Lingua puinave

Puinave Wãnsöhöt
Pronuncia:	[wãnsɤhɤt]
Falado en:	Colombia e Venezuela
Rexións:	Guainía e Amazonas
Total de falantes:	3 000 (2001–2008)[1]
Familia:	Americana  Makú   Puinave
Códigos de lingua
ISO 639-1:	--
ISO 639-2:	---
ISO 639-3:	pui
Mapa
Status
O puinave está clasificado como definitivamente en perigo polo Libro Vermello das Linguas Ameazadas da UNESCO[2]

A lingua puinave, tamén coñecida como waipunavi ou wanse, é unha lingua indíxena de Colombia e Venezuela, falada polo pobo puinave na rexión do Orinoco, presente no leste de Colombia (Guainía) e o oeste de Venezuela (Amazonas), dende o río Apaporis até o río Guaviare,^[3] e sobre todo no río Inírida. Segundo os censos destes países, é falada por pouco máis de 3.300 persoas.^[4]

Polo xeral, considérase unha lingua illada,^[5] aínda que tamén foi clasificada como parte da familia makú-puinave.^[6] Un estudo comparativo considerou posíbel unha relación xenética do puinave cun proto-makú e ademais un eventual substrato aínda non coñecido.^[7]

Malia ser unha lingua estudada e recoñecida dende hai décadas,^[8] como moitas linguas amazónicas, está en risco de desaparecer.^[3] O reducido da poboación que a fala e a dificultade da súa pronunciación para os hispanofalantes poden estar entre as causas.^[8]

A lingua puinave presenta os seguintes fonemas:^[7]

Consoantes

A oclusiva labial [p] realízase como sonora [b] en ambiente nasal e como labializada [p^w] ou [b^w] ao comezo da palabra. A nasal [m] realízase como labial sonora prenasalizada [^mb] ao comezo da palabra antes de vogal oral. A oclusiva alveolar [t] realízase como sonora [d] antes das vogais nasais medias e como a vibrante simple [ɾ] antes das demais vogais nasais. A nasal [n] realízase como alveolar sonora prenasalizada [ⁿd] ao comezo da palabra ao comezo da palabra antes de vogal oral. A oclusiva velar [k] realízase como sonora [g] antes de consoante nasal fricativa e varía libremente con [g] ao final da palabra.^[7]

Vogais

As vogais altas coronal [i] e labial [u] realízanse como as aproximantes [j] e [w], nas marxes da sílaba. A alta coronal [i] palatalízase ao comezo da palabra como as sonoras oclusiva [ɟ], fricativa [ʝ] ou nasal [ɲ].^[7]

O puinave é unha lingua tonal que presenta tons alto, baixo, ascendente e descendente.^[7]