Pregoilari

Pregoilaria, aldarrikaria, agintari publiko bateko ofiziala da, eta haren izenean aldarrikatzen ditu, jendaurrean, agintariak jakinarazi nahi dituen berriak.

Pregoilariak edo aldarrikariak kalean iragarkiak egiteko erabiltzen ziren. Europako hainbat tokitan maiz uniforme deigarriak erabiltzen zituzten. XVIII. Mendeko tradizioaren arabera, beroki gorri eta urrezko apaingarriak, galtza zuriz, bota beltzez eta kapela trikornioz jantzita ibiltzen ziren.

Ingelesez hitz egiten duten herrialdeetan jendearen arreta erakartzeko eskulekua zeramaten, "Oyez, Oyez, Oyez!" hitzak oihukatzen zituzten bitartean. beren iragarkiak egin aurretik. "Oyez" hitzak "entzun ezazue" esan nahi zuen, hau da, isiltasun eta arreta deia.

Alfabetatze zabala izan aurretik, herriko oihuak herriko jendearekin komunikatzeko bitartekoak ziren, jende askok ez baitzekien irakurtzen edo idazten. Aldarrikapenak, tokian tokiko arauak, merkatu egunak, iragarkiak, aldarrikari edo pregoilariek aldarrikatzen zituen.

Antzinako Erroman, normalean negozio publikoak aldarrikatzen zituzten zortzi egunetik behin asteburu moduko bat osatzen zuten merkatu egunetan.

Goslar-en, Alemanian, pregoilari bat erabili ohi zen bertako jendeari gogorarazteko ibaian ez zutela pixa edo kaka egin behar ibaitik ura garagardoa egiteko atera aurreko egunean.

Pregoilariak ez ziren beti gizonezkoak, herrietako aldarrikari asko emakumeak izaten ziren. Eta kanpaiak ez ziren arreta pizteko erabiltzen zen gailu bakarra ; Herbehereetan, gong bat zen askok aukeratutako tresna, eta Frantzian danborra edo ehiza adarra erabiltzen zen.

Jendearen arreta bereganatzeko, pregoilariak " Entzun" - "Oyez" oihukatuko zuen.

Erdi Aroko Ingalaterran, hiriko pregoilariak ziren hiribilduekin berrietarako komunikazio hedabide nagusiak, hiritar asko analfabetoak baitziren inprenta asmatu aurreko aldian. Errege aldarrikapenak, tokian tokiko arau berriak, merkatu egunak, hainbat motatako iragarkiak gozokiak saltzea ere aldarrikatzen zuen aldarrikari edo pregoilari batek mendeetan zehar —esate baterako, 1798ko Gabonetan, Chester Canal Company-ko ontzi batean kaltetutako azukre zaku batzuk saldu zituen eta hori iragartzeko zegoen aldarrikaria. 

Euskal Herrian ere, inguruko herrietan bezala pregoilari ofizioa egon zen, herri eta hiri handietan bai behintzat. Egun folklorera igaro da eta jai batzuetan ohorezko pregoilariak izendatu ohi dira. Bilbon, esate baterako.^[1][2]

Ipar Amerikan herri-pregoilariak egon dira europarrak kontinentera joan zirenetik. XVI. mendetik aurrera Mexikoko, Peruko eta Panamako herrietako pregoilarien erregistroak daude. 1830eko eta 40ko hamarkadetan, Halifaxen, Eskozia Berrian lau izan zituen hirian. Amerikako kolonietan zehar eta haratago, hala nola Santa Fe, Mexiko Berrian; Boston, Massachussets eta Stanford, Connecticut-en izan zituzten ernariak XVII. Mendearen erdialdean. Zenbait lekutan, pregoilariaren bulegoak XX. Mendearen hasieran iraun zuen. 1904an, gutxienez, Los Angelesek eta aldameneko zenbait herritan herri-oihu ofizialak zituzten. Provincetown (Massachusetts) herriak aktore aktiboa izan du 1840ko hamarkadatik gaur egunera arte.

