Neron

Neron
	; Irudi gehiago
; 5. Erromatar enperadorea
Antzinako Erromako senataria
; Erromako kontsula
Bizitza
Jaiotzako izen-deiturak	Lucius Domitius Ahenobarbus
Jaiotza	Antium (en) , 37ko abenduaren 15a
Herrialdea	Antzinako Erroma
Bizilekua	Domus Aurea
Heriotza	Erroma, 68ko ekainaren 9a (30 urte)
Hobiratze lekua	Mausoleum of the Domitii Ahenobarbi (en)
Heriotza modua	consensual homicide (en) : odolustea
Familia
Aita	Gnaeus Domitius Ahenobarbus, Klaudio
Ama	Agripina Gaztea
Ezkontidea(k)	Sporus (en) ; Klaudia Oktavia (53 - 62); Popea Sabina (62 - 65); Statilia Messalina (en) (66 - 68ko ekainaren 9a)
Bikotekidea(k)	ikusi Claudia Acte;
Seme-alabak	ikusi Claudia Augusta (en) ;
Familia	ikusi Rufrius Crispinus (en) (semeorde);
Leinua	Julio-Klaudiar leinu; Domitii Ahenobarbi (en) ; Claudii Nerones (en)
Hezkuntza
Hizkuntzak	latina
Jarduerak
Jarduerak	poeta, politikaria, militarra eta musikaria
Sinesmenak eta ideologia
Erlijioa	Antzinako Erromako erlijioa

Inprimatzeko bertsioa dagoeneko ez dago onartuta, eta baliteke errepresentazio erroreak izatea. Egunera itzazu zure nabigatzaileko laster-markak, eta horren ordez erabil ezazu nabigatzaileko inprimatze funtzio lehenetsia.

Neron Klaudio Augusto Germaniko (latinez: Nero Claudius Cæsar Augustus Germanicus, 37ko abenduaren 15a - 68ko ekainaren 9a^{[oh 1]}) Erromatar Inperioko enperadorea izan zen 54ko urriaren 13tik 68ko ekainaren 9ra, Julio-Klaudiar leinuaren azken enperadorea. Gneo Domizio Enobarbo eta Agripina Txikiaren arteko ezkontzatik jaioa, tronura, bere osaba Klaudio hil ondoren iritsi zen, nork, aurretik, tronua hartu eta bere seme Britanikoren kaltetan, oinordeko bezala izendatu zuen.

Bere erregealdian, bere arreta gehiena, diplomazian eta merkataritzan jarri zuen, eta Inperioaren kapital kulturala handitzen saiatu zen, zenbait antzoki eraikiz eta lehiaketa eta proba atletikoak sustatuz. Diplomatikoki eta militarki, bere erregealdia, Partiar Inperioaren aurkako arrakastagatik, britainiarren matxinadaren errepresioagatik (60-61) eta Greziarekiko harremanen hobekuntzagatik bereizten da. 68an estatu-kolpe bat izan zen, non zenbait gobernadorek parte hartu zuten, eta, ondoren, itxuraz, bere buruaz beste egitera behartu zuten^{[oh 2]}.

Neronen erregealdia tirania, luxuria eta bitxikeriarekin lotzen da^{[oh 3]}. Exekuzio sistematiko batzuengatik gogoratzen da, bere ama eta anaiorde Britanikorena barne, eta, batez ere, Erroma sutan zegoen bitartean bera bere lirarekin konposatzen ari zelako uste orokorragatik^[4], kristauen jazarle gupidagabe bat izateaz gain. Iritzi hauek, nagusiki, Tazito, Suetonio eta Dion Kasio historialarien idazkietan oinarritzen dira. Bizirik iraun duten antzinako iturrietatik gutxik deskribatzen dute modu positiboan, baina badira batzuk erromatarren artean, batez ere Ekialdean, duen ospe handia kontatzen dutenak.

Neronen egintza tiranikoak kontatzen dituzten dokumentuen egiantza eztabaida iturri da gaur egun. Fikzioaren errealitatea eta idazki klasikoak bereiztea ezinezkoa izan daiteke. Historialari moderno batzuek pentsatzen dute Neroni buruzko antzinako ekintza tiranikoen iturriak ez direla fidagarriak^[5], Erromako herritarrek eta, bereziki, Inperioaren Ekialdeko probintzietakoek uste zutelako berriro itzuliko zela bere heriotzaren ostean. Hil eta gero, gainera hiru Sasi-Neron egon ziren, eurak Neron zirela iragarri zuten hiru pertsona, herritarren babesa lortzeko.

