[go: up one dir, main page]
Edukira joan

Timo Riiho

Aldatu loturak
Wikipedia, Entziklopedia askea
Timo Riiho

katedradun

1981 - 2021
Bizitza
JaiotzaKymi (en) Itzuli, 1950eko urriaren 7a (74 urte)
Herrialdea Finlandia
Hezkuntza
Hizkuntzakfinlandiera
gaztelania
euskara
portugesa
katalana
suediera
Jarduerak
Jarduerakhizkuntzalaria, erromanista eta unibertsitateko irakaslea
Enplegatzailea(k)Helsinkiko Unibertsitatea

Timo Tapani Riiho (Kotka, Kymi, Finlandia, 1950eko urriaren 7a) Iberiar penintsulan dauden hizkuntzetako irakasle finlandiarra da.[1][2] Finlandieraren egoera linguistikoa ongi ezagutzen du, baita euskararena ere.[3][4]

Hizkuntzalaritza Iberoerromanikoan irakaslea izan da Helsinkiko Unibertsitateko Gizarte Zientzien Fakultatean 1981az geroztik.[5] Haren ikerketa-eremua gaztelania, portugesa eta katalanaren sintaxi historikoa eta konparatiboa da, baita preposizioen eta izenordainak ere. Iberiar penintsulako hizkuntzen arteko interakzioa ere aztertu du.[6][7]

1970eko hamarkadan Madrilen, Lisboan eta Bordelen ikasi zuen eta, ondoren, Heidelbergen doktoratu ondoko ikasketetarako Humboldt ikerketa-beka lortu zuen. Madrilen Unibertsitateko Finlandiar Institutuko eta Institutu ibero-amerikarreko (Instituto Iberoamericano) sortzaileetako bat izan zen, baita zuzendaria 2002 eta 2006 bitartean ere.[6]

Euskalduna, euskaraduna

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Lagun baten laguntzarekin, euskara denbora-pasa klandestino gisa ikasten hasi zen 1970eko hamarkadaren hasieran. Geroago 1980an hobeto ikasi zuen euskara Arantzazuko Santutegian hiru hilabeteko murgiltze-egonaldi batean.[6][7] Bitoriano Gandiaga, Luis Villasante eta Aita Lasa ezagutu zituen orduan.

1984an Euskaltzaindiak Eibarren antolatu zuen kongresuan parte hartu zuen. Hizkuntzalari moduan euskal aditza ikaragarria iruditzen zitzaion, konplikatua, baina zoragarria, aldi berean. Horrekin batera, euskararen arkaikotasuna ere ikaragarri maite zuen orduan.[8][9][10][11]

Txillardegirekin harreman estua izan zuen, eta Euskal Herrira bisita ugari egin zituen hitzaldiak emateko (30.000tik gora entzule guztira).[8] Euskal Telebistako Euskalonski saioko elkarrizketa batean, Timo Riihok zabaldu zuen Finlandia eta finlandiera inspirazio-iturria izan zirela Txillardegirentzat, euskara batua sortzeko, eta euskararen erabilera zabaltzeko hizkuntza politika bat proposatzeko. Finlandian suomierarekin hizkuntza kulturala nola sortu zuten ikusita, eredu hori aplikatu nahi izan zuen Euskal Herrian.[9]

Timo Riiho eta Pello Reparaz ETB1eko Euskalonski telebista-saioan (2019-09-24)[9]

Hainbat lurralde eta hizkuntza

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Euskal Herriaz eta euskaraz gain, hainbat herrialde bisitatu eta hainbat hizkuntza landu ditu: Aljeriako Hego-mendebaldeko Fronte Polisarioko gonbidatu gisa ibili zen, Espainiako Sahara zaharreko errefuxiatuen hizkuntzaren egoera ikertzen; Habanan, Kubako presidente Fidel Castro zenarekin afaldu zuen behin, Mexiko ipar-mendebaldeko Sonora inguruko biztanle autoktonoen soinu-baldintzak monitorizatu zituen, ikasketa-bidaiak antolatu zituen bere ikasleekin Espainiako eta Portugalgo iparraldetik, eta Brasilgo Amazonasen nabigatzen ibili zen.[12]

Sariak eta errekonozimenduak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  • Académico correspondiente extranjero de la Real Academia Española Comendador de la Orden al Mérito Civil (España)[1]
  • Grand Officier da Ordem do Príncipe Dom Henrique o Navegador (Portugal)[1]
  • Comendador da Ordem de Castelo Branco (Brasil)[1]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ a b c d (Ingelesez) «Timo Riiho - 375 Humanists» 375humanistia.helsinki.fi (Noiz kontsultatua: 2021-12-14).
  2. ↑ (Gaztelaniaz) «'En Finlandia exigimos más a quien quiere ser docente'» La Vanguardia 2012-01-13 (Noiz kontsultatua: 2021-12-14).
  3. ↑ «Suomira bidaia pedagogikoa: hainbat ohar» www.hikhasi.eus (Hik hasi) (Noiz kontsultatua: 2021-12-14).
  4. ↑ Etxebarrai, Aitor. (2014-09-06). «Suomi» GAUR8 (Noiz kontsultatua: 2021-12-14).
  5. ↑ Euskaltzaindia. (2015-04-16). «Finlandiako bisitariak Euskaltzaindian» www.euskaltzaindia.eus (Plazaberri) (Noiz kontsultatua: 2021-12-14).
  6. ↑ a b c (Ingelesez) «Enthusiasm for Ibero-Romance languages does not fade - 375 Humanists» 375humanistia.helsinki.fi (Noiz kontsultatua: 2021-12-14).
  7. ↑ a b (Gaztelaniaz) «Más sobre Timo Riiho en otras páginas de la Red - 375 humanistas» 375humanistia.helsinki.fi (Noiz kontsultatua: 2021-12-14).
  8. ↑ a b «Timo Riiho (Madrilgo Suomiar Institutuko zuzendaria): «Suomiera eta suediera, biak dira ofizial: %8 dira suedieraz hitz egiten dutenak»» Argia (Noiz kontsultatua: 2021-12-14).
  9. ↑ a b c «Timo Riiho hizkuntzalari finlandiarra: 'Euskarak nire bizitza aldatu zuen'» EITB Euskal Irrati Telebista (Noiz kontsultatua: 2021-12-14).
  10. ↑ (Gaztelaniaz) Iturbe, Andoni. (2013-11-12). «"Euskararen aldeko ahaleginak eredugarriak dira finlandiarrontzat"» www.noticiasdegipuzkoa.eus (Noiz kontsultatua: 2021-12-14).
  11. ↑ «Helsinkin izango da 'Euskalonski'-ko lantaldea» El Diario Vasco 2019-09-24 (Noiz kontsultatua: 2021-12-14).
  12. ↑ (Ingelesez) «My best memories of the University - 375 Humanists» 375humanistia.helsinki.fi (Noiz kontsultatua: 2021-12-14).

Ikus, gainera

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=Timo_Riiho&oldid=8892041"(e)tik eskuratuta