Polinesiar triangelua
| Polinesiar triangelua | |
|---|---|
 | |
| Mota | eskualde geografiko |
| Geografia | |
| |
| Honen parte da | Ozeano Barea |
| Ur-gorputza | Ozeano Barea |
| Leku geografikoa | Ozeano Barea |
Polinesiar triangelua Ozeano Bareko eskualde bat da, bere ertzetan hiru uharte talde dituena: Hawai'i, Pazko uhartea (Rapa Nui) eta Zelanda Berria (Aotearoa). Polinesia definitzeko modu erraz gisa erabili ohi da.
Triangelutik kanpo, polinesiar finkamenduaren arrastoak daude iparralderantz Necker uharteraino (Mokumanamana), ekialderantz Salas y Gómez uharteraino (Motu Motiro Hiva) eta hegoalderantz Enderby uharteraino (Motu Maha) arte. Norfolk uhartean eta Kermadec uharteetan (Rangitahua) polinesiar asentamenduak ere egon ziren. Hala ere, europarrak lehen aldiz iritsi zirenerako, uharte hauetan guztietan ez zegoen biztanlerik.
Gaur egun, polinesiar herri ugarienak maoriak, hawaiiarrak (kanaka maoliak), tongarrak, samoarrak, niuearrak eta tahitiarrak dira. Triangelu zabal honetako jatorrizko hizkuntzak polinesiar hizkuntzak dira, hizkuntzalariek malayo-polinesiarren azpitalde ozeanikoaren barruan sailkatzen dituztenak. Azken finean, duela 5.000 urte Asiako hego-ekialdean hitz egiten zen proto-austronesiar hizkuntzatik eratortzen dira. Triangelutik kanpo polinesiar uharte ugari daude ondoko Melanesian eta Mikronesian.
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Antropologoek uste dute polinesiar kultura moderno guztiak Malayo-polinesiar migratzaileek Hego Pazifikoan ezarritako protokultura bakar batetik datozela (ikus Lapita kultura ere). Polinesiarrak Salas y Gómez uharteraino ekialderantz ausartu zirela eta Zeelanda Berriko hegoaldeko uharte azpiantartikoetaraino hegoalderantz ausartu zirela ere badago adierazgarririk. Hala ere, uharte hauetako bat ere ez da Polinesiaren berezko parte kontsideratzen, ez baita bizirik iraun asentamendu bideragarririk. Auckland uharteetako Enderby uhartean XIII. mendeko polinesiar asentamendu baten aztarnak daude. [1] [2] [3] [4] Antipoda uharteetan zeramika zati bat ere aurkitu zela erregistratu zen, baina Wellingtoneko Te Papa museoak adierazi du ez dutela zati hori eta aurkikuntzaren jatorrizko deskribapenak ez zuela ezer esaten jatorri polinesiarra izateari buruz. .
Triangelu baten formaren aldean, beste teoria batek dio Polinesiar gizartearen geografiak eta nabigazio-bideek zehaztasun handiagoz antza dutela burua Ra'iātean (Frantziar Polinesia) eta Pazifikoan zehar hedatutako garroak dituen olagarro baten ezaugarri geometrikoak. [5] [6] Polinesiar ahozko tradizioan olagarroa hainbat izenekin ezagutzen da, hala nola, Taumata-Fe'e-Fa'atupu-Hau (Oparotasunaren Olagarro Handia), Tumu-Ra'i-Fenua (Zeru-eta-Lurraren Hasiera) eta Te Wheke-a-Muturangi (Muturangiko olagarroa).
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ O'Connor, Tom Polynesians in the Southern Ocean: Occupation of the Auckland Islands in Prehistory in New Zealand Geographic 69 (September–October 2004): 6–8
- ↑ Anderson, Atholl, & O'Regan, Gerard R. (2000). "To the Final Shore: Prehistoric Colonisation of the Subantarctic Islands in South Polynesia". In Australian Archaeologist: Collected Papers in Honour of Jim Allen. Canberra: Australian National University. pp. 440–454.
- ↑ Anderson, Atholl, & O'Regan, Gerard R. (1999). The Polynesian Archaeology of the Subantarctic Islands: An Initial Report on Enderby Island. Southern Margins Project Report. Dunedin: Ngai Tahu Development Report.
- ↑ Anderson, Atholl (2005). "Subpolar Settlement in South Polynesia". Antiquity 79.306: pp. 791–800
- ↑ Au gré des vents et des courants (Éditions des Mers Australes) 2009, E. Tetahiotupa
- ↑ Te Rangi Hīroa: Vikings of the sunrise; New York 1938, p. 88.
Kanpo estekak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]| Autoritate kontrola |
|
|---|
Datuak: Q668347
Multimedia: Polynesian Triangle / Q668347