[go: up one dir, main page]
Edukira joan

COVID-19 pandemia Asian

Wikipedia, Entziklopedia askea
COVID-19 pandemia Asian
Motaagerraldi epidemiko : COVID-19
2019-2020ko koronabirusaren agerraldia herrialdeka
Honen parte daCOVID-19 gaixotasunaren 2019-2020ko pandemia
Denbora-tarte2019ko abenduaren 1a - 
KokalekuAsia
HerrialdeaAfganistan, Bahrain, Kanbodia, Txinako Herri Errepublika, Georgia, India, Iran, Irak, Israel, Japonia, Kuwait, Libano, Malaysia, Nepal, Oman, Pakistan, Filipinak, Singapur, Hego Korea, Sri Lanka, Taiwan, Thailandia, Arabiar Emirerri Batuak, Vietnam, Ipar Korea, Indonesia, Saudi Arabia, Palestina, Brunei, Turkia, Bangladesh, Myanmar, Armenia, Jordania, Kazakhstan, Maldivak, Bhutan, Mongolia, Qatar, Tajikistan, Yemen, Siria, Ekialdeko Timor, Kirgizistan, Azerbaijan, Uzbekistan eta Laos
Osatuta

COVID-19 pandemia Asian hasi zen, zehazki Txinako Wuhan hirian. Laster hedatu zen beste herrialde batzuetara, bereziki Hego Korea eta Iranera. Herrialde askok neurri zorrotzak hartu zituzten herrialdeen urruntze soziala bermatzeko, baita mugen itxiera ere.

Herrialdeak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]

Iran

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
COVID-19 gaitzak Iranen izandako hedapena. 2020ko martxoaren 7ko datuak.     Baieztatuak: 1~9      Baieztatuak: 10~99      Baieztatuak: 100~499      Baieztatuak: 500~999      Baieztatuak: 1000~9999

2019-2020ko COVID-19 gaixotasunaren agerraldian Iranek SARS-CoV-2 infekzioen lehen kasuak 2020ko otsailaren 19an baieztatu zituen. Qom-en. 2020ko martxoaren 8an, Irango osasun agintarien arabera, COVID-19 gaitzak Iranen 194 hildako utzi zituen eta kutsatuak 6500 ziren.[1][2] Egun hartan, Iranek COVID-19 gaitzaren erruz hildakoen hirugarren kopuru handiena eduki zuen, Txina eta Italiaren atzetik. Hau da, Mendebaldeko Asiako herrialdeen artean kutsatu eta hildako gehien zituen herrialdea izan zen aipatutako egunean.

2020ko otsailaren amaieran, Irango GKEen arabera, SARS-CoV-2 birusak kutsatutako norbanakoen kopurua eta COVID-19 gaitzak hildakoen kopurua balio ofizialak baino askoz ere handiagoak ziren. Otsailaren 25ean, Torontoko Unibertsitateko ikertzaileek Iranen 4.000tik 53.000ra bitarte pertsona aipatutako birusak kutsaturik zeudela adierazi zuten eta gainera, baliorik gertagarriena 18.000 zelarik.[3] Ahmad Amirabadi Farahanik otsailaren 24an adierazi zuen COVID-19 gaitzak 50 pertsona hil zituela Qom-en.[4] BBC Pertsiarrak aldiz, otsailaren 28an Iranen COVID-19 gaitzak 210 pertsona hil zituela adierazi zuen, herrialde hartako ospitaleetako datuetan oinarrituta.[5] Irango funtzionarioek Amirabadiren[4] eta BBC Persianren[5] kalkuluak ukatu zituzten. Munduko Osasun Erakundearen zuzendari nagusiak, Tedros Adhanom Ghebreyesusek, honakoa adierazi zuen: "Munduko Osasun Erakundeak gertakariak egiaztatzeko bere `mekanismo propioa´ du eta ez du ikusi inolako arazorik Iranek emandako datuetan".[6]

