Zuntz optikoa x-ra

Zuntz optikoa x-ra (FTTx ingelesez) komunikazioetako termino orokor bat da, sarbide tradizionala zuntz optikoa erabiltzen duen beste edozein sarbidek ordezkatzean datzana, bai osorik bai erdizka. Zuntz optikoak kobrezko haria baino informazio gehiago garraia dezakeenez eta distantziarekiko galera gutxiago duenez XX. mendeko kobrezko telefonia sareak ordezkatzeko ezin hobeak dira.^[1]

FTTx akronimoa fiber to the esalditik dator. Hedatutako konfigurazioen orokortze gisa sortzen da (FTTN, FTTC, FTTB, FTTH...), eta azken letra horrek zuntzaren helmugaren arabera izendatzeko balio du (nodoa, espaloia, eraikina, etxea...).^[2]

Datu transmisiorako metodo honetan oreka bilatzen da, zuntz optikoak eskaintzen duen abiadura eta banda-zabaleraren eta kobre harizko transmisio baliabideek eskaintzen duten prezio eta kudeatzeko erraztasuna. Zuntz optikoaren erabilera hornitzailetik ahalik eta urrunen luzatuko da transmisio onura horiez baliatzeko eta, helmugaraino iristean, kobrezko hari bidezko transmisio baliabideak erabiliko dira. Honela, asko errazten da prozesua banaketan edo instalazio berriak egiterakoan, eta kostuak asko jaisten dira. Kobre hari bidezko komunikazio hauetan gehien erabiltzen direnak kable pare bihurritua eta kable ardazkideak dira; hauek aurreko belaunaldiko instalazioetan erabiltzen ziren eta gaur egunekoetan berrerabili egiten dira.

FTTx gako garrantzitsua izan da azken urteetako sarearen berrikuntzan eta sendotzean. Horrek bermatu du erabiltzaile guztientzat abiadura altuko eta gaitasun handiko Interneterako konexioa egotea, eta zerbitzuaren kalitatean estandar batzuk egotea eta errespetatzea.

FTTx iritsi ez den lekuetan beste aukera bat hedatu da, HFC (Hybrid fiber-coaxial) deituriko teknologia. Honetan kable ardazkidea eta zuntz optikoa erabiltzen dira FTTx-n bezala, baina ez daude hainbeste aukera helmuga hautatzerakoan; izan ere, zuntzaren tartea nodo bateraino iristen da eta honetatik ardazkidearekin eramaten da erabiltzaileetaraino. Horretaz gain, gaur egun badaude Internet hornikuntzarako beste teknologia batzuk, adibidez: WiFia, WiMAXa, LTE...

Telekomunikazioen industrian aldaera asko sortu dira Interneterako hornikuntza teknologia honetan, eta hauen artean askotan errepikatzen diren batzuk daude, orokorrenak eta gehien erabiltzen direnak. Horiez gain, badaude beste batzuk ere, baina ez dira hainbeste erabiltzen, informazio kantitatea ez baita hain ugaria.

Gaur egun gehien erabiltzen dena da zuntz optikoa etxeraino (Fiber-to-the-home). Zuntz optikoa etxeraino iristen da, eta honetan lortzen den seinale optikoa datu jario digital elektriko bihurtu behar da. Horretarako, etxe barruan edo kanpoan ONT edo ONU deritzen gailuak jarri beharko dira seinale hauen aldaketarako. Hauetan kontuan hartu behar da zein motako konektorea dagoen zuntz kablean eta zein terminal dugun gure routerrean.

Sare hauen arkitekturan garrantzi handia hartzen dute banaketa optikorako erabiltzen diren tresnak, splitter deiturikoak. Horiek zuntz optikoan barrena doan seinale optikoa adar bat baino gehiagotik banatzeko balio dute. Honela hornitzailetik bidaltzen den informazioa adar anitzeko sare batetik bidaltzen da erabiltzaile bakoitzera iritsi ahal izateko. Horrez gain, alderantziz ere lan egiten du tresna honek, hau da, adar bat baino gehiagotik datorren datu jarioa adar berdin batean batu eta bidaltzeko gai da eta, ondorioz, erabiltzaile bat baino gehiagok adar berdinetik bidal ditzake datu jarioak.

