ابوسعید سجزی
ابوسعیداحمدبن عبدالجلیل سجزی، (درگذشتهٔ ۴۱۴ ه.ق) ستاره‌شناس و ریاضیدان اهل سیستان قرن چهارم هجری است که با ابوجعفر احمد بن محمد صفاری و عضدالدوله معاصر و از اهالی سیستان بوده و در خراسان و شیراز نیز زیسته‌است. سال زادروز او در حدود سال ۳۳۰ هجری قمری است.[۲]
ابوسعید سجزی از جملهٔ دانشمندانی است که در رصد میل اعظم در شهر شیراز تحت نظارت عبدالرحمن صوفی رازی و با حمایت مالی عضدالدولهٔ دیلمی حضور داشته‌است. بنابه گزارش ابوریحان بیرونی، مقدار میل اعظم در این رصد ۲۳ درجه و ۳۵ دقیقه محاسبه شده‌است. ابوریحان بیرونی می‌گوید: «از ابوسعید سجزی، اسطرلابی از نوع واحد بسط دیدم که شمالی و جنوبی مرکب نبود و آن را اسطرلاب زورقی نامند و او را به جهت آن تحسین نمودم.» این ریاضیدان و ستاره‌شناس مشهور ایرانی پیش از گالیله به این موضوع پی برد که زمین به دور خودش می‌چرخد و اینکه زمین به دور خورشید می چرخد و نه بالعکس .
تالیفات ابوسعید
[ویرایش]- کتاب الاختیار
- تحصیل القوانین الهندسه المحدود
- الزایجات الکواکب
- المدخل
- رساله در حل ده مسئله
- رساله فی باب انقسام خط مستقیم ذی النهایه
- رساله فی خواص الشکل الجسم الحادث
- رسالة فی عمل البرکار التام و هو برکار المخروط: در مورد ساختمان پرگار تام است.
اعتقاد به چرخشِ زمین
[ویرایش]شواهدی در تاریخ وجود دارد که سجزی معتقد به چرخشِ زمین به دورِ خودش بوده‌است. ابوریحان بیرونی در کتابِ «استیعاب الوجوه الممکنة فی صنعة الاسطرلاب» می‌گوید: «از ابو سعید سجزی، اُسطرلابی از نوع واحد و بسط دیدم که از شمالی و جنوبی مرکّب نبود و آن را اسطرلاب زورقی می‌نامید و او را به جهت اختراع آن اسطرلاب تحسین کردم چه اختراع آن متکی بر اصلی است قائم به ذات خود و مبنی بر عقیدهٔ مردمی است که زمین را متحرّک دانسته و حرکت یومی را به زمین نسبت می‌دهند و نه به کرهٔ سماوی. بدون شک این شبهه‌ای است که تحلیلش در نهایتِ دشواری. و قولی است که رقع و ابطالش در کمال صعوبت است. مهندسان و علمای هیئت که اعتماد و استناد ایشان بر خطوط مساحیه(= مدارات و نصف النهارات و استوای فلکی و دائرةالبروج) است؛ در نقضِ این شبهه و رد آن عقیدت بسی ناچیز و تهی دست باشند و هرگز دفع آن شبهه را اقامت برهان و تقریر دلیلی نتوانند نمود؛ زیرا چه حرکت یومی را از زمین بدانند و چه آن را به کرهٔ سماوی نسبت دهند در هر دو حالت به صناعت آنان زیانی نمی‌رسد و اگر نقض این اعتقاد و تحلیل این شبهه امکان پذیر باشد موکول به رای فلاسفهٔ طبیعی دان است.»[۳]
منابع
[ویرایش]- علما و دانشمندان سیستان - سیدباقر حسیسنی - روابط عمومی دانشگاه زابل
- تاریخ ادبیات ایران - ذبیح ا.. صفا
- بزرگان سیستان - ایرج افشار
- ↑ "Modell des Sonnensystems und der Erdbewegung ("Planetarium") nach as-Siǧzî". Museum des Institutes für Geschichte der Arabisch-Islamischen Wissenschaften. 2010.
- ↑ قربانی، ابوالقاسم. زندگینامهٔ ریاضیدانان دورهٔ اسلامی از سدهٔ سوم تا سدهٔ یازدهم هجری، ص ۲۵۴
- ↑ بررسی‌هایی دربارهٔ ی ابوریحان بیرونی به مناسبت هزارهٔ ولادت او، شورای عالی فرهنگ و هنر، مرکز مطالعات و هماهنگی فرهنگی، ص 369 و 370
پیوند به بیرون
[ویرایش]- ابوسعید احمد بن عبدالجلیل سنجری در دانشنامه رشد
- ابوسعید احمد بن عبدالجلیل سنجری در شبکه ی اینترنتی آفتاب
- اختربینان فارسیزبان قرون وسطی
- اخترشناسان اهل ایران
- اخترشناسان فارسیزبان قرون وسطی
- اهالی ایران در سده ۱۰ (میلادی)
- اهالی خراسان
- اهالی سیستان
- درگذشتگان ۱۰۲۰ (میلادی)
- ریاضیدانان اسلام قرون وسطی
- ریاضیدانان اهل ایران در قرون وسطی
- ریاضیدانان اهل ایران
- ریاضیدانان سده ۱۰ (میلادی)
- ریاضیدانان سده ۱۱ (میلادی)
- زادگان ۹۴۵ (میلادی)
- ستارهشناسان سده ۱۱ (میلادی)
- مقالههای خرد دانشمند اهل ایران