Indiako hainbat lekutan, herriko pregoilariak tradizionalki danbor bat eramaten zuen jendearen arreta deitzeko. Mezuek ohiko leloa izaten zuten, "herriko (...) horiek, buruzagiak jakinarazi nahi luke ..." .

Nepalen, herri-pregoilariari katuwal deitzen zaio Tibeteko bertoko hizkuntzan (kat 'ahotsa' + -wal atzizkia 'pertsona mota'). Europako parekoaren antzera, katuwal horiek landa herrietako zenbait albiste eta bestelako iragarkiez arduratzen dira. Uzta bakoitzaren ondoren labore alean, zereal alean, ordaintzen zaio tradizionalki, herriko familia bakoitzak zereal ale batzuk ematen dizkio. Herri-pregoilariak iragarki publikoak egiteaz gain, auzo jakinetan egiten ditu iragarkiak, familia batzuek eguneroko lanerako lan gehiago edo laguntza gehiago beharko dutela soroetan abisatuz. Horrek bermatzen du lan-eskakizunak betetzen direla lan-jarduera intentsiboagoetan, hala nola uztak, belarrak moztea eta landatzea.

Sri Lankan, tradizionalki, pregoilariek berariazko danborra eramaten zuten jendearen arreta deitzeko (tom-tom deia), mezuarekin jarraituz. Praktika antzinatik omen dator, Sri Lankako erresumek garai kolonialetik modernora arte erabiltzen zutenez eta Ana Bera izenarekin ezagutzen zen (Iragarkiaren danbor jotzea). Praktika zahar ha udal edo herriko kontzejuek erabili zuten hemeretzigarren amaiera arte. Orduan praktika zaharra hedabide modernoek ordezkatu zuten. Tom-tom jotzen duen pregoilariaren erabilera oraindik ere lege batzuetan zehazten da eta eskatzen da jendaurrean egoera berri garrantzitsu batzuk jakinarazteko pregoilari baten zerbitzuak erabiltzea, hala nola lurren banaketa berriak bezalako egoeretan. Hala ere, dagoeneko ez da praktikatzen. ^[3]

Pregoilariak garai aurrekolonial eta kolonialetan ibiltzen ziren. Egungo Nigerian , esate baterako . Dagozkien komunitateetan informazioa zabaltzeko baliabide nagusienak izan ziren.

Herri-pregoilariaren beharra desagertu zenean, tokian tokiko folklorera pasa zen ofizio zaharra.XX. mendearen hasieratik lehiaketa informalak eta gero formalagoak egin ziren. Gerora, zenbait hiri eta hiribilduek zeremonia helburuetarako soilik berreskuratu zuten kargua.

Ingalaterrako eta Galesko udalerri askok 90eko hamarkadaren erdialdetik aurrera berreskuratu zuten herri-pregoilari lanpostua (adibidez Chesterrek). Ia guztiak ohorezko izendapenak, jaiegunetako izendapenak edo lanaldi partzialekoak dira. 2010eko urrian, Ingalaterrako eta Galeseko 144 herri zeuden herri-aldarrikariekin erregistratuta Antzinako eta Ohorezko Guild of Town Criers-en. ^[4] Funtzio zibikoetan zeremonia-eginkizunak betetzen dituzte batez ere. Ordaindutako herri-aldarrikaria duten udalek askotan ongintzako ekitaldietarako eskuragarri jartzen dituzte.

 

• Gordon Emery, Curious Chester (1999)ISBN 1-872265-94-4
• David Mitchell, For Crying Out Loud: The Story of the Town Crier and Bellman, Past and Present (2010)ISBN 978-1-905575-10-7
• David Mitchell, " The Word on the Street: A History of the Town Crier and Bellman " (2019)ISBN 978-1-9160047-02