Bahá'í egutegia

Bahá'í edo Badí egutegia (lit. egutegi zoragarria)^[1], bahá'í-ek erabiltzen duten egutegia da. Siyyid Alí Muhammad, Bab-ek aipatu zuen lehen aldiz eta geroago Mirzá Hussayn Alí-i-Nurí, Bahá'u'lláh-k osatu zuen Kitab-i-Aqdas liburuan (Libururik sakratuena) gaur egun mundu osoan bahá'íek jarraitzen duten moduan.

Bahá'í egutegiak eguzki eta ilargiaren araberako egutegia da. Eguzki egutegietan bezala, urteak 365 egun ditu, 366 urte bisustueek. Bisurteak Gregoriotar egutegian diren berak dira. Halere, egun sakratuak ilargiaren arabera ospatzen dira urtero.

Juduak eta musulmanak bezala, bahá'í egunak ilunabarrean hasten dira.

Urteak 19 hilabetetan antolatzen dira eta hilabete bakoitza 19 egunetan, guztira 361 egun; horiez gain, Tarteko Egunak edo Ayyam'i'Há (lit. Há Egunak) txertatzen dira, 4 egun urte arruntetan eta 5 bisurteetan, 365 edo 366 egunak osatu arte. Eraberean, Vahid (Batasuna) izeneko 19 urteko zikloak ditu, eta 19 Vahid-ek 361 urteko ziklo bat osatzen dute. Azken horiei Kull-i-Shay (Gauza guztiak edo osotasuna) esaten zaie. Lehen Kull-i-Shay 2204 urtean bukatuko da.

Urteak Teheranen udaberriko ekinokzioa gertatzen denean hasten dira, Naw Rúz (lit. Egun Berri) egunean. Egutegi hau 1844ko martxoaren 21ean hasi zen, Bab-en aldarrikapena izan zen urtean^[2]. Urteei BA notazioa ematen zaie (Bahá'í Aroa).

BA181 Teherango udaberriko ekinokzioarekin hasi zen 2024an, hau da 2018ko martxoaren 21ean.

Historia

Bahá’í egutegia Báb-ek, 1840ko hamarkadan^[3] Kitabu’l Asmá^[4] eta Persierazko Baiana liburuetan, sortutako Badí egutegian oinarritzen da. Egutegi horren lehen bertsioa garai hartan abiatu zuten Báb-en jarraitzaileek.^[5] 19 eguneko 19 hilabetetan egituratzen da (19x19), guztira 361 egun gehi tarteko egun batzuk eguzki egutegiko urte osoa bete arte. Egutegia Naw Rúz egunean abiarazi zuten,^[6] baina tarteko egunak ez ziren Bahá’í garaian bezala kokatzen. Egutegiak zeharkako aipamen sinboliko ugari ditu; besteak beste, Báb-ek bere ondotik etorri beharreko Profeta handia Jainkoak Agerraraziko Zuenari buruzko profeziei lotuak.

Bahá’u’lláh-k --Bahá’í fedearen fundatzailea eta Báb-ek iragarritako profeta zela aldarrikatu zuena--, egutegi berarekin jarraitu zuen. 1870 urtearen inguruan, Nabíl-i-A`zam historialariari Badí egutegiari buruzko azalpen bat idazteko eskatu zion. 1873an, Kitáb-i-Aqdas liburuan Bahá’u’lláh-k Naw Rúz ezarri zuen urteko lehen egun, eta tarteko egunak urteko azken hilabetearen aurreko egunetan. Bestalde, Naw Rúz eguna eguzkia Aries konstelazioan sartzen den egunean kokatu zuen. Ez zuen azaldu, ordea, zer lekutik begiratuta izan behar zuen.

Mendebaldean 1907an ezarri zen Badí egutegia. Bahá’í idazkietan aipatzen ez diren xehetasunak Justizia Etxe Unibertsalaren eskuetan utzi zituen. Erakunde horrek erabaki beharko zituen egutegia mundu osoan uniformeki ezarri ahal izateko. 2014ko uztailaren 10ean, Justizia Etxe Unibertsalak adierazi zuen xehetasun horiei buruzko erabakiak hartzen ari zirela 2015eko Martxoaren 20tik aurrera, egutegiaren bederatzigarren zikloa beteko zelarik, Badí egutegia mundu osoan ezarri ahal izateko.

2015ko Naw Rúz aurretik

Bahá’í Egutegia mendebaldean Gregoriotar egutegiarekin sinkronizatuta zegoen, horrek esan nahi zuen bisurteetako soberako eguna bi egutegietan batera gertatzen zirela tarteko egunetan, otsailaren 26tik martxoaren 1erako tartean, hain zuzen. Hiru urtez 4 tarteko egun ospatzen ziren, eta laugarrenean, bisurtean alegia, bost. Mendebaldeko herrialdeetan urtea beti martxoaren 20ko ilunabarrean hasten zen, udaberriko ekinokzioa teknikoki noiz gertatuko zen kontuan hartu gabe.

