Tabar

Tabar
Nafarroa Garaia, Euskal Herria
Herriko karrika bat
Kokapena
Herrialdea	Nafarroa Garaia
Eskualdea	Pirinioaurrea
Udalerria	Urraulbeiti
Administrazioa
Mota	kontzeju
Izen ofiziala	Tabar
Burua (2019-2023)	Miguel Angel Benito Martinez (kontzejuburua)
Posta kodea	31449
Herritarra	tabartar, tabarrear
Geografia
Koordenatuak	42°40′08″N 1°20′41″W / 42.66889°N 1.34472°W / 42.66889; -1.34472
Azalera	7,21 km²
Garaiera	510 metro
Distantzia	41,0 km (Iruñetik)
Demografia
Biztanleria	62 (2023)

Tabar^[1][a] (eguesibarreraz: Tabarre)^[b] Urraulbeiti ibarreko kontzeju bat da, Euskal Herriko Nafarroa Garaia lurraldean kokatuta, Pirinioaurrea eskualdean.

2023 urtean 62 biztanle zituen.

Bertako biztanleak tabartarrak (eguesibarreraz: tabarrearrak) dira.

Tabar toponimoa hainbat modutan agertu da historian zehar:^[2]

• Tauar (991)
• Tauare (1125)
• Tavar (1268)
• Tavarr (1280)
• Tauarr (1330)
• Tabar (1534)
• Tabar (1800)
• Tabar (1961)
• Tabar (1990)

Tabarreko armarria Urraulbeitiko armarria da. Armarri honek honako blasoi hau du:^[3]

Tabar Urraulbeiti ibarran dago.

Urraulbeiti Zangozako merindadeko herria da eta Nafarroako hiriburutik 36 kilometrora dago. Udaletxea Artiedan dago. Erliebe txikiko ibarra da. Lautada bat osatzen du, Longida, Erromantzatua eta Urraulgoiti ibarretatik jarraitzen duena, nahiz eta azken kasu horretan Ugarrongo arroilak eten egiten duen.

Urraulbeitiko klima azpimediterraneoa da, eta urteko batez besteko tenperatura 12,5 °C ingurukoa da. Urteroko egun euritsuak 100 inguru dira, eta jausitako prezipitazioa 850mm-koa.

Basoa nahiko urria da, eta zuhaitz gehienak pinuak dira, Austriatik birlandaturiko zuhaitzak. Horrez gain, ameztiak eta zumeak ageri dira ibarreko gunerik lehor eta eguzkitsuenetan.

Urraulbeitin dagoen Artieda kontzejuan, itsasoaren mailatik 456 metrora, Nafarroako Gobernuak 1954an jarritako estazio meteorologikoa dago.^[4]

Datu klimatikoak (Artieda, 1891-2020)
Hila	Urt	Ots	Mar	Api	Mai	Eka	Uzt	Abu	Ira	Urr	Aza	Abe	Urtekoa
Erregistraturiko tenperatura maximoa (°C)	17.0	21.5	27.0	29.5	36.0	39.0	42.0	40.0	38.0	30.0	21.0	18.0	42.0
Batez besteko tenperatura maximoa (°C)	8.9	10.4	14.3	16.6	20.6	26.4	29.4	28.6	24.1	18.9	12.3	8.9	18.3
Batez besteko tenperatura (ºC)	4.8	5.5	8.4	10.5	14.3	19.1	21.6	21.3	17.4	13.4	8.1	4.9	12.4
Batez besteko tenperatura minimoa (°C)	0.6	0.5	2.4	4.4	8.0	11.8	13.9	14.1	10.7	7.9	3.9	0.9	6.6
Erregistraturiko tenperatura minimoa (°C)	-8.0	-12.0	-12.0	-4.0	0.0	0.0	6.0	6.0	0.0	-2.0	-9.0	-13.0	-13.0
Batez besteko prezipitazioa (mm)	57.6	54.0	56.1	68.5	61.8	40.6	32.9	34.1	50.9	71.9	72.5	74.4	675.3
Prezipitazio maximoa 24 ordutan (mm)	32.0	34.0	35.5	47.0	39.5	37.0	44.5	46.0	71.0	82.0	31.5	48.5	82.0
Prezipitazio egunak (≥ 1 mm)	10.0	9.4	9.2	11.7	12.0	6.8	4.9	5.2	7.0	10.4	11.9	12.2	110.4
Elur egunak (≥ 1 mm)	1.6	1.5	1.2	0.3	0.1	0.0	0.0	0.0	0.0	0.0	0.3	1.1	6.1
Iturria: Nafarroako klimatologia zerbitzua[5]