Oharrak

↑ Neronen jaiotza data, Suetonioren Hamabi Zesarren Bizitza lanaren 6. atalean aipatzen da^[1]. Bere heriotzaren data zalantzazkoa da, beharbada, Galba Neron hil aurretik enperadore izendatua zutelako. Ekainaren 9a, enperadorearen heriotzaren data bezala ezartzen da, Jeronimoren Estridonen Kronikak obratik abiatuta. Dion Kasiok eta Flavio Josefok, berriz, ekainaren 11n jarri zuten data, hurrenez hurren, Erromako Historia eta Juduen Gerra lanetan.
↑ Suetonioren arabera, Neroek bere buruaz beste egin zuen^[1]. Sulpizio Severoren arabera, Tazitoren obra erabiltzen duena, zalantzagarria da bere buruaz beste egin izana. Sulpizio Severoren ikuspegia T. D. Barnes historialari britainiarrak babesten du The Fragments of Tacitus' Histories liburuan^[2].
↑ Galbak Neronen luxuria kritikatu zuen bere estatu-kolpean. Tazitoren Anales I.16 liburuan agertzen da kritika hori.^[3]

Erreferentziak

↑ ^a ^b «Suetonius • Life of Nero» penelope.uchicago.edu (Noiz kontsultatua: 2021-06-07).
↑ Barnes, T. D.. (1977). «The Fragments of Tacitus' Histories» Classical Philology 72 (3): 224–231. ISSN 0009-837X. (Noiz kontsultatua: 2021-06-07).
↑ Kragelund, Patrick. (2000). «Nero's Luxuria, in Tacitus and in the Octavia» The Classical Quarterly 50 (2): 494–515. ISSN 0009-8388. (Noiz kontsultatua: 2021-06-07).
↑ (Ingelesez) «Did Nero Really Fiddle as Rome Burned?» Encyclopedia Britannica (Noiz kontsultatua: 2021-06-07).
↑ Champlin, Edward. (2003). Nero. Belknap Press of Harvard University Press ISBN 0-674-01192-9. PMC 51861904. (Noiz kontsultatua: 2021-06-07).

Ikus, gainera

Kanpo estekak

Datuak: Q1413
Multimedia: Nero / Q1413

[2] Neronen jaiotza data, Suetonioren Hamabi Zesarren Bizitza lanaren 6. atalean aipatzen da^[1]. Bere heriotzaren data zalantzazkoa da, beharbada, Galba Neron hil aurretik enperadore izendatua zutelako. Ekainaren 9a, enperadorearen heriotzaren data bezala ezartzen da, Jeronimoren Estridonen Kronikak obratik abiatuta. Dion Kasiok eta Flavio Josefok, berriz, ekainaren 11n jarri zuten data, hurrenez hurren, Erromako Historia eta Juduen Gerra lanetan.

[4] Suetonioren arabera, Neroek bere buruaz beste egin zuen^[1]. Sulpizio Severoren arabera, Tazitoren obra erabiltzen duena, zalantzagarria da bere buruaz beste egin izana. Sulpizio Severoren ikuspegia T. D. Barnes historialari britainiarrak babesten du The Fragments of Tacitus' Histories liburuan^[2].

[6] Galbak Neronen luxuria kritikatu zuen bere estatu-kolpean. Tazitoren Anales I.16 liburuan agertzen da kritika hori.^[3]

[#1-1] «Suetonius • Life of Nero» penelope.uchicago.edu (Noiz kontsultatua: 2021-06-07).

[3] Barnes, T. D.. (1977). «The Fragments of Tacitus' Histories» Classical Philology 72 (3): 224–231. ISSN 0009-837X. (Noiz kontsultatua: 2021-06-07).

[5] Kragelund, Patrick. (2000). «Nero's Luxuria, in Tacitus and in the Octavia» The Classical Quarterly 50 (2): 494–515. ISSN 0009-8388. (Noiz kontsultatua: 2021-06-07).

[7] (Ingelesez) «Did Nero Really Fiddle as Rome Burned?» Encyclopedia Britannica (Noiz kontsultatua: 2021-06-07).

[8] Champlin, Edward. (2003). Nero. Belknap Press of Harvard University Press ISBN 0-674-01192-9. PMC 51861904. (Noiz kontsultatua: 2021-06-07).

[oh 1]

[oh 2]

[oh 3]

[4]

[5]

[1]

[2]

[3]