Ekialdeko herrialdeetan, aldiz, ilargi egutegi islamiarra erabiltzen zutenez, Bahá’í egutegia ilargi-egutegi horrekin sinkronizatu zen. Adibidez, Báb eta Bahá’u’lláh-ren jaiotegunak islamiar egutegiaren Muharram hilabetearen 1ean eta 2an ospatzen ziren. Nahiz eta urtemuga horiek urtero egiten zuten hamaika egun inguruko atzerapenaren ondorioz, edozein urte sasoian gerta ahal ziren: udaberrian, udan, udazkenean ala neguan.

2015eko Naw-Rúz-etik aurrera

2014ean, Justizia Etxe Unibertsalak mezu batean adierazi zuen Teheran, Bahá’u’lláhren jaioterria izango zela udaberriko ekinokzioaren behalekua. Xedapen horren bitartez, Badí egutegia eta Gregoriotar egutegiak banandu egiten ziren. Harez gero, datak zehazteko informazio iturri fidagarriek prestatutako taula astronomikoak erabiltzen dituzte.

Mezu berean Justizia Etxe Unibertsalak erabaki zuen Báb eta Bahá’u’lláh-ren urtemugak “Naw Rúz osteko zortzigarren ilberriaren ondoko lehen eta bigarren egunetan ospatuko zirela (hori ere taula astronomikoetan kalkulatuta) eta Bahá’í Egun Sakratuak finkatu zituen mundu osoko bahá’í-ek batera ospa zitzaten.

Erabaki horren bitartez, Badi egutegia eta egutegi islamiarra banandu egin ziren, eta Báb eta Bahá’u’lláhren jaiotzen ospakizuna urte sasoi berean ospatuko zirela bermatzen zuten. Aldaketa horiek 2015eko martxoaren 20an sartu ziren indarrean.

Egunak

Arabierazko izena	Arabiar idazkeraz	Euskaraz	Asteguna
Jalál	جلال	Loria	Larunbata
Jamál	جمال	Ederra	Igandea
Kamál	كمال	Perfekzioa	Astelehena
Fiḍál	فضال	Dohaina	Asteartea
‘Idál	عدال	Justizia	Asteazkena
Istijlál	استجلال	Maiestatea	Osteguna
Istiqlál	استقلال	Burujabea	Ostirala

Hilabeteak

Hilabetea	Ohiko data gregoriotarra (Naw-Rúz Martxoaren 21ean denean)	Arabieraz	Arabiar idazkeraz	Euskal izena	Honela ere euskaratuak:
1	Martxoaren 21etik – Apirilaren 8ra	Bahá	بهاء	Bikaina	aintza, loria, ospea
2	Apirilaren 9tik – Apirilaren 27ra	Jalál	جلال	Loria	maiestatea
3	Apirilaren 28tik – Maiatzaren 16ra	Jamál	جمال	Ederra	xarma
4	Maiatzaren 17tik – Ekainaren 4ra	‘Aẓamat	عظمة	Handia	aintza, maiestatea, jabetza
5	Ekainaren 5etik – Ekainaren 23ra	Núr	نور	Argia	argitasuna, dirdira
6	Ekainaren 24tik – Uztailaren 12ra	Raḥmat	رحمة	Errukia	bedeinkapena, grazia
7	Uztailaren 13tik – Uztailaren 31ra	Kalimát	كلمات	Hitzak	adierazpena
8	Abuztuaren 1etik – Abuztuaren 19ra	Kamál	كمال	Perfekzioa	heldutasuna, bikaintasuna
9	Abuztuaren 20tik – Irailaren 7ra	Asmá’	اسماء	Izenak	ezaugarriak, izendapenak
10	Irailaren 8tik – Irailaren 26ra	‘Izzat	عزة	Ahala	boterea, ohorea, maiestatea, indarra
11	Irailaren 27tik – Urriaren 15era	Mashíyyat	مشية	Gogoa	borondatea, xedea, helburua
12	Urriaren 16tik – Azaroaren 3ra	‘Ilm	علم	Ezagutza	jakituria
13	Azaroaren 4tik – Azaroaren 22ra	Qudrat	قدرة	Boterea	ahala, aginpidea
14	Azaroaren 23tik – Abenduaren 11ra	Qawl	قول	Mintzoa	hitzak, testigantza
15	Abenduaren 12tik – Abenduaren 30era	Masá’il	مسائل	Galderak	misterioak, zorroztasunak, iluntasunak
16	Abenduaren 31tik – Urtarrilaren 18ra	Sharaf	شرف	Ohorea	ospea
17	Urtarrilaren 19tik – Otsailaren 6ra	Sulṭán	سلطان	Burujabea	erregea, jauna, maiestatea, indarra
18	Otsailaren 7tik – Otsailaren 25era	Mulk	ملك	Nagusia	erregetza, unibertsoa
	Otsailaren 26tik – Martxoaren 1era	Ayyám-i-Há	ايام الهاء	Há Egunak	Tarteko egunak, denboraz kanpoko egunak
19	Martxoaren 2tik – Martxoaren 20ra Baraualdia	‘Alá’	علاء	Gorena	aintza

