Aristide Cavaillé-Coll

Aristide Cavaillé-Coll
persoanlike bysûnderheden
nasjonaliteit	Frânsk
berne	4 febrewaris 1811
berteplak	Montpellier
stoarn	Parys
stjerplak	13 oktober 1899
wurkpaad
berop/amt	Oargelbouwer

Aristide Cavaillé-Coll (berne yn Montpellier op 4 febrewaris 1811 – ferstoarn yn Parys op 13 oktober 1899) wie in Frânsk oargelbouwer. Hy wurdt as de ynfloedrykste oargelbouwer fan de 19e iuw beskôge. Syn grutste en bekendste oargel stiet yn 'e Saint-Sulpice yn Parys. Dat oargel mei 100 registers en fiif manualen bleau oant de dei fan hjoed yn de oarspronklike steat bewarre en stiet op de nominaasje om opnommen te wurden yn it wrâlderfgoed fan UNESCO.

Op 12 febrewaris 1767 boaske Jean-Pierre Cavaillé út in weversskaai mei de sylmakkersdochter Maria-Francesca Coll út Barselona. Harren neiteam droech tenei de namme Cavaillé-Coll. In omke fan Jean-Pierre, Gabriel Cavaillé út Toulouse, learde Jean-Pierre it ambacht fan 'e oargelbou. Syn soan, Dominique Cavaillé-Coll (1771-1862) waard ek oargelbouwer, lykas dy syn soannen Vincent en Aristide. It famyljebedriuw boude fral oargels yn Súdwest-Frankryk en yn Kataloanje.

Mei troch oarloggen en revolúsjes moast de famylje Cavaillé-Coll wikseljend yn Frankryk en Spanje wenje. Yn 1827 sette de famylje him yn Toulouse nei wenjen. De bruorren Vincent en Aristide holpen harren heit Dominique Cavaillé-Coll regelmjittich by syn wurk as oargelbouwer. Yn 'e âldens fan 16 jier sette Aristide yn Toulouse útein mei de oplieding 'Enseignement de Géométrie et de Mécanique appliqué aux Arts et professions industrielles' fan 'e arsjitekt Urbain Vitry (1802-1863). De oplieding wie útsoarte technysk; Aristide krige fral les fan ingenieurs en natuerkundigen en Aristide die û.o mei oan de ûntwikkeling fan in nij model sirkelseage.

Tegearre mei syn heit en syn broer ûntwikkele Aristide yn 'e jierren 1840 it Poïkil-oargel, in lyts type harmoanium. It nije oargel makke djippe yndruk op de ferneamde Italiaanske komponist Gioacchino Rossini, dy 't foar de útfiering fan de opera Robert le Diable fan Giacomo Meyerbeer yn 1832 yn Toulouse wie. Mei tank oan de stipe dêrnei fan de politikus Adolphe Thiers krige Aristide mei syn folk yn 1833 de kâns om de kwaliteit fan harren oargelbou ûnder it omtinken fan it publyk yn Parys te bringen.

Yn Parys sette Aristide Cavaillé-Coll him yn 'e Faubourg Saint-Germain oan de Quai Voltaire 11 nei wenjen. De jonge skilder Eugène Delacroix hierde ek in keamer yn it gebou. Adolphe Thiers wie yntusken minister woarn en yntrodusearre de twa jonge manlju yn 'e kulturele boppelaach fan Parys, dêr't in soad frijmitselders tusken sieten. Doe't it atelier oan de Quai Voltaire te lyts waard, ferhûze Cavaillé-Coll nei de rue Notre-Dame-de-Lorette.

Aristide's heit Dominique wist dat der in nij oargel nedich wie foar de katedraal fan Saint-Denis en dat waard de earste grutte opdracht yn Parys. Tegearre mei syn heit en syn broer krige Aristide dêrnei de iene nei de oare opdracht, net allinne yn Parys mar ek yn oare Frânske plakken.

Cavaillé-Coll ferhûze noch trije kear yn Parys. Syn bekendste atelier yn 'e Avenue du Maine 13-15 wie in âld stedspaleis, dat er ek brûkte om te eksposearjen. It bedriuw fan Cavaillé-Coll wie tige bekend, yn Parys mar ek ûnder komponisten. Sa bestelden Eugène Gigout en Charles Gounod alle twa in stúdzjeoargel by it bedriuw. Ek de Frânske adel wie klant en Cavaillé-Coll waard jimmeroan ferneamder, sadat er ek bûten Frankryk namme krige en de opdrachten sels fan bûten Europa kamen.

Cavaillé-Coll stie ek bekend om syn finansjele swierrichheden. Hy hold him fral dwaande mei de oargelboukeunst en de sinteraasje krige dêrby minder omtinken. De keunst fan syn ynstruminten, dy't syn gelikense yn dy tiid net hie, wie net genôch om it besteansrjocht fan syn bedriuw te garandearjen. It bedriuw waard yn 1898, flak foar syn dea, troch Charles Mutin oernommen. Mutin gie troch mei de oargelbou, mar troch ferskillende oarsaken moast Mutin yn 1924 it atelier ferkeapje en tsjin it ein fan 'e jierren 1940 wie it dien mei de oargelbou fan it bedriuw.

Nei de oerdracht fan it bedriuw ferhûze Cavaillé-Coll mei syn dochter Cécile nei de Rue du Vieux-Colombier, yn 'e buert fan 'e Saint-Sulpice. Hy ferstoar op 13 oktober 1899 yn 'e âldens fan 88 jier en waard begroeven op it begraafplak fan Montparnasse.