Irango goi mailako funtzionario ugarik harrapatu dute SARS-CoV-2 birusa: Iraj Harirchi Osasun sailburuordeak,[7] Masoumeh Ebtekar Emakume eta Familia Gaietako presidenteordeak, Mojtaba Zolnour Parlamentuko Segurtasun Nazionaleko eta Kanpo Arazoetako Batzordeko presidenteak,[8] eta larrialdi zerbitzuetako buru Pirhossein Kolivandek.[9] Irango Parlamentuko 23 kidek, parlamentari guztien %8 inguruk, 2020ko martxoaren 3an kutsatuta zeudela adierazi zuten.[10] Pertsona ezagunak ziren Hadi Khosroshahi Irango Vatikanoko enbaxadore nagusia,[11] Mohammad Mirmohammadi Espedientzia Bereizketarako Batzordeko kidea, Hossein Sheikholeslam diplomatua, Mohammad Haj Abolghasemi (Teherango harakin izenarekin ezaguna)[12] eta Fatemeh Rahbar hil zituen COVID-19 gaitzak Iranen.[8]

2020ko martxoaren 8an Iranen 6.566 norbanako eragin zituen COVID-19 gaitzak, horietatik 4.238 pertsonak kutsatuta jarraitzen zuten, 2.134 sendatu egin ziren eta 194 pertsona hil egin ziren, betiere datu ofizialak jarraituz. Hori hala bada, Iran zen egun hartan munduko hirugarren herrialde kaltetuena, soilik Txina eta Hego Korearen atzetik.[13]

Hego Korea

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
COVID-19ak Hego Koreako probintzietan izandako hedapena, denboran zehar. Lehen datuak 2020ko urtarrilaren 20koak dira. Zenbat eta kolore argiagoa, gaitzak jotako kasu gutxiago; zenbat eta kolore ilunagoa, kasu gehiago.

Hego Korean COVID-19 gaixotasuna zuen lehen gaixoa 2020ko urtarrilaren 20an atzeman zen.[14] Otsailaren 19rako 20 ziren COVID-19 gaitzaz kutsaturikoak eta hurrengo egunean 58[15] edo 70,[16] guztira 346 kasu baieztatu zituzten otsailaren 21erako. Hego Koreako Gaixotasunen Kontrolerako eta Prebentziorako Zentroak (KCDC) halako jauziaren eragilea "31 gaixoa" izan zela adierazi zuen, zeinak Jesusen Shincheonji elizako solasaldi batean parte hartu zuen, Daegu hirian.[16][17]

2020ko martxoaren 8an, Hego Koreak 7.300 kasu eta 50 hildako inguru zituen,[18] eta 130.000 pertsona baino gehiagori egin zizkioten COVID-19a zuten edo ez jakiteko azterketak.[19] Alabaina, gaixotasunak Hego Korean utzitako heriotza-tasa (martxoaren hasierako datuen arabera), Munduko Osasun Erakundearen datuei jarraituz, beste herrialdeetan utzitakoa baino baxuagoa zen, izan ere, tasa globala %3.4 zen, Txina eta Italiakoa %3.8koa, Japoniakoa %1.5ekoa, baina Hego Koreakoa %0.6koa. Suitzako heriotza-tasa are baxuagoa zen, %0.5ekoa.[20]

Kutsapena murrizteko asmoarekin, kaltetutako hirietan jende-multzo handiko ekitaldiak bertan behera utzi ziren eta Daegun berrogeialdia ezarri zen.[21] 2020ko martxoaren hasieran, Hego Korea zen COVID-19 gaitzak gehien kaltetutako bigarren herrialdea, Txinaren atzetik, alabaina, zenbait egunetan Italian kutsatu kopuru handiagoa izan zen. 2020ko otsailaren 4tik aurrera, Hego Koreak Txinako Hubei probintziako bidaiariei herrialdera sartzea ukatu zien, baina zenbait ahotsek Txinako bidaiari guztiei sarrera ukatzeko eskatu zioten gobernuari, COVID-19 gaitzaren hedapena mozteko.[22][23]

