Pablo Fermin Irigarai
Pablo Fermin Irigarai Goizueta, izengoitiz Larreko (Auritz, 1869ko urtarrilaren 25a - Iruñea, 1949ko irailaren 3a) nafar medikua eta euskal idazlea izan zen, Aingeru Irigarai idazlearen aita eta Jose Angel Irigarairen aitona. Haren estiloa herrikoia eta jasoa da aldi berean, ugaria eta argia, bizia, literarioa baino gehiago. Auritzen, bere etxe izandakoan, oroitarria dago ipinita.
| Pablo Fermin Irigarai | |
|---|---|
| Bizitza | |
| Jaiotzako izen-deiturak | Pablo Fermin Irigaray Goizueta |
| Jaiotza | Auritz, 1869ko urtarrilaren 25a |
| Herrialdea |  Nafarroa Garaia, Euskal Herria |
| Heriotza | Iruñea, 1949ko irailaren 3a (80 urte) |
| Familia | |
| Seme-alabak | ikusi
|
| Hezkuntza | |
| Heziketa | Zaragozako Unibertsitatea |
| Hizkuntzak | euskara gaztelania |
| Jarduerak | |
| Jarduerak | medikua, saiakeragilea eta idazlea |
| Mugimendua | Euskal Pizkundea |
| Izengoitia(k) | Larreko |
| Sinesmenak eta ideologia | |
| Alderdi politikoa |  Eusko Alderdi Jeltzalea |
 | |
Bizitza
aldatuAuritzeko Martinzurginenea etxean jaioa, aita Ramon Irigarai Gurpide zuen, auriztarra eta sortetxeko jabea, eta ama, Josefa Goizueta Madina, doneztebarra. Herriko eskolan ikasketak bukatu ostean, Iruñeko Huarte eskoletara joan zen. Medikuntza ikasketak Zaragozan eta Madrilen egin zituen. Mediku aritu zen bere bizitza guztian, Beran, Iruritan eta Iruñeko erietxean. Bere lana euskaldun jendearekin bete behar zuenez, euskaraz alfabetatu eta idazten hasi zen. Eskualduna aldizkarirako astero idazten zituen kronikak[1].
1911n Nafarroako EAJ Napartarra astekaria argitaratzen hasi zelarik, Eskualduna-ko irakurleen artean arrakastatsu gertatu ziren atalak eransten zizkion Larrekok. Oso ziren inportanteak herrietako berriak, Nafarroako Pirinioetako ibarretatik, bakoitzak bere etxeko moldean, euskara erraz eta egunerokoan igorritako kronikak. Bere gain egon zen euskara atala eta hala idazteko gaztigatu zien herrietako berriemaileei. Napartarra-n egindako lanaz gainera, Gure Herria, Euskal-Esnalea eta La Voz de Navarra-n ere kolaboratu zuen.
1936ko gerrak eten zuen haren prentsa jarduna. Idazten jarraitu zuen, baina ezkutuka. Hegoaldean euskaraz idaztea erabat ezinezkoa bazen ere, Larrekok ez zuen etsi eta noizbehinka gutunak bidaltzen zizkion Iparraldeko Herria aldizkariko zuzendaria zen Piarres Lafitteri, han argitara zitzaten. Nabarmentzekoa da 1993 arte argitaratu ez zen Gerla urte, gezur urte kronika liburua, Espainiako Gerra Zibilean bere inguruan, Iruñean, gertatutakoa kontatzen duena, betiere Francoren aurka agertuz, politikoki euskal abertzalea baitzen.
Euskaltzalea zen, eta sarritan agertu zen euskararen erabileraren alde:
| « | ...ez da aski goraka ibiltzea, ez da aski diputadoak hautestea; hori ongi dago, ederki zait, baina, nabarmen horiekin batean baldin nabari ezpadira euskarari zor diogun atxikimendua ta maitasuna, alferrik gabiltza | » |
—Larreko, 1918 | ||
Idazlanak
aldatuArtikulu bildumak
aldatu- Nafarroatik (1992, Sendoa)
- Lekukotasuna (1916-1936) (1992, Sendoa)
- Gerla urte, gezur urte (1993, Pamiela)
Artikuluak, gaika
aldatu- Euskararen inguruan: "Naparra'ko erranerak", "Nafarroako euskal esakerak", "Eskuara eta toki izenak" eta "Erronkariko uskaraz"
- Osasunaz: "Apendizitis", "Edarikoia", "Sendalari baten argiak" eta "Guía médica del intérprete de milagros y favores" (azken hori, gaztelaniaz).
- Bertze batzuk: "Euskaldun bioztuna Mexico'n", "Azkena" eta "Orreaga'n".
Erreferentziak
aldatu- Artikulu honen edukiaren zati bat Lur hiztegi entziklopedikotik edo Lur entziklopedia tematikotik txertatu zen 2015/11/25 egunean. Egile-eskubideen jabeak, Eusko Jaurlaritzak, hiztegi horiek CC-BY 3.0 lizentziarekin argitaratu ditu, Open Data Euskadi webgunean.
Kanpo estekak
aldatu- «Pablo Fermin Irigarai», Literaturaren Zubitegia.
- "Bidegileak bilduma: Larreko".
- "Gerla urte, gezur urte" (pasarteak)
- "Nafarroatik. Pablo Fermin Irigarai, «Larreko». 1916-1936"
- "Lekukotasuna. Pablo Fermin Irigarai, «Larreko». 1916-1936"
Datuak: Q12265428