Zuntz optikoa eraikineraino (Fiber-to-the-building) ere asko erabiltzen da gaur egungo instalazioetan. Kasu honetan, zuntz optikoa eraikinera iristen da eta eraikin horretan erabiltzaile bat baino gehiago dago. Erabiltzaile horiei zerbitzua eman ahal izateko, eraikinaren barruan dagoen kobrezko hari bidezko komunikazioa baliatzen da erabiltzaile bakoitzaren bizilekura iristeko. Batez ere hiri inguruneetako bizileku anitzeko eraikuntzetan erabiltzen da, honela zuntz optikoko sarrera bakarraz eraikuntza osoko erabiltzaile guztien hornikuntza osatzen delako, eta ez delako zertan instalaziorako bizilekuen jabeen erabakiaren zain egon behar, haien etxeetatik kanpo egiten delako.

Hornikuntza horretarako VDSL2 (Very high bit-rate Digital Subscriber Line 2) erabiltzen da. VDSL estandarraren bigarren bertsioa da eta honi esker 100 Mbps inguruko abiadurak lor daitezke kable pare bihurrituari esker. Oso distantzia txikietan erabili daiteke teknologia hau; beraz, FTTB instalazioetan erabiltzeko ezin hobea da.^[3]

Zuntz optikoa espaloiraino/kabinaraino (Fiber-to-the-curb/cabinet), erabiltzailearen kokapenetik hurbil dagoen nodo bateraino hedatzen da sare-azpiegitura. Hau eraikinetik hurbil dagoen espaloi edo zerbitzu anitzetako armairu/kabina batean kokatzen da kalean, ahal den heinean erabiltzailearen kokapenetik 300-500 metro baino hurbilago.

Kasu honetan, aurrekoekin konparatuz, ikus daiteke kobrezko tartea luzeagoa dela eta horrek errendimenduan galerak ekarriko dituela, baina prezio aldetik askoz komenigarriagoa da, ADSLaren preziotik hurbil dauden tarifak eskainiz zuntz bidezko komunikazioa eskaintzen duelako.^[4]

Zuntz optikoa nodoraino (Fiber-to-the-node), FTTC bezalako kasua da. Nodo bat jartzen da erabiltzailetik hurbil, baina ez aurreko kasuetan bezain hurbil. Normalean sareak auzoka antolatzeko erabiltzen da, eta nodo hauek 300-500 metro baino urrunago egon ohi dira.

Zuntz bidezko komunikazioan anplifikadoreak erabiltzen dira sarean zehar seinalearen atenuazioa saihesteko. Azken anplifikadorera iristean erabakitzen da honetan seinale optikotik elektrikora pasatzea. Honenbestez, seinale aldaketa egiteko ez da sortu behar instalazio eta azpiegitura berririk. Horregatik jartzen dira nodoak eraikinetatik urrun, kostuak merketzeko eta azpiegitura gutxiago behar izateko.

Badaude beste mota batzuk kasu zehatzetan bakarrik erabiltzen direnak, baina ez daudenak hain sakonki garatuak.

• FTTO (fiber-to-the-office, zuntz optikoa bulegoraino). FTTHren kasu berdina da, baina ezarpen aldaera batzuk eskaintzen dira, enpresek behar dituzten zehaztapenak betetzeko.
• FTTA (fiber-to-the-antenna, zuntz optikoa antenaraino). Sare-arkitektura honetan zuntz optikoa erabiltzen da datuen transmisoa antenetara hedatzeko. Teknologia hau normalean mugikor sareetan erabiltzen da, eskaintzen duen transmisio gaitasuna, abiadura eta eraginkortasuna gakoak direlako.
• FTTD (fiber-to-the-desktop/desk, zuntz optikoa mahairaino). FTTHren antzeko kasua da; izan ere, bulegoetan zuntz optikoa lanpostuko mahaietaraino iristen da, eta hauetan FTTH motako ezarpenak eraikitzen dira.
• FTTF (fiber-to-the-factory/farm, zuntz optikoa lantegiraino/abeletxeraino). FTTBetan bezala, sare hauek ere eraikinetara iristen dira, baina beste mota bateko zerbitzu zehatzak eskaintzen dira, erabiltzaileen beharretara doitzeko.

