Nyborg
| Nyborg Nyborg | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| herria | |||||||||||
 | |||||||||||
| |||||||||||
| Administrazioa | |||||||||||
| Estatu burujabe |  Danimarka | ||||||||||
| Estatu | Danimarka | ||||||||||
| Eskualdea |  Hegoaldeko Danimarka | ||||||||||
| Udalerria | Nyborg Municipality | ||||||||||
| Alkatea | Kenneth Muhs (en)  | ||||||||||
| Izen ofiziala | Nyborg | ||||||||||
| Jatorrizko izena | Nyborg | ||||||||||
| Posta kodea | 5800 | ||||||||||
| Geografia | |||||||||||
| Koordenatuak | 55°18′35″N 10°47′30″E / 55.3097°N 10.7917°E | ||||||||||
 | |||||||||||
 | |||||||||||
| Azalera | 11,2 km² | ||||||||||
| Altuera | 7 m | ||||||||||
| Demografia | |||||||||||
| Biztanleria | 17.415 (2021) | ||||||||||
| |||||||||||
| Dentsitatea | 1.555 bizt/km² | ||||||||||
| Informazio gehigarria | |||||||||||
| Sorrera | 1175 | ||||||||||
| Telefono aurrizkia | 09 | ||||||||||
| Ordu eremua | UTC+01:00 eta UTC+02:00 | ||||||||||
| Hiri senidetuak | Kołobrzeg | ||||||||||
| nyborg.dk | |||||||||||
Nyborg Danimarka erdialdeko hiria da, Nyborg udalerrian dago, Funen uhartean. 17.415 (2021) biztanle ditu. Funen uharteko kokalekurik ekialdekoena da. Errepidez, Odensetik 34 km ekialdera, Svendborgetik 35 km iparraldera eta Kertemindetik 21 km hegoaldera dago. Korsørrera ere konektatzen da Belt Handiko zubiaren bidez. Nyborg da Nyborg udalerriaren egoitza, eta 1793 arte Nyborg konderriaren egoitza ere bazen.
Hiria 1200eko hamarkadan sortu zen, Nyborgeko gazteluaren inguruan. Gaztelua erdigunean dago, ikuspuntu geografiko, historiko eta kulturaletik.
Historia
[aldatu | aldatu iturburu kodea]Nyborg sortu aurretik, inguru hartan gotorleku bat zegoen Gammelborg izenarekin. 500. hamarkadan ezarri zen, eta bikingoen aro osoan erabili zen, Nyborg sortu eta bere eginkizuna bere gain hartu arte.[1]
Nyborg lehen aldiz aipatu zen 1193an Danimarkako historian Nyborg-eko gaztelu gisa, gaur egun ere existitzen dena, baina hiria bera ez zen aipatu 1202. urtea baino lehen. Sortu zenetik eta 1413 arte, Nyborgeko gaztelua errege askok erabili zuten Danehofaren eta beste bilera batzuen egoitza gisa. Danimarkako lehen Konstituzioa Nyborg-eko gazteluan idatzi zuen Erik V.ak 1282an. Bilera horien egoitza gisa, erregeak emandako pribilegio berezi batzuez gozatu zuen Nyborgek. Lehena Valdemar II erregeak eman zuen, hiria sortu eta gutxira merkatu-hiriaren estatusa eman baitzion (danieraz: Købstad). Ehunka herritako merkatariek Nyborg-era etorri behar izan zuten beren salgaiak saltzeko, hirian ekonomia eta trafikoa bultzatuz. 1446an, pribilegio gehigarri ugari gehitu ziren, ekialdean dagoen Funen merkatuko hirien arteko portuen debekua barne. Nyborg-i ere baimena eman zitzaion urteko merkatu bat hartzeko, eta Vindingeko Ehunak taldeko artisauei esan zitzaien merkatuko hirietara bizitzera joateko, Nyborgeko biztanleria eta ekonomia beste behin ere bultzatuta. Nyborg-en erdiko kokalekua eta Danehof-en egoitza den gaztelua zirela eta, erregea aldizka bisitatzen ari zela, Nyborg-ek pribilegio gehigarri asko izan zituen urteetan zehar.[2]
