actividade (faise ou non unha cousa e faise de determinada maneira), o esforzo e persistencia (téndese a pór máis interese e esforzo cando está máis motivado), a implicación emocional e o xuízo explícito sobre a tarefa.

Algunhas das pautas para aumentar a motivación pasan por:

• achegar experiencias de éxito ou agradables relacionadas coa tarefa
• examinar a escaleira de necesidades e prioridades e focalizar a situación para favorecer as que ocupen unha posición máis elevada na consideración do suxeito
• establecer un sistema de recompensas e castigos (só cando a motivación é soamente externa, posto que en caso contrario ten o efecto oposto) baseados nestas necesidades
• potenciar os reforzadores da conduta
• organizar o traballo por pasos acadables, de forma que cumprir a lista ou axenda sexa un dos obxectivos
• permitir o intercambio de pareceres entre os membros da organización para compartir obxectivos e crenzas comúns
• deixar marxe de liberdade con pautas que posibiliten o éxito

1. ↑ Geen, R. G. (1995), Human motivation: A social psychological approach. Belmont, CA: Coo.
2. ↑ Pintrich & Schunk (2006), Motivación en contextos educativos, Pearson Prentice Hallm