An tIasc Eitilte

An tIasc Eitilte

Ainm Laidine (IAU)	Volans
Nod	Vol
Ginideach Laidine	Volantis
Siombalaíocht	Iasc eitilte
Dronairde	8 h
Diallas	−70°
Achar	141 céim cearnach Céim 76ú
Líon na réaltaí (amharcmhéid < 3)	0
Réalta is gile	β Vol (méid 3.77)
Réaltbhuíonta ar theorainn leista	an Chíle an Péintéir an Colgán an Tábla an Caimileon
Infheicthe sna leithid idir +15° agus −90° Sárfheicthe i rith na míosa seo: Márta an infheictheacht is fearr

Is réaltbhuíon mhion é an tIasc Eitilte, atá le feiceáil ar an leathsféar neamhaí theas. Tá sé ar cheann den dá réaltbhuíon déag a chruthaigh Pieter Dirkszoon Keyser agus Frederick de Houtman idir na blianta 1595 agus 1597 ar son an réalteolaí Phléimeannaigh Petrus Plancius agus a thug isteach an réalteolaí amaitéarach Gearmánach Johann Bayer ina léarscáil neamhaí Uranometria sa bhliain 1603. Tugtar Volans mar ainm Laidine air, rud a chiallaíonn "iasc eitilte" – sin le rá Exocoetus volitans.

• γ Vol: réalta dhúbailte

• ε Vol: réalta dhúbailte

Ba iad an bheirt mhairnéalach Ollannacha Pieter Dirkszoon Keyser agus Frederick de Houtman a chruthaigh réaltbhuíon an Éisc Eitilte idir na blianta 1595 agus 1597. Ar an 2 Aibreán 1595 chuir ceithre long chun na farraige ó Texel san Ollainn; ba é sin an chéad loingeas Ollannach a thaistil ar na hIndiacha Thoir. Bhí Keyser mar ardmháta agus ardphíolóta ar bord na loinge Hollandia sa loingeas.

Roimhe sin, áfach, rinne an ministir Pléimeannach Petrus Plancius teagmháil leis. Bhí Plancius ar cheann de bhunaitheoirí Chomhlacht Dúitseach na hIndia Thoir, ach bhí sé ina réalteolaí agus a chartagrafaí chomh maith. Sa bhliain 1589 rinne sé cruinneog neamhaí, ach níorbh fhéidir leis réigiún an phoil neamhaí theas a líonadh toisc nach raibh mórán eolais ar fáil i dtaobh cheantar sin na spéire. Mar sin de, thug sé gléasra réalteolaíoch do Keyser agus mhúin sé é conas é a úsáid chun réaltléarscáil a tharraingt den leathsféar neamhaí theas.

Fuair Keyser bás sa bhliain 1596, ach chríochnaigh a chúntóir Frederick de Houtman (in éineacht le mairnéalach eile, Vechter Willemsz) an léarscáil. Sa bhliain 1597 tháinig an loingeas ar ais go dtí an Ollainn, agus thug de Houtman an léarscáil neamhaí agus réaltchatalóg do Plancius. Bhí 12 réaltbhuíon nua ar an léarscáil agus 135 réalta ar an gcatalóg. Sa bhliain 1592 rinne Plancius cruinneog neamhaí nua a thug isteach na réaltaí agus na réaltbhuíonta nua (chomh maith le réaltbhuíon eile a chruthaigh sé féin, .i. an Colm). Sa bhliain 1603 tháinig na réaltbhuíonta nua amach i gcló don chéad uair ar réaltatlas Uranometria de chuid an réalteolaí amaitéaraigh Gearmánaigh Johann Bayer.

Sa lá atá inniu ann, glacann an tAontas Réalteolaíoch Idirnáisiúnta le gach ceann de na réaltbhuíonta a chruthaigh Keyser agus de Houtman (féach an bosca thíos) – agus an tIasc Eitilte san áireamh. Is é an t-ainm Ollainnise a thug an bheirt mhairnéalach ar an réaltbhuíon seo ná De Vlieghende Visch. Níor thug Plancius aon ainm Laidine uirthi, ach d'athraigh sé an t-ainm Ollainnise go dtí Vliegendenvis. Johann Bayer a thug an t-ainm Laidine Piscis Volans uirthi, ach ghiorraigh an tARI an t-ainm seo go Volans.

Ós rud é gur réaltbhuíon nua-aimseartha í an tIasc Eitilte, ní bhaineann aon mhiotaseolaíocht léi.

• Yale Bright Star Catalog
• an tIasc Eitilte ar shuíomh Robin Gatter Curtha i gcartlann 2006-11-18 ar an Wayback Machine
• Star Tales de chuid Ian Ridpath
• an tIasc Eitilte agus miotaseolaíocht an Domhain Curtha i gcartlann 2006-06-14 ar an Wayback Machine
• an tIasc Eitilte ar shuíomh Richard Dibon-Smith
• Peoria Astronomical Society: an tIasc Eitilte Curtha i gcartlann 2006-08-24 ar an Wayback Machine

• Burnham, Robert Jr. (1966, 1978). Burnham's Celestial Handbook: An Observer's Guide to the Universe Beyond the Solar System, v.3. General Publishing Company, Ltd., Toronto. ISBN 0-486-23673-0.