Urteak

Bahá'í Urtea	Naw Rúz-eko data gregoriotar egutegian
BA174	2017ko martxoak 20
BA175	2018ko martxoak 21
BA176	2019ko martxoak 21
BA177	2020ko martxoak 20
BA178	2021ko martxoak 20
BA179	2022ko martxoak 21
BA180	2023ko martxoak 21
BA181	2024ko martxoak 20
BA182	2025ko martxoak 20
BA183	2026ko martxoak 21
BA184	2027ko martxoak 21

Zikloak

No.	Persierazko izena	Arabiar idazkeraz	Euskaraz
1	Alif	ألف	A
2	Bá'	باء	B
3	Ab	أب	Aita
4	Dál	دﺍﻝ	D
5	Báb	باب	Atea
6	Váv	وﺍو	V
7	Abad	أبد	Eternitatea
8	Jád	جاد	Eskuzabala
9	Bahá	بهاء	Bikaina
10	Ḥubb	حب	Maitasuna
11	Bahháj	بهاج	Xarmagarria
12	Javáb	جواب	Erantzuna
13	Aḥad	احد	Bakarra
14	Vahháb	وﻫﺎب	Onbera
15	Vidád	وداد	Bihozbera
16	Badíʿ	بدیع	Hasiera
17	Bahí	بهي	Argitsua
18	Abhá	ابهى	Argiena
19	Váḥid	واحد	Batasuna

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Datuak: Q373037
Multimedia: Calendars / Q373037

↑ (Ingelesez) Buck, Christopher; Melton, J. Gordon. «Baha ́’í Calendar and Rhythms of Worship» (pdf) Religious Celebrations: An Encyclopedia of Holidays, Festivals, Solemn Observances, and Spiritual Commemorations. (Noiz kontsultatua: 2011).
↑ (Ingelesez) Smith, Peter. (2000). «Calendar» A concise encyclopedia of the Bahá'í Faith. Oneworld Publications, 98-100 or. ISBN 978-1-85168-184-6..
↑ «Novelty in Ayyám-i-Há and the Badí Calendar» bahai-library.com (Noiz kontsultatua: 2019-07-07).
↑ (Ingelesez) Stephen, Lambden. (2018). Kitab al-asma'-The Book of Names. .
↑ (Ingelesez) MacEoin, Denis. (1994). Rituals in Babism and Baha'ism. in: Pembroke Persian Papers 2 (illustrated ed.). British Academic Press, 107 or. ISBN 978-1-85043-654-6..
↑ (Ingelesez) Mottahedeh, Negar. (1998). «The Mutilated Body of the Modern Nation: Qurrat al-'AynTahirah's Unveiling and the Iranian Massacre of the Babis» Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East. in: 18.2..

[1] (Ingelesez) Buck, Christopher; Melton, J. Gordon. «Baha ́’í Calendar and Rhythms of Worship» (pdf) Religious Celebrations: An Encyclopedia of Holidays, Festivals, Solemn Observances, and Spiritual Commemorations. (Noiz kontsultatua: 2011).

[2] (Ingelesez) Smith, Peter. (2000). «Calendar» A concise encyclopedia of the Bahá'í Faith. Oneworld Publications, 98-100 or. ISBN 978-1-85168-184-6..

[3] «Novelty in Ayyám-i-Há and the Badí Calendar» bahai-library.com (Noiz kontsultatua: 2019-07-07).

[4] (Ingelesez) Stephen, Lambden. (2018). Kitab al-asma'-The Book of Names. .

[5] (Ingelesez) MacEoin, Denis. (1994). Rituals in Babism and Baha'ism. in: Pembroke Persian Papers 2 (illustrated ed.). British Academic Press, 107 or. ISBN 978-1-85043-654-6..

[6] (Ingelesez) Mottahedeh, Negar. (1998). «The Mutilated Body of the Modern Nation: Qurrat al-'AynTahirah's Unveiling and the Iranian Massacre of the Babis» Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East. in: 18.2..

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]