Torah

De Torah, yn it Hebriuwsk: תּוֹרָה, Ṯorah, wat "Leare" of "Wet" betsjut, is it earste part fan 'e Tenach, de joadske Bibel, besteande út de boeken Ḇerešiṯ (Genesis), Šemot (Exodus), Vayikra (Leviticus), Ḇamidḇar (Numeri) en Deḇarim (Deuteronomium), wat de kristenen de Pentateûch neame.

Yn rommere sin kin de oantsjutting Torah ek brûkt wurde foar de eigentlike Torah plus it rabbinaal kommentaar dêrop, of de hiele Tenach fan begjin oant ein, of sels de hiele joadske religieuze lear. Mar yn 'e regel komt de betsjutting yn ingere sin, d.w.s. dy't synonym is oan 'e Pentateûch, fierwei it measte foar.

Njonken dizze Ṯorah Ševiḵṯav, of "Skreaune Torah" bestiet der ek in Ṯorah Ševe'al Feh, of in "Mûnlinge Torah". Dy bestiet út 'e tradisjonele ynterpretaasjes en beklammings fan 'e skreaune Torah dy't iuwenlang fan generaasje op generaasje oerlevere binne ûnder de joadske skriftlearden, en dy't no fêstlein binne yn 'e Talmoed en de Midrash.

Neffens de joadske tradysje en alle kennis dy't yn 'e Torah te finen is, sawol skreaun as mûnling, binne de fiif boeken fan 'e Torah troch God oan 'e profeet Mozes jûn, foar in part doe't dy ta him kaam op 'e berch Sinaï, en foar in part letter yn 'e beslettenens fan 'e tabernakel.

Neffens de Midrash is de Torah skepen foar't de skepping fan 'e wrâld plakfûn, en waard er by dy skepping brûkt as in soarte fan blaudruk. De mearderheid fan 'e hjoeddeiske bibelwittenskippers is lykwols fan tinken dat de boeken fan 'e Torah in produkt fan 'e Babyloanyske Ballingskip (om 600 f.Kr. hinne) binne en dat se om 400 f.Kr. hinne har hjoeddeiske foarm berikt hawwe.