1973ko Txileko estatu kolpea

1973ko Txileko estatu kolpea
Mota	Estatu-kolpe
Honen parte da	Txileko historia
Data	1973ko irailaren 11
Kokaleku	Txile, Txile
Herrialdea	Txile
Parte-hartzaileak	Txileko Gobernuko Biltzarra Salvador Allenderen gobernua
Helburu	La Moneda
Honen ondorioa	Augusto Pinochet

1973ko Txileko estatu kolpeak irailaren 11n Salvador Allende presidentearen uzkailtzea eragin zuen. Polarizazio politikoaz eta asaldaketa politiko-sozialaz bereizitako garai baten ondorioz, Txileko itsas armadak eta Estatu Batuek prestatu eta hasi eta, armada eta karabineroen laguntzarekin, burutu zuten^[1].

Airetik eta inguruko eraikinetik zetorkion erasopean, Allendek bere azken hitzaldia eman zuen, noiz bere egoitzan eusteko asmoa zuela esan zuen. Lekukoen arabera Allendek orduan bere buruaz beste egin zuen.^[2][3]

Augusto Pinochetek estatu-kolpea zuzendu zuen eta honen ondoren, herrialdeko presidente bilakatu zen, diktadura militarra ezarriz^[4][5]. 1990era arte iraun zuen diktadurak giza eskubideak urratu zituen, Allenderen gobernuaren aldekoak zapalduz.

"Entzuten didazuen kideoi:

Egoera larria da: Indar Armatu gehienek estatu-kolpea jo dute. Zorigaiztoko ordu honetan, 1971. urtean esan nituen hitz batzuk gogorarazi nahi dizkizuet; patxadaz esaten dizuet, lasaitasunez, ez bainaiz ez apostolua, ez mesiasa, ezta martiria ere. Borrokalari soziala naiz, eta herriak eman didan betekizuna betetzen dut. Baina uler dezatela historiak atzera egitea nahi dutenek eta Txileko gehiengoaren borondatea onartu nahi ez dutenek: martiria izan gabe ere, ez dut atzerapausorik egindo. Jakin dezatela, entzun dezatela, eta graba dezatela: ez dut Moneta Jauregia utziko herritarrek emandako agintaldia amaitu arte; Txileko iraultza defendatuko dut eta gobernua defendatuko dut, herriak eginkizun hori utzi baitu nire esku. Ez daukat beste aukerarik. Balaz josi beharko naute herriaren programa betetzea eragozteko. Erailtzen banaute, herriak bere bideari jarraituko dio; agian, gauzak askoz gogorragoak izango dira, indarkeria handiagoa izango da, eta horrek agerian utziko du jende hori ez dela ezeren aurrean gelditzen. Nik banekien aukera hori bazela, baina nik ez dut eskainiko, ezta erraztasunik emango ere. Gizarte-prozesua ez da desagertuko agintari bat desagertzeagatik. Atzeratu egin daiteke, luzatu, baina azkenean ezin izango da gelditu. Lagunak, egon zaitezte adi zuen lanpostuetan, zuen kide lehendakariak ez baitu ez herria ez bere lanpostua utziko. Hemen jarraituko dut, Moneta Jauregian, nahiz eta nire bizitza arriskuan egon."

Salvador Allende Moneta Jauregitik egindako irrati bidezko mintzaldia, 1975eko irailaren 11an, 8:45ean.

"Nire herriko langileok: eskerrak eman gura dizkizuet beti leialak izan zaretelako, beti fidatu izan zaretelako Konstituzioa eta legea beteko zituela hitza eman zuen gizon batez; baita berak bete ere.

Une honetan, zuei zuzentzeko dudan azken unean, lezioa ondo ikastea gura dut: kanpoko kapitalismoak eta inperialismoak, erreakzioarekin bat eginik, giroa sortu zuten Indar Armatuek euren tradizioa apur zezaten eta euren biktima bihur zitezen, euren pribilejioak defendatzen jarraitzeko agintea berreskuratzeko irrikaz daudenen biktima^[6].

Artikulu hau Txileko historiari buruzko zirriborroa da. Wikipedia lagun dezakezu edukia osatuz.