Nepalera
Nepalera (nepaleraz: नेपाली) Nepalgo hizkuntza ofiziala da, baina mugakide diren lurretan ere hitzegiten da, hala Indian (batik bat Arunachal Pradesh, Assam, Himachal Pradesh, Manipur, Mizoram eta Uttarakhand estatuetan, 3 milioi hiztun inguru), nola Sikkimen eta Bhutanen (populazioaren laurden nat inguru). Indoeuropar hizkuntza da, indoariar taldekoa.
| Nepalera | |
|---|---|
| नेपाली | |
 | |
| Datu orokorrak | |
| Lurralde eremua | Nepal, India eta Bhutan |
| Hiztunak | 35 milioi |
| Rankinga | 59 |
| Ofizialtasuna | Nepal |
| Eskualdea | Hegoaldeko Asia |
| Araugilea | Language Academy of Nepal |
| Hizkuntza sailkapena | |
| Indoeuroparra | |
| Informazio filologikoa | |
| Hizkuntza-tipologia | SOV hizkuntza, silabadun hizkuntza eta hizkuntza fusionatzailea |
| Genero gramatikalak | genero maskulinoa eta genero femeninoa |
| Alfabetoa | Devanagaria |
| Hizkuntza kodeak | |
| ISO 639-1 | ne |
| ISO 639-2 | nep |
| ISO 639-3 | nep |
| Ethnologue | nep eta npi |
| Glottolog | nepa1254 |
| Wikipedia | ne |
| ASCL | 5206 |
| IETF | ne |
Sanskritoan du bere jatorria eta lexikoaren gehiengoa hizkuntza honetatik datorkio, nahiz eta hitz dezente ere badituen arabiera eta persieratik, hindi eta urdu hitzegiten zuten merkatariek ekarrita. Azken urteotan ingelesetik mailegu asko hartu ditu.
Alfabetoa Devanagaria du. Nepaleko toki askotan ez da beste idazkerarik ikusten.
Alfabetoa
aldatuHizkuntzak sei bokal ahokari eta bost sudurkari ditu. Hamar diptongo ditu bestela: /ui/, /iu/, /ei/, /eu/, /oi/, /ou/, /ʌi/, /ʌu/, /ai/, eta /au/.
Kontsonanteei dagokienez, [j] eta [w] alofonoak ez silabikoak dira, [i] eta [u], hurrenez hurren. Kontsonante guztiak, [j], [w], /l/ eta /ɦ/ izan ezik, bokalen artean geminazioa daukate. /ɳ/ eta /ʃ/ existitzen dira mailegu batzuetan, /baɳ/ बाण "arrow" eta /nareʃ/ नरेश "king" bezala, baina soinu hauek batzuetan Nepalerazko fonemek ordezkatzen dituzte.
Dialektoak
aldatuAcchami, Baitadeli, Bajhangi, Bajurali, Bheri, Dadeldhuri, Dailekhi, Darchulali, Darchuli, Doteli, Gandakeli, Humli, Purbeli eta Soradi nepaleraren dialektoak dira.
Bestela, Jhapali eta Syangjali hizkuntza hurbilak dira.
Literatura
aldatuNepaleradunek garatu zuten literatura esanguratsua 100 urteko tarte labur bana emankor batean XIX. mendean. Eztanda kultural honetan Erdi Aroko "Adhyatma Ramayana" izeneko testua, "Sundarananda Bara" (1833), "Birsikka" (folk ipuinen izengabeko bilduma) eta "Ramayana" antzinako indiar epikaren bertsioa, Bhanubhakta Acharya-k eginda (1814-1868), aipatzekoak dira.
Lekhnath Paudyal, Laxmi Prasad Devkota eta Balkrishna Sama saridun hirukoteak nepalerazko literatura aberastu zuen XX. mendearen lehendabiziko erdialdean. Herrialdetik kanpo bizi diren idazleen lana ere nabarmentzekoa da, bereziki Darjeeling eta Varanasi-n, Indian.
Oinarrizko hiztegia
aldatu- Namaste - Kaixo.
- Namaskar - Agur.
- Shuva pravat - Egun on.
- Shuva ratri - Gabon.
- Ho, hunchha - Bai.
- Hoina, hudaina - Ez.
- Sayad, sambhawata - Beharbada.
- Dhanyabad - Eskerrik asko.
- Kehi chhaina - Ez horregatik.
- Mero naam Suku ho - Nire izena Pryanka da.
- Ma eklai yatra garchhu - Bakarrik bidaiatzen ari naiz.
- Tapaai english bolnuhunchha? - Badakizu ingelesez?
Ikus, gainera
aldatuKanpo estekak
aldatu- (Ingelesez)Nepali language (Encylopaedia Britannica).
- (Ingelesez)"Learn the most important words in Nepali".
Datuak: Q33823
Multimedia: Nepali language / Q33823
| Hizkuntza honek bere Wikipedia du: Bisita ezazu. |