i e a Erromatar eta bizantziar enperadoreak
Printzerria 27 BC – 235 AD	Augusto Tiberio Kaligula Klaudio Neron Galba Oton Vitelio Vespasiano Tito Domiziano Nerva Trajano Hadriano Antonino Pio Marko Aurelio eta Luzio Vero Komodo Pertinax Didio Juliano (Peszenio Nigro) (Klodio Albino) Septimio Severo Karakala eta Geta Makrino eta Diadumeniano Heliogabalo Alexandro Severo
Krisialdia 235–284	Maximino Trax Gordiano I.a eta Gordiano II.a Pupieno eta Balbino Gordiano III.a Filipo Arabiarra eta Filipo II.a Dezio eta Herenio Etrusko Hostiliano Treboniano Galo eta Volusiano Emiliano Valeriano Galieno, Salonino eta Valeriano II.a Klaudio Gotiko Kintilo Aureliano Tazito Floriano Probo Karo Karino eta Numeriano Galietako enperadoreak: Postumo (Leliano) Mario Viktorino (Domiziano II.a) Tetriko I.a eta Tetriko II.a
Dominatua 284–395	Diokeziano (inperio osoa) Diokeziano (ekialdea) eta Maximiano (mendebaldea) Diokeziano (ekialdea) eta Maximiano (mendebaldea) eta Galerio (ekialdea) eta Konstantzio Kloro (West) Galerio (ekialdea) eta Konstantzio Kloro (mendebaldea) eta Severo II.a (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Severo II.a (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Maxentzio (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Galerio (ekialdea) eta Lizinio (mendebaldea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) Maxentzio (bakarrik) Lizinio (mendebaldea) eta Maximino Daia (ekialdea) eta Konstantino I.a Handia (bere burua aldarrikatua) eta Valerio Valente Lizinio (ekialdea) eta Konstantino I.a Handia (mendebaldea) eta Lizinio II.a, Konstantino II.a eta Krispo (Martiniano) Konstantino I.a Handia (inperio osoa) eta Krispo Konstantino II.a Konstante Magnentzio eta Dezentzio Konstantzio II.a eta Vetranio Juliano Apostata Joviano Valentiniano I.a Valente Graziano Valentiniano II.a Magno Maximo eta Flavio Viktor Teodosio I.a Handia (Flavio Eugenio)
Mendebaldeko Inperioa 395–480	Honorio (Konstantino III.a eta Konstantzio II.a) Konstantzio III.a Joan, mendebaldeko usurpatzailea Ravenan Valentiniano III.a Petronio Maximo eta Paladio Avito Maioriano, Libio Severo, Antemio eta Olibrio Glizerio Julio Nepote (de iure) Romulo Augustulo (usurpatzailea)
Ekialdeko/ Bizantziar Inperioa 395–1204	Arkadio Teodosio II.a Pulkeria Martziano Leon I.a Leon II.a Zenon I.a (1. agintaldia) Basilisko eta Marko Zenon I.a (2. agintaldia) Anastasio I.a Justino I.a Justiniano I.a Justino II.a Tiberio II.a Maurizio eta Teodosio Fokas Heraklio Konstantino III.a Heraklonas Konstante II.a Konstantino IV.a eta Heraklio, Tiberio eta Justiniano II.a Justiniano II.a (1. agindaldia) Leontzio Tiberio III.a Justiniano II.a (2. agintaldia) eta Tiberio Filipiko Anastasio II.a Teodosio III.a Leon Isauriarra Konstantino V.a Artabasdo Leon IV.a Khazariarra Konstantino VI.a Irene Nizeforo I.a Estaurazio Mikel I.a Rangabe eta Teofilakto Leon V.a Armeniarra eta Konstantino Mikel II.a Teofilo Mikel III.a Basilio Mazedoniarra Leon VI.a Jakituna Alexandro Bizantziokoa Konstantino VII.a Porfirogeneta Erroman I.a Lakapetarra eta Kristobal, Eztebe eta Konstantino Erroman II.a Nizeforo II.a Fokas Joan I.a Tzimiskes Basilio II.a Konstantino VIII.a Zoe (1. agindaldia) eta Erroman III.a Zoe (1. agindaldia) eta Mikel IV.a Mikel V.a Zoe (2. agindaldia) eta Teodora Zoe (2. agindaldia) eta Konstantino Monomako Konstantino Monomako (bakarrik) Teodora Mikel VI.a Isaak I.a Komneno Konstantino X.a Dukas Erroman IV.a Diogenes Mikel VII.a Dukas eta Androniko, Konstantzio eta Konstantino Nizeforo III.a Botaniates Alexio I.a Komneno Joan II.a Komneno eta Alexio Komneno Emanuel I.a Komneno Alexio II.a Komneno Androniko I.a Komneno Isaak II.a Angelo Alexio III.a Angelo Alexio IV.a Angelo Nikolas Kanabos, usurpatzailea Alexio V.a Dukas
Nizeako Inperioa 1204–1261	Konstantino Laskaris Teodoro I.a Laskaris Joan III.a Dukas Vatatzes Teodoro II.a Laskaris Joan IV.a Dukas Laskaris
Ekialdeko/ Bizantziar Inperioa 1261–1453	Mikel VIII.a Paleologo Androniko II.a Paleologo eta Mikel IX.a Paleologo Androniko III.a Paleologo Joan V.a Paleologo Joan VI.a Kantakuzeno eta Joan V.a Paleologo eta Mateo Kantakuzeno Joan V.a Paleologo Androniko IV.a Paleologo Joan VII.a Paleologo Androniko V.a Paleologo Emanuel II.a Paleologo Joan VIII.a Paleologo Konstantino XI.a Paleologo
Letra etzanean usurpatzaile edo enperadorekideak.