Jöns Jakob Berzelius

Jöns Jakob Berzelius
	; Irudi gehiago
5. seat 5 of the Swedish Academy (en)	; 1837ko abenduaren 20a - 1848ko abuztuaren 7a ; ← Carl von Rosenstein (en) - Johan Erik Rydqvist (en) →
5. seat 5 of the Swedish Academy (en)
Bizitza
Jaiotza	Väfversunda (en) eta Linköping udalerria, 1779ko abuztuaren 20a
Herrialdea	Suedia
Heriotza	Adolf Fredriks parish (en) , 1848ko abuztuaren 7a (68 urte)
Hobiratze lekua	Solna cemetery (en)
Familia
Ezkontidea(k)	Elisabeth Berzelius (en) (1835eko abenduaren 19a - 1848ko abuztuaren 7a)
Hezkuntza
Heziketa	Uppsalako Unibertsitatea ; Katedralskolan (en)
Tesi zuzendaria	Johan Afzelius (en)
Doktorego ikaslea(k)	Friedrich Wöhler; Nils Johan Berlin (mul) ; Heinrich Rose (mul) ; James Finlay Weir Johnston (en) ; Lars Fredrik Svanberg (en) ; Carl Gustaf Mosander (en)
Hizkuntzak	suediera; frantsesa
Ikaslea(k)	ikusi Lars Fredrik Svanberg (en) ; James Finlay Weir Johnston (en) ;
Jarduerak
Jarduerak	kimikaria, saiakeragilea, unibertsitateko irakaslea, medikua eta farmazialaria
Lantokia(k)	Stockholm
Enplegatzailea(k)	Karolinska Institutet (en) ; Uppsalako Unibertsitatea
Lan nabarmenak	ikusi Undersökning af några i trakten kring Fahlun funna fossilier, och af deras lagerställen (en) ;
Jasotako sariak	ikusi Copley Domina (1836) ; Arteetan eta Zientziatan Merituaren Ordena ; Honorary Fellow of the Royal Society of Edinburgh ; Fellow of the American Academy of Arts and Sciences ; Foreign Member of the Royal Society (1813ko apirilaren 29a) ; Order of Saint Stanislaus, 1st class ; Knight of the Order of the Polar Star (1815eko urtarrilaren 28a) ; Commander of the Order of Vasa (1821eko urtarrilaren 28a) ;
Kidetza	Royal Society; Academy of Science for Public Utility (en) ; Alemaniako Natur Zientzien Leopoldina Akademia; Suediako Zientzien Errege Akademia; Frantziako Zientzien Akademia; San Petersburgoko Zientzien Akademia; Suediar Akademia; Arteen eta Zientzien Ameriketako Estatu Batuetako Akademia; Prusiako Zientzien Akademia; Arteen eta Zientzien Herbehereetako Errege Akademia; Royal Swedish Academy of Letters, History and Antiquities (en) ; XL izeneko Zientzien Akademia Nazionala; Zientzien Bavariar Akademia; Belgikako Medikuntzako Errege Akademia; Accademia delle Scienze di Torino

Jöns Jakob Berzelius (1779 – 1848) kimikari suediarra zen, kimika modernoaren sortzailetariko bat, Antoine Lavoisier, John Dalton eta Robert Boylerekin batera.

Gaztaroa eta hezkuntza

Suediako Väversunda herrian jaio eta berehala hil ziren bere gurasoak. Sendikoek Linköpingen hezi zuten eta bertan joan zen eskolara. Gero, 1791 eta 1801 artean Uppsalako unibertsitatean medikuntza ikasi zuen, doktore titulua eskuratuz. Kimika ikasten Anders Gutaf Ekeberg-ekin hasi zen. Aldi berean, ur-iturri desberdinen analisiak egiten jardun zen eta baita ere korronte elektrikoak zenbait gaixotasunen gain zuen eragina aztertzen. Medevi Brunn bainuetxean bekadun aritu zen, eta 1799 urteko elektrizitate makina bat gordetzen da.

1807an Stockholmeko Karolinska Institutoko irakasle bihurtu zen.

Ekarpen zientifikoak

Gaur ezagutzen ditugun nomenklatura eta formulazio kimikoak Berzeliusek proposatu zituen lehenengo aldiz. Bere ikasleei Kimikako esperimentuak egiten laguntzeko elementu kimikoen ikur zaharrak (alkimiakoak) baztertu egin zituen. Bere ordez, hizki latinoak erabili zituen – H hidrogenoarentzan, O oxigenoarentzat etab. – eta elementuen arteko proportzioak zenbakiz adierazi zituen – H₂O –. Kontzeptu eta hizkuntza kimikoan ere ekarpen garrantzitsuak egin zituen Berzeliusek. Adibidez, katalisia, isomero, polimero, proteina edo alotropo bezalako kontzeptuak berak sortu zituen. Esate baterako, 1833an "polimero" hitza erabili zuen formula enpiriko berdineko baina formula molekular desberdineko konposatuen arteko erlazioa adierazteko – bentzenoa (C₆H₆) azetilenoaren (C₂H₂) "polimeroa" izango litzateke.

Berzeliusek elementu kimiko hauek bakartu zituen lehen aldiz: silizioa, selenioa, torioa eta zerioa. Gainera, bere ikasleek litioa eta banadioa aurkitu zituzten.

Kanpo loturak

Wikimedia Commonsen badira fitxategi gehiago, gai hau dutenak: Jöns Jakob Berzelius

Publications - Project Runeberg
Nova analysis aquarum Medeviensium - latinez idatzitako lana Project Gutemberg

Artikulu hau Suediako biografia baten zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.

Datuak: Q151911
Multimedia: Jöns Jacob Berzelius / Q151911