Heteronimo

Bere adiera literarioan, heteronimoa autore batek bere produkzioaren zati bat emateko hartutako izen faltsua da. Aitzitik, autore errealaren izenari ortonimo deritzo.

Hala, adibidez, Juan de Mairena Antonio Machadoren heteronimo bat da. Heteronimoa ez da izengoitia edo izen artistikoarekin nahastu behar. Fikziozko autore edo sasizko egile gisa, heteronimoa ere pertsonaia izan daiteke, asmatutako biografia eta guzti. XX. mendeko mendebaldeko literaturan, agian Fernando Pessoa portugesak garatu zuen gehien literatura-baliabide hori, eta 70 heteronomo sortu zituen, horietako batzuk emakumeak.

Emakumezko batzuek gizonezko itxura zeuzkaten heteronimoak ere erabili izan dituzte, askotan emakumezkoen kontrako bazterkeriari iskin egin nahian.

Heteronimo batzuen atzean egile bat baino gehiago ere egon daitezke. Adibidez, Honorio Bustos Domecq^[1] eta Benito Suárez Lynch heteronimo bakoitzaren atzean beste bi egile daude: Jorge Luis Borges eta Adolfo Bioy Casares argentinarrak.

Heteronimo termino hori bi ahots grekoren elkartzetik dator: ἕτερος-etik [jéteros] ('Beste bat, diferentea') eta όνομα [ónoma] ('izena'), hau da, hitz elkarketak 'beste izena', 'izen diferentea' adierazten du. Testuinguru desberdinetan, heteronimo hori nahastu egin daiteke ezizen, izengoiti, izen artistiko edo goitizen gisa agertzen denean. Ez dira nahastu behar hipokoristikoekin, apokopeekin, aferesiekin edo familian erabiltzeko txikigarriekin.^[2]

Izengoitia da autore batek bere izena ezkutatzeko erabiltzen duen izen faltsua. Askotan uste izaten da heteronimoak izengoitiak direla, eta nortasun definitua dutela, baita asmatutako biografia ere; hala ere, ez dira elkarrekin nahastu behar. Izengoitiak izen faltsuak baino ez dira, eta horiekin lan bat sinatzen da, autorea estaltzen duten maskarak.^[3]Universalmente conocidos son los seudónimos George Eliot, George Sand o Fernán Caballero, que enmascararon la identidad de mujeres como Mary Anne Evans, Amandine Aurore Lucile Dupin y Cecilia Böhl de Faber y Larrea, respectivamente.</ref> Adibidez, Gabriela Mistral Lucila Godoy Alcayagaren ezizen poetikoa da, eta biak identifikatzen dira, izena bakarrik aldatzen du; alderantzizko hurrenkeran, "Neftalí Reyes" poesia egileak Pablo Neruda izena hartzen du. Hala ere, Álvaro de Campos, Fernando Pessoaren heteronimoetako bat, literatura-indibiduo autonomoa da, sortzaileak ez bezalako nortasuna, izaera, biografia eta hunkiberatasuna dituena. Alegia, ez da literatura-maskara bat, Pessoaren nortasun sortzailearen proiekzio bat baizik.

Apokrifoa (latin berantiarretik apocry̆phus, eta grezierazko από-tik, 'urrun', eta κρυφος-etik, 'ezkutua'), jatorriz "urruti ezkutatzea" esan nahi zuena, "gezurra", "suposizioa" edo "plantak egiten" esan nahi du. Horregatik, zenbait autorek, hala nola Antonio Machadok, nahiago dute termino hori "heteronimo" terminoa erabiltzea baino, fikziozko izaki sortzaileak definitzeko edo izendatzeko.

Zenbait autorek heteronimoen jatorria Erromantizismoan finkatzen dute, baina askoz adibide zaharragoak ere badaude. Shakespeare, adibidez, "poeten poetatzat" hartu zuten, pertsonaiek poetika indibidual bat proiektatu zutelako, bakoitzak mundu-ikuskera bat, nahiz eta dramaturgo ingelesak ez zuen jakin haiekin identifikatuko zenik.

Argiagoa eta nabarmenagoa izan zen falsario aurrerromantikoen jarduera, hala nola James Macphersonena (Ossianen sortzailea) eta Thomas Chattertonena. Rowley Erdi Aroko monje faltsuak hainbat lanen egile eta existitzen ez ziren beste pertsonaia batzuen babesle gisa sinatu zuen, Fernando Pessoa portugaldarrak geroago egingo zuenaren aurrekari. Frantzian, Paul Valéry poetak beste ni bat sortu zuen Edmond Teste izenarekin.^[4]

  Fernando Pessoa poeta portugaldarrak heteronimo kontzeptua sartu zuen literatura-teorian, eta, agian, XX. mendeko heteronimoen ekoizpenaren adibiderik onena eta ezagunena da. Pessoaren arabera, autoretik kanpo biografia propio batekin bizi ziren pertsona autonomoak zituen "berarenak", autorearen "alter ego" edo "beste ni" moduko bat dira. Bikoizketa horiek bezala, honako hauek aurkeztu ziren: Álvaro de Campos, Alberto Caeiro, Ricardo Reis, Bernardo Soares, Antonio Mora, eta garrantzi eta garapen txikiagoko beste asko, batzuk emakumezkoak, guztira 70 bat, gehienentzat beste poesia-lan bat idatziz.

• Izengoiti
• Ezizen
• Epiteto
• Hipokoristiko
• Izen artistiko