Erreferentziak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
  1. ↑ (Ingelesez) «Coronavirus spreads faster outside China, stoking global fears» Reuters 2020-02-27 (Noiz kontsultatua: 2020-03-08).
  2. ↑ (Ingelesez) «First Iraqis catch coronavirus amid fear of Iran epidemic spillover» Reuters 2020-02-25 (Noiz kontsultatua: 2020-03-08).
  3. ↑ (Ingelesez) Tuite, Ashleigh R.; Bogoch, Isaac; Sherbo, Ryan; Watts, Alexander; Fisman, David N.; Khan, Kamran. (2020-02-25). «Estimation of COVID-2019 burden and potential for international dissemination of infection from Iran» medRxiv: 2020.02.24.20027375.  doi:10.1101/2020.02.24.20027375. (Noiz kontsultatua: 2020-03-08).
  4. ↑ a b «Legislator from Iran's Qom alleges coronavirus coverup» www.aljazeera.com (Noiz kontsultatua: 2020-03-08).
  5. ↑ a b (Ingelesez) «Iran rejects BBC Persian report of at least 210 coronavirus deaths» Reuters 2020-02-28 (Noiz kontsultatua: 2020-03-08).
  6. ↑ (Ingelesez) Ng, Abigail. (2020-03-02). «Iran's coronavirus updates cannot 'entirely' be trusted, expert says» CNBC (Noiz kontsultatua: 2020-03-08).
  7. ↑ (Ingelesez) «Iran's deputy health minister tests positive for coronavirus» Middle East Eye (Noiz kontsultatua: 2020-03-08).
  8. ↑ a b (Ingelesez) «Iranian Vice President Masoumeh Ebtekar tests positive for coronavirus: Report» english.alarabiya.net (Noiz kontsultatua: 2020-03-08).
  9. ↑ (Ingelesez) «Iran's head of emergency medical services diagnosed with coronavirus» The Independent 2020-03-03 (Noiz kontsultatua: 2020-03-08).
  10. ↑ (Ingelesez) Henley, Jon. (2020-03-03). «Coronavirus: Iran steps up efforts as 23 MPs said to be infected» The Guardian ISSN 0261-3077. (Noiz kontsultatua: 2020-03-08).
  11. ↑ (Ingelesez) «Iran's ex-ambassador to Vatican dies of coronavirus» Middle East Monitor 2020-02-27 (Noiz kontsultatua: 2020-03-08).
  12. ↑ (Ingelesez) «ANALYSIS: Iran's Corona Disaster - Middle East» Israel National News (Noiz kontsultatua: 2020-03-08).
  13. ↑ «Operations Dashboard for ArcGIS» gisanddata.maps.arcgis.com (Noiz kontsultatua: 2020-03-08).
  14. ↑ (Koreeraz) «신종 코로나바이러스 한국인 첫환자 확인» 매일경제 (Noiz kontsultatua: 2020-03-09).
  15. ↑ (Koreeraz) 31번 환자 연관 신천지교회 대남병원서 확진자 58명, 1명 사망. (Noiz kontsultatua: 2020-03-09).
  16. ↑ a b (Ingelesez) «'Like a zombie apocalypse': Residents on edge as coronavirus cases surge in South Korea» Reuters 2020-02-20 (Noiz kontsultatua: 2020-03-09).
  17. ↑ (Ingelesez) hermesauto. (2020-02-24). «Coronavirus: South Korea confirms 70 more coronavirus cases, total 833; 7th death reported» The Straits Times (Noiz kontsultatua: 2020-03-09).
  18. ↑ Aipuaren errorea: Konpondu beharreko erreferentzia kodea dago orri honetan: ez da testurik eman :14 izeneko erreferentziarako
  19. ↑ (Ingelesez) KCDC. «KCDC» KCDC (Noiz kontsultatua: 2020-03-09).
  20. ↑ (Ingelesez) Gal, Aylin Woodward, Shayanne. (2020-03-07). «One chart shows 11 countries' current coronavirus death rates, based on the known number of cases and deaths» Business Insider Australia (Noiz kontsultatua: 2020-03-09).
  21. ↑ (Ingelesez) «Seoul city to ban rallies, Shincheonji church services to curb virus» YNA (Noiz kontsultatua: 2020-03-09).
  22. ↑ (Koreeraz) «S. Korea Bars Foreigners Traveling From Hubei Province» m.tbs.seoul.kr (Noiz kontsultatua: 2020-03-09).
  23. ↑ «As Virus Spreads, Koreans Blame Refusal to Stop Chinese Visitors» www.bloomberg.com (Noiz kontsultatua: 2020-03-09).

Kanpo estekak

[aldatu | aldatu iturburu kodea]
"https://eu.wikipedia.org/w/index.php?title=COVID-19_pandemia_Asian&oldid=8489954"(e)tik eskuratuta