Cavaillé-Coll hie yn syn tiid al namme makke om de kwaliteit fan syn oargels. Hy wie in master yn 'e bou fan saneamde symfoanyske oargels, dy't de klank fan ôfsûnderlike ynstruminten en ensembles ferfange koe. De oargels fan Cavaillé-Coll foarmen yn 'e 19e iuw foar komponisten as Charles-Marie Widor en Louis Vierne de ynspiraasje foar it skriuwen fan oargelsymfonieën.

De oargels fan Cavaillé-Coll hawwe in klank dy't tagelyk stevich helder als djip wêze kin. Dat effekt foege er fral ta yn syn lettere wurk troch hast gjin aliquoten mear te bouwen, wêrmei it oargel faak syn typyske drokke mingde klank ferliest. Fan de klassike oargelregisters bewarre er allinne de kornet, dy't tige geskikt is as solostim. Dêrnjonken mocht Cavaillé-Coll foar in ekstra folle klank graach oer in 16' op it haadwurk en oer sêfte heldere tongewurken lykas de hautbois 8'.

Cavaillé-Coll ûntwurp in goede kwaliteit mensueren mei in unike klankkleur. By in soad fan syn oargels hat elts klavier in eigen karakter. Dat wurdt û.o. mooglik makke troch in aparte wyndruk foar elts klavier.

• 1838: Église Notre-Dame-de-Lorette
• 1841: Katedraal fan Saint-Denis
• 1842: Église Saint-Roch de Paris
• 1846: Église de la Madeleine
• 1852: Église Saint-Vincent-de-Paul de Paris (haadoargel)
• 1853: Église Saint-Vincent-de-Paul de Paris (koeroargel)
• 1853: Panthéon
• 1853: Église Notre-Dame du Val-de-Grace
• 1858: Église Saint-Louis-d'Antin
• 1859: Basilique Sainte-Clotilde
• 1862: Église Saint-Sulpice
• 1868: Cathédrale Notre-Dame de Paris
• 1868: Église de la Sainte-Trinité de Paris
• 1874: Église Notre-Dame-de-la-Croix de Ménilmontant
• 1878: Exposition universelle, palais du Trocadéro
• 1880: Église réformée de l'Étoile
• 1894: Église Saint-Antoine-des-Quinze-Vingts (yn 1909 ferhûze nei de Église de Saint-Antoine)
• 1919: Sacré-Coeur de Montmartre Basilica

• 1837: in tydlik koeroargel yn 'e katedraal van Orléans (ferfongen yn 1846)
• 1848: Église Saint-Paul yn Nîmes
• 1849: Katedraal fan Ajaccio
• 1852: Église Notre-Dame Etretat
• 1853: Katedraal fan Saint-Omer
• 1857: Katedraal fan Luçon
• 1857: Église Sainte-Croix yn Saint-Servan
• 1857: Basilique Notre-Dame de Bonsecours in Bonsecours
• 1858: Collégiale Saint-Hippolyte yn Poligny
• 1860: Katedraal fan Carcassonne
• 1860: Katedraal fan Belley
• 1861: Katedraal fan Nancy
• 1861: Église Collégiale de Saint-Michel, Castelnaudary (ferbou fan in oargel fan Jean-Pierre Cavaillé)
• 1862: Katedraal fan Bayeux
• 1864: Église de l'Immaculé-Conception yn La Grand-Combe
• 1866: Église Notre-Dame-du-Bourg yn Rabastens (Tarn)
• 1868: Église Notre-Dame yn Épernay
• 1868: Église Saint-Joseph yn Marseille
• 1869: Chapelle du lycée Notre-Dame de Mongré yn Villefranche-sur-Saône
• 1874: Katedraal fan Lisieux
• 1874: Katedraal fan Rennes
• 1876: Katedraal fan Lavaur
• 1880: Église Saint-François-de-Sales yn Lyon
• 1880: Katedraal fan Orléans
• 1883: Katedraal fan Sées
• 1885: Église Sainte-Croix, Saint-Servan
• 1885: Abbaye aux Hommes, Caen
• 1885: Église Saint-Étienne, Caen
• 1889: Église Saint-Léon, Nancy
• 1889: Katedraal fan Amiens
• 1889: Basilique Saint-Sernin, Toulouse
• 1890: Église Saint-Ouen (Rouen), Rouen
• 1897: Église Notre-Dame, Vimoutiers
• 1898: Kastiel fan Ilbarritz (boud foar baron Albert de l'Espée; sûnt 1913 stiet it oargel yn de Sacré-Coeur-basilyk fan Parys)
• 1903: Église Notre-Dame de l'Assomption, Metz

• 1865: Nunspeet: Ned. Herf. Sionstsjerke (oarspronklik boud foar it Redemptoaristenkleaster fan Antwerpen)
• 1875: Haarlim: Oargel fan de Filharmony (oarspronklik boud foar it Amsterdamske Paleis foar Folksflyt)
• 1879 Amsterdam: Begynhôfkapel fan de HH Jehannes en Ursula
• 1881: Amsterdam-West: Kapel fersoargingssintrum Nieuw Vredenburgh (oarspr. boud foar de Star, letter de Sint-Augustinustsjerke oan de Postjesweg)
• 1885: De Haach: Waalske Tsjerke
• 1886: Ljouwert: Sint-Bonifatiustsjerke (koeroargel dat oarspronklik boud waard foar de Katolike Skoallemienskip De Breul yn Katwyk)^[1]

Boarnen, noaten en/as referinsjes:

Dizze side is alhiel of foar in part in oersetting fan de Nederlânsktalige Wikipedyside; sjoch foar de bewurkingsskiednis: nl:Aristide Cavaillé-Coll ↑ Side oer Frânske oargels yn Nederlân, oproppen 22 augustus 2023 Commons  Ofbylden dy't by dit ûnderwerp hearre, binne te finen yn de kategory Aristide Cavaillé-Coll fan Wikimedia Commons.