Koriolisforto

La koriolisforto estas orta al la rotacia akso de la sistemo kaj orta al la direkto de la moviĝo. Ĝia grandeco estas

${\displaystyle F_{C}=2mv\cdot \omega \cdot \sin \theta }$ 

ĉe kio ${\displaystyle \sin \theta }$  estas la sinuso de la angulo ${\displaystyle \theta }$  inter la moviĝdirekto kaj la akso, ${\displaystyle v}$  la grandeco de la rapido, ${\displaystyle \omega }$  la angula frekvenco de la rotacio, kaj ${\displaystyle m}$  la maso de la moviĝanta objekto.

Se la objekto foriras de la rotacia akso, tiam la koriolisforto efikas kontraŭ la rotacia direkto; se la objekto proksimiĝas, ĝi efikas en rotacia direkto.

Se oni uzas vektorojn por la rapido ${\displaystyle {\vec {v}}}$  (kontraŭ la sistemo) kaj la angula rapido ${\displaystyle {\vec {\omega }}}$  (de la rotacianta| sistemo), la koriolisforto ${\displaystyle {\vec {F}}_{C}}$  povas skribiĝi tiel:

${\displaystyle {\vec {F}}_{C}=2m({\vec {v}}\times {\vec {\omega }})\ ,}$ 

kie X simbolas vektoran produton.

 

La koriloisforto permesas la klarigon pri multaj fenomenoj sur la surfaco de la Tero. Efektive, la Tero rotacias ĉirkaŭ sia akso, kaj ĉi tiu movado generas koriolisforton sur la korpojn moviĝantajn sur ĝia surfaco. Por kalkuli ĝuste koriolisforton necesas uzi la daŭron de la sidera tago ${\displaystyle {T_{sidera}}}$ , kiu respondas al 23 horoj 56 minutoj 4,09 sekundoj. De ĉi tio oni derivas la angulan rapidon ${\displaystyle {\vec {\Omega _{T}}}}$  (${\displaystyle ={\vec {\omega }}}$  de la supra formulo) de la rotacia Tero:

${\displaystyle |{\vec {\Omega _{T}}}|={\frac {2\pi }{T_{sidera}}}=7,2921.10^{-5}rad.s^{-1}\ \ .}$ 

Ekzemploj de la Koriolisforto sur Tero estas la movoj de aeraj masoj kaj ciklonoj, la devio de la trajektorio de longdistancaj pafaĵoj (Vd Pariz-kanonojn), la ŝanĝo de la movadebeno de pendolo kiel montrita de Foucault en lia pariza elprovo de pendolo de Foucault en 1851, tiel kiel la eta devio eosten de libere falantaj korpoj submetitaj al la efiko de gravito.

Uzante la difinon de la koriolisforto en rotacianta referenckadro, videblas ke ĉi-lasta pliiĝas kiam la rapido akirita per la premgradiento pliiĝas sed en la perpendikulara direkto. Tio donas devion de la trajektorio dekstren en la norda hemisfero (maldekstre en la suda) de moviĝanta aĵo. Tiel, aercirkulado estos maldekstrume ĉirkaŭ depresio kaj dekstrume ĉirkaŭ kontraŭciklono en norda hemisfero.

 

• Anticiklono
• Ciklono
• Marfluo
• Vento