Datuak transmititzeko zuntz optikoen lehen garapenak 1970eko hamarkadan egin ziren. Lehen zuntz optikoak distantzia luzeko transmisioetarako erabiltzen ziren telekomunikazioetan, eta hauek aitzindari izan ziren FTTx sareentzat. General Telephone and Electronicsek 6Mbps-ko transmisio tasadun komunikazioa lortu zuen.^[5]

FTTH 2000ko hamarkadan garatu zen, momentuko teknologiaz baliatuz etxeetaraino teknologia eramatea posible zela ikusi zenean. Transmisio baliabide tradizionalek eskaintzen zituzten abiadurak eta tasak asko hobetu zirenez, garrantzi handia lortu zuen arlo teknologiko eta enpresarialean, baina ordezkapena justifikatu beharra zegoen. Sare tradizionalaren egoera zaharkituak eta zuntzak behar zituen osagaien kosteen merketzeak ordezkapena, garapena eta hedapena ahalbidetu zituzten.^[6]

Telefono-konpainiak, hiriak, zerbitzu publikoen enpresak, merkataritza-zerbitzuen hornitzaileak eta higiezinen agentziak konturatu ziren abonatuen konexioa hobetzeko aukerarik onena etxerako zuntza edo instalazioak (FTTH, FTTP) zirela, nahiz eta espaloirainoko zuntza (FTTC) edo haririk gabeko sarerainoko zuntza (FTTW) behar zenean erabili ahal ziren.^[6]

Gaur egun, zerbitzu berriak emateko aukerak (telefono, Internet eta bideo streaming, triple-play zerbitzu paketean) eta sareko arkitektura berriekiko prezio baxuko osagaiek FTTx ekonomikoki erakargarria izatea eragiten dute. Enpresak mila milioi dolar gastatzen ari dira milioika etxe eta bulego zuntzarekin konektatzeko.^[6]

Banaketa optikoko sare arkitekturarik sinpleena da. Zuntz bakoitzak hornitzailetik bezerora eramaten du informazioa zuzenean. Honela banda-zabalera oso altuak lor daitezke, baina kostu altukoak dira, azken finean hornitzailean ekipamendu eta baliabideak erabiltzaile bati gordetzen zaizkiolako.^[7]

Hornitzailetik irtetzen diren zuntzak bezero bat baino gehiagok partekatzen dituzte. Zuntz honen banaketa ez da gauzatuko erabiltzailearen muturretik hurbil dagoen arte, non bezero bakoitzari zuntz mutur bat bidaliko zaion. AON eta PON arkitektura honen barnean sartzen dira.

Sare optiko aktiboak (AON, active optical network) energia elektrikoa behar duten gailuak erabiltzen ditu seinalearen banaketarako. Horretarako, bideragailuak edo routerrak erabiltzen dira, non seinale optikotik elektrikora pasatzen den bideratzeko eta, behin hau eginda, seinale elektrikoa optiko bihurtzen den. Hornitzailetik bidalitako datu jarioak bakarrik iritsi behar den bezeroaren adarrera bideratzen dira.

Seinaleen arteko talkak saihesteko bideragailuek neurriak hartzen dituzte bufferrak erabiliz. Bi muturretan Ethernet aktiboaren erabilera egiten denez, gero guztia Ethernet sare bezala beha daiteke. Hau Ethernet bideragailu optikoei esker egin daiteke. Ethernet sare lokal batekin konpara daiteke hau, baina ordenagailuak eta inprimagailuak haien artean konektatu beharrean, bezeroak eta zerbitzariak konektatzen dira. Bideragailu hauetako bakoitzean 1.000 erabiltzaile egon daitezke lotuta gehienez, baina ohikoena 400-500 erabiltzaile inguru egotea da.

Sare optiko pasiboak (PON, passive optical network) puntu batetik puntu anitzera bidalketak ahalbidetzen ditu, energia elektrikorik behar ez duten splitter optikoak erabiliz. Hauek zuntz bakarretik 128 bezerora iritsarazi dezakete datu jarioa. Sare hauei esker gailuetan kostu murrizketa lortzen da, hauen prezioa baxuagoa baita eta, gainera, ez delako behar energia elektrikorik. Hornitzailetik bidaltzen den jario guztia konektatuta dauden bezero guztietara iristen da broadcast bidalketa eginez. Enkriptazioa erabiltzen da gutxieneko segurtasuna lortzeko.^[8]

• Zuntz optiko bidezko komunikazioa
• ITU
• Sare topologia

• (Gaztelaniaz) FTTX buruzko informazio gehigarria
• (Gaztelaniaz) FTTX eta zuntz optikoaren historia
• (Ingelesez) Sare optikoei buruzko berriak eta informazioa
• (Ingelesez) Komunikazio azpiegituraren instalakuntzari eta mantenimenduari buruzko informazioa