Rabena judismo
| Rabena judismo | ||
|---|---|---|
religia movado 
| ||
Rabena judismo aŭ rabenismo (hebree יהדות רבנית, Yahadut Rabanit) estis la ĉefa formo de judismo ekde la 6-a jarcento, rezulte de la kodigo de la Babilona Talmudo. Komence, ĝi estiĝis el la Fariseoj kaj iliaj kredoj. Poste, la rabenaj principoj baziĝis sur la kredo, ke sur la monto Sinajo, Moseo ricevis la skribitan Toraon (la Pentateuko) de Dio, aldone al buŝa klarigo, konata kiel parola Torao (Miŝno), kiun la profeto Moseo transdonis al sia popolo. la rabena judismo diferencas de aliaj tendencoj kiel samarianismo kaj karaismo, kaj ankaŭ de la kredoj de la Sadukeoj, ĉar ĉi-tiuj ne agnoskis la parolan Toraon (Miŝno) kiel parton de la dia revelacio, nek ili akceptis la rabenajn procedojn por interpreti la Tanaĥon. Malgraŭ la fakto, ke ekzistas nuntempe profundaj diferencoj inter la diversaj judaj nomoj de rabena judismo rilate al la jura aŭtoritato de la Halaĥo, kaj ekzistas en iuj el ili la volo defii la malnovajn interpretojn, ĉiuj identigas sin kiel posteulojn de la sama parola tradicio, kaj la sama metodo de talmuda kaj rabena studo.
Skribita kaj parola Torao
[redakti | redakti fonton]La rabena judismo baziĝas sur la instruoj de la profeto Moseo (Moshe Rabeinu) kaj sur la kredo, ke Dio malkaŝis la Toraon al Moseo en du bone difinitaj partoj: unu parto estas la skribita Torao, la Pentateŭko, kaj la alia parto estas la Torao parola, ankaŭ konata kiel Miŝno.[1]
Ĉiuj leĝoj priskribitaj en la skribita Torao estas konsiderataj kiel parto de la