Koptysk

Koptysk
algemien
eigen namme	ΜϵτΡϵμνχημι (Met Remenḵēmi)
lânseigen yn	Egypte
tal sprekkers	† (17e iuw)
skrift	Gryksk alfabet (mei oanpassings)
taalbesibskip
taalfamylje	● Afro-Aziatysk   ● Egypto-Hamitysk     ● Egyptysk       ● Koptysk
dialekten	Sahidysk, Bohairysk e.o.
taalstatus
offisjele status	(as tsjerketaal) Koptysk-Otterdokse Tsjerke    Koptysk-Katolike Tsjerke
taalkoades
ISO 639-2	cop
ISO 639-3	cop

It Koptysk (Koptysk: ΜϵτΡϵμνχημι, Met Remenḵēmi) is it lêste stadium fan 'e Egyptyske taal, dat him yn 'e twadde iuw ûntjoech út it eardere Demoatysk Egyptysk. It is in lid fan 'e Egypto-Hamityske tûke fan 'e Afro-Aziatyske taalfamylje, mar ûndergie sa'n sterke Grykske ynfloed, dat it suver hast wol in kreoalske taal neamd wurde kin. Wylst it Demoatysk Egyptysk noch yn hieroglifen skreaun waard, waard foar it Koptysk in oanpast Gryksk alfabet brûkt mei seis of sân ekstra lettertekens foar klanken dy't yn it Gryksk net foarkamen (lykas de letters ŝai, hori, ĵanĵia en qima foar resp. de lûden ʃ (sj), h, ʤ (dzj) en q (kielklank-k). Der kinne seis ferskillende Koptyske dialekten ûnderskaat wurde: yn Opper-Egypte Sahidysk, Achmimysk en Lykopolitaansk (of Assiûtysk); en yn Neder-Egypte Bohairysk, Fajûmsk en Oksyrynchitysk (of Mesokemysk). Dêrfan nimme it Bohairysk en it Sahidysk fierwei it prominintste plak yn. De wichtichste teksten yn it Koptysk binne de Bibel en it krûkfol (meast gnostyske) geskriften dat yn 1945 by Nag Hammady ûntdutsen waard (mei dêrûnder bgl. it Evangeelje fan Tomas en it Brief fan Petrus oan Filippus).

Fan 'e tsiende iuw ôf waard it Koptysk yn Egypte hiel stadichoan troch it Arabysk ferkrongen, oant it yn 'e santjinde iuw as sprektaal útstoar. By dat proses spile in wichtige rol dat it Arabysk assosjearre waard mei de islaam, wylst it Koptysk mei it kristendom ferbûn wie. Dat makke dat yn tiden fan kristenferfolgings, benammentlik ûnder de Mamelûken, it Koptysk ek slim te lijen hie. Hoewol't der fan 'e njoggentjinde iuw ôf besocht is om 'e taal nij libben yn te blazen, hat dat noch gjin fertuten dien. It Koptysk is oant hjoed de dei ta de tsjerketaal fan 'e Koptysk-Otterdokse Tsjerke en de Koptysk-Katolike Tsjerke.

● Wolfgang Kosack: Lehrbuch des Koptischen.Teil I:Koptische Grammatik.Teil II:Koptische Lesestücke, Graz 1974.
● Wolfgang Kosack: Der koptische Heiligenkalender. Deutsch - Koptisch - Arabisch nach den besten Quellen neu bearbeitet und vollständig herausgegeben mit Index Sanctorum koptischer Heiliger, Index der Namen auf Koptisch, Koptische Patriarchenliste, Geografische Liste. Christoph Brunner, Berlyn 2012, ISBN 978-3-9524018-4-2.
● Wolfgang Kosack: Schenute von Atripe De judicio finale. Papyruskodex 63000.IV im Museo Egizio di Torino. Einleitung, Textbearbeitung und Übersetzung herausgegeben von Wolfgang Kosack. Christoph Brunner, Berlyn 2013, ISBN 978-3-9524018-5-9.
● Wolfgang Kosack: Koptisches Handlexikon des Bohairischen. Koptisch - Deutsch - Arabisch. Verlag Christoph Brunner, Basel 2013, ISBN 978-3-9524018-9-7.