Atropatene

Atropatene
Geografia
Hiriburua	Ganzak (en) eta Ardabil 37.012264 eta 36.603171,46.201883 eta 47.235949 parametroa ez da «latitude,longitude» baliozkoa
Administrazioa
Gobernu-sistema	monarkia
Demografia
Hizkuntza ofizialak	ikusi Atropatenian (en)
Erlijioa	Zoroastrismo
Historia
Sorrera data: K.a. 323
Bestelako informazioa

Atropatene (antzinako persieraz: Ātṛpātakāna‎; antzinako grezieraz: Ἀτροπατηνή), Media Atropatene ere deitua, Antzinaroko erresuma bat izan zen, irandar tokiko dinastiek ezarri eta gobernatua. Lehenik Dario Handiaren eta gero, k.a. IV. mendean Alexandro Handiaren menpean,^[1] gaur egun Irango Azerbaijan^[2] eta Irango Kurdistan direnen lurraldea hartzen zuen bere barne.^[3] Ganzak zuen hiriburua. Atropatene Azerbaijan toponimoaren arbasoa ere izan zen.^[4]

Akemenestar Inperioan Matiana (XVIII) eta Kaspiana (XI) satrapietan integratuta geratu zen.

Alexandro Handia k.a. 330ean Median sartu eta, hurrengo urtean, Dario III.aren satrapa eta jenerala zen Atropatesi gobernua eman zion.

Alexandro hil (k.a. 323) eta Triparadisoko Itunean (k.a. 320) ezarritako banaketaren ondoren, iparraldeko Media zatia egokitu zitzaion, erresuma independente bat ezarri zuen, Media Atropatene edo, besterik gabe, Atropatene bezala ezagutzen zena. Hiriburua Gandzak izan zen.

Atropatesez gain, bere oinordeko Artabas edo Artabazo ere ezagutzen dugu (k.a. 275 inguruan) eta baita Artabarzanes (k.a. 222-211) ere, nori Antioko III.a Handiak k.a. 220an itun desabantailatsua ezarri zion.

K.a. 211. urtearen ondoren, seleukotarren basailua izan zen, baina ez dakigu zer gertatu zen Atropatenen. K.a. 180. urte inguruan, Armeniako artaxtarren eskuetan geratu zen, k.a. 140an mediarrek okupatu zuten arte.

K.a. 100. urte inguruan, Artavasdesek erresuma gobernatzen zuen, Gotarzesek- k.a 95 eta k.a. 88 artean Partia gobernatu zuena- bere oinordekoa izanda. K.a. 85 inguruan, Dario, bertako agintaria, Tigranes II.a Armeniakoaren mende jarri zen, eta haren suhia izan zen.

K.a. 67. urtearen hasieran, Mitridates, Atropateneko erregea, Kapadoziaren aurka bidalia izan zen, non erromatar goarnizioen aurka borrokatu eta suntsitu egin zituen. Urte hartako udan herrialdearen zati handi bat menderatzen zuen, baina gerraren ibilbidea okertu, eta k.a. 66 urtean Tigranes erromatarren babespean geratu eta Atropatenek independentzia berreskuratu zuen.

Mitridates Partiako tronura igo zenean, Ariobarzanesi erresuma eman zion. K.a. 35. urte inguruan, Marko Antonioren agintaldian, Atropatene Erromako kliente bihurtu zen. Erregearen alabak, Iotape izenekoa, Alexandro Helios (Marko Antonio eta Kleopatraren semea) Armeniako erregea ezkondu zuen. Artaxias II.ak partiarren laguntzari esker Armeniako tronua berreskuratu zuen eta, gainera, Partiako erregea (Tiridates II.a) bere aliatu eta babeslearengandik Atropateneko erresuma jaso zuen.

K.a. 2. urtean Armeniako Artavasdes IV.a erregea gudu batean hil ondoren, erromatarrek Armeniako koroa Ariobarzanesi eman zioten, Artabas Atropatenekoa erregearen semeari. Hau jatorriz mediarra zen eta nobleek bere ezaugarri onengatik onartu zuten. 4. urtean, Ariobarzanes istripu batean hil zen, eta bi koroak bi urte geroago hil zuten bere semeari, Artavasdes II.a izenekoa, pasan ziren. Handik aurrera, Atropatenek eta Armeniak bide bereiziak hartu zituzten. Atropatenen Ariovasto izeneko errege bat agertu zen, beharbada Artavasdes II.aren anaia. Gero, zenbait arsazidar printze gobernatu zuten: Artaban, 12tik aurrera, partoen errege zena; Vonones partoen erregea, 51n; Pakorus eta beste batzuk. Erresuma, partiarren basailua zena, 226an sasandar konkistara arte iraun zuen.