Agger

Agger arrapala, karel edo lubeta bat izendatzen duen antzinako erromatar hitz bat da. Latinezko Aggero aditzetik dator, zeina "zuzendu" edo "muino bat egitea" esan nahi baitu.

Raimundo de Miguel y de Moranteren latin-español hiztegian, agger hitzaren esanahiak hauek dira: lur pila, hegi edo muino, dike, lubeta edo betelan, goragune eta galtzada edo harrizko bidea.^[1]

Harresietan

Hainbat testuingurutan erabiltzen zen. Kanpaleku militarren harresien sisteman oso ohikoak ziren eta erregistro arkeologikoan askotan harresietatik geratzen diren aztarna bakanak aurkitzen direnena, aggerra horietako bat izaten da. Kanpamenduaren kanpoko perimetroan lubanarroa (fossa) egiten zenean, ateratzen zen lurra eta harriak zulotik gertu pilatzen zen eta horrela, aggerra altxatzen zen.

Beraz, kanpalekua edo hiri harresitua inguratzen, valluma altxatzen zen ( harriz, egurrez edo bi lehengaiak batera erabiliz egiten zena), aggerraren gainean eraikitzen zen eta kanpoaldean,, fossa zegoen, Hori oinarrizko egitura zen baina agger eta fossa gehiago egon zitezkeen kanpamenduaren edo hiriaren defentsa indartzeko.

Galtzadetan

Erromatar kanpaleku militar (*castra*) baten ohiko defentsa egitura perimetrala: **pinna** harresiaren almenak dira, **lorica** petrila, *vallum* horma edo harresia da, *agger* lubeta da eta , *fossa* lubanarroa da.

Erromatar galtzaden agger hitza lubeta izendatzeko erabil daiteke^[2]. Galtzaden lubetak edo agger-ak ganga forma duten. Galtzadetako agger-a hainbat geruzaraz osatuta zegoen, harri handiak, ertainak, harrixkak eta lurrarekin hurrenkera zehatza jarraituz. Lehenik eta behin, galtzadaren trazatua zulatzen zen, eta aterazten zen lurra, beste materialekin nahastuta, agger-a egiteko aprobetxatzen zen.

Seriar harresian

Agger Erromako Serviar Harresien zati zehatz batek jasotzen duen izena ere bada, hiria bere alderik ahulenean babesten zuena, Campo Esquilino deritzonean, eta bastioi indartsuz zaindutako parapeto bikoitz bat zen.

Setiorako baliabidea

Aggerraren teknika setio arma bezala ere erabili zen: hiri edo gotorleku etsai bat setiatzen zutenean, agger bat eraikitzen zen hiriko infanteriari harresiak gainditu eta hiri hori eraso bidez hartzea ahalbidetzeko. Erromatar garaiko aggerrik nabarmengarri eta hobekien kontserbatuenetako bat Masadako gotorlekurako sarrera arrapala da.

Masadako gotorlekua. Argazkiaren ezkerrean, erromatarren lekualdaketa egin zuten lubeta ikusten dira oraindik gaur egun.

Erreferentziak

↑ (Gaztelaniaz) de Miguel y de Morante, Raimundo. (1867). «Nuevo diccionario latino-español etimológico : escrito con presencia de las obras más notables en este género publicadas en otros países desde la época del Renacimiento hasta nuestros dias : enriquecido con un gran número de voces, frases y modismos extractados de los autores clásicos seguido de un tratado de sinónimos y un vocabulario español-latino...» Latín online (Madrid : Agustín Jubera, 1867 (Leipzig : Imprenta de F.A. Brockhaus)) (Noiz kontsultatua: 2024-10-29).
↑ Rodríguez Morales, Jesús; Fernández Montoro, José Luis; Sánchez Sánchez, Jesús; Benítez de Lugo Enrich, Luis. (2012). Los clavi caligarii o tachuelas de cáliga: elementos identificadores de las calzadas romanas. doi:10.14198/LVCENTVM2012.31.08. ISSN 0213-2338. (Noiz kontsultatua: 2024-04-29).

Kanpo estekak

(Ingelesez) «Roman Engineering Corps» WorldHistory 2015-09-26.
(Ingelesez) Carter, Geoff (2010-11-29) "40. Reverse engineering the Vallum" Theoretical Structural Archaeology

Datuak: Q81618
Multimedia: Complesso imperiale di Roma Termini / Q81618

[1] (Gaztelaniaz) de Miguel y de Morante, Raimundo. (1867). «Nuevo diccionario latino-español etimológico : escrito con presencia de las obras más notables en este género publicadas en otros países desde la época del Renacimiento hasta nuestros dias : enriquecido con un gran número de voces, frases y modismos extractados de los autores clásicos seguido de un tratado de sinónimos y un vocabulario español-latino...» Latín online (Madrid : Agustín Jubera, 1867 (Leipzig : Imprenta de F.A. Brockhaus)) (Noiz kontsultatua: 2024-10-29).

[2] Rodríguez Morales, Jesús; Fernández Montoro, José Luis; Sánchez Sánchez, Jesús; Benítez de Lugo Enrich, Luis. (2012). Los clavi caligarii o tachuelas de cáliga: elementos identificadores de las calzadas romanas. doi:10.14198/LVCENTVM2012.31.08. ISSN 0213-2338. (Noiz kontsultatua: 2024-04-29).

[1]

[2]