Apardoze hiribilduak Leireko monasterioari 991n egindako dohaintzan aipatua, Antso II.a Gartzeitz erregeak egina. 1125ean, berriz ere, Tabar agertu zen dohaintza batean, eta, oraingoan, bertako biztanleak aritu ziren auditore gisa. 1256 inguruan, Irantzuko monasterioak San Prudentzio monasterioa zuen herrian, bost gari-lapurreta ematen zizkiona. Erregeak ere bazituen jabetzak, 1280an petxatik 1 kahitze eta bi gari-lapurreta eta oloa berdin jasotzen baitzituen. Era berean, San Joanen agindua, 1287an Errodrigo Peritz Etxalatzi bere jauregiak eta lursailak erroldan eman zizkiona.

1366ko Su Liburuak nekazarien zazpi su zenbatu zituen: Lope de Sant Miguel, Lope Martiniz; García Martini, Yenego Periz, Pero García, Pero d'Aldunat eta Pero Indurayn. Hauen ondoan kapare kopuru berdina agertzen da: Dona Prima, Pero Periz, Hermana, García Periz, Pero Ruyz, Martin Xemeniz eta Diago. Tabarreko abadea (1378) Iruñeko udaleko abokatua zen.

Hogei ziren Tabarrek 1427an zituen suak, eta horietatik hiru kapareak ziren. Orreagak, Leirek (bai gizonezkoen monasterioa, bai emakumezkoena, San Kristobalena) eta Iruñeko San Pedro Erriberak petxak hautematen zituzten beren jabetzengatik aipatutako urte horretan. 1835-1845eko udal-erreformak arte, Urraulbeiti ibarreko diputatuek eta herriko errejidoreek gobernatu zuten, etxeen artean txandaka aukeratzen zirenak (44 1802an, 42 1849an). Erreforma horien ondoren, erregimen komunaren mende geratu zen. Bi egunetan jasota dago parrokia bikario batek -auzotarrek aurkeztu behar zuten- eta onuradun batek -Nafarroako erregearen eta Jerusalemgo San Joanen priorraren hornidurakoak- zerbitzatzen zutela. XX. mendearen hasieran eskola, ostatua eta irin-errota zituen.

2023 urteko erroldaren arabera 62 biztanle zituen Tabarrek.^[6]

Tabarreko kontzejua kontzejuburuak osatzen dute. Egungo kontzejuburua Miguel Angel Benito Martinez de Espronceda da.

Tabarreko kontzejua kontzejuburuak osatzen dute, demokratikoki hautatua. Kontzejuburua Miguel Angel Benito Martinez de Espronceda da.

2011tik, Tabarrek kontzejuburu bat izan du:

Luis Luziano Bonapartek, 1869an, Urraulbeiti atzerakada-eremuan sailkatu zen, non euskarak hain atzerakada handia izan duen, non bertako hiztunik apenas geratzen den.^[7]

Koldo Zuazok, 2010ean, Urraulbeiti ez-euskal-eremuan sailkatu zen.^[8]

Udalerri honetan hitz egiten den euskarak bere berezitasunak du. Horregatik sailkatzen da eguesibarrera azpieuskalkian. Euskara batuaren itzalean alfabetatutako hainbat euskaldun baden arren, Urrozko mintzaira zaharrak hiztun gaberik dakite.

• San Joan Bataiatzailearen jaiak, ekainaren laugarren asteburuan

• San Joan Bataiatzailearen eliza, XVI. mendeko kristiau eliza.

1. ↑ /taβ̞áɾ/ ahoskatua (laguntza)
   Azentua: zorrotza bigarren silaban
2. ↑ /taβ̞áre/ ahoskatua (laguntza)
   Azentua: zorrotza bigarren silaban

• Urraulbeiti
• Pirinioaurrea
• Zangozako merindadea
• Nafarroa Garaia