1525ean, Frederickek erregearen bizileku izendatu zuen Nyborg, eta 1560ra arte Danimarkako hiriburu izan zen. Denbora horretan, Kristian III.ak gaztelua eta Nyborg hiria zabaldu zituen. Gazteluaren zati handi bat berreraiki egin zuten, eta txapelketa sail bat eraiki zuten gazteluaren aurrean.[3]
Tropa suediarrek hiria harrapatu zuten Danimarka-Suedia Gerran, Nyborgeko guduaren ondoren. Tropa suediarrek objektu baliotsu guztiak Suediara bidali zituzten eta Nyborg-eko gazteluaren zati handi bat suntsitu zuten. Horren ondoren, erregeak ez zuen interesik gazteluan bizitzeko, eta armadari eman zioten. Nyborgek goarnizio gisa lan egin zuen, eta gaztelua orain helburu militarretarako erabiltzen da.[4]
Gerren eta zenbait sute eta ganadu-izurriteren ondoren, XVII. mendea garai apala izan zen Nyborgen historian, gero eta biztanle pobreagoarekin. Gauzak 1800. urtearen inguruan aldatu ziren, eta Nyborg Belt Handiko lotura garrantzitsu bihurtu zen, 1828an Nyborg eta Korsør artean nabigatzen hasi ziren itsasontzi-transbordadoreak lurrunarekin erabiliz. Hainbat azoka handi ere egin ziren urtero, eta hiriko merkataritza eta ekonomia hazten hasi ziren berriro.[5]
Bigarren Mundu Gerran, Nyborg-en goarnizioa bazegoen artean. Nazien okupazioaren ondoren, Danimarkari bere armadari eusteko baimena eman zioten. Nyborgeko Vandrehjem eta Nyborg Strand hotelek soldadu daniarrak zituzten. 1943ko abuztuaren 29an Safari operazioa egin zen, Danimarkako armada desarmatzeko asmoz. Daniar eta alemaniar soldaduen arteko borrokak izan ziren, bai Nyborg Vandrehjem-en, bai Nyborg Strand hotelean. Bi soldadu daniar hil ziren Nyborg Strand hotelean: Cornet K.B. Madsen eta C.L. Wesenberg kapitaina. Kapitaina soldadu alemaniar batek hil zuen, eta, aldi berean, bere buruaz beste egin zuena granada batekin, nahi gabe. Alemaniako soldadu hori zen, seguruenik, borrokaren biktima alemaniar bakarra.[6] Biktima daniar bakarra izan zen Nyborg Vandrehjemeko batailan: Ivan Jacobsen gaztea.[7]
1977an, merkatu-hiriak desegin ziren, eta Nyborgek titulua galdu zuen. Nyborg udalerria ezarri zen, eta Nyborg izan zen udalerri berriaren egoitza. Hirian eta Nyborgeko parrokian eratu zen, baita Avnslev-Bovense eta Vindingeko bi parrokietan ere. 2007ko udal erreforman, Nyborg, Ørbæk eta Ullersleveko hiru udalerriak bat egin zuten egungo Nyborg udalerria eratzeko.
Erreferentziak
[aldatu | aldatu iturburu kodea]- ↑ Historie-online.dk "Nyborg afløse Gammelborg" Retrieved 3 August 2020
- ↑ Ddb.byhistorie.dk "Nyborg" Retrieved 1 August 2020
- ↑ Visitnyborg.dk "Nyborgs historie" Retrieved 1 August 2020
- ↑ Nyborgslot.dk "Efter kongerne" Retrieved 18 April 2019
- ↑ Danmarkshistorien.dk "Nyborg" Retrieved 1 August 2020
- ↑ Larsen, John Maalø. "Oprør og Kamp i Nyborg 1943". Page 71.
- ↑ Larsen, John Maalø. "Oprør og Kamp i Nyborg 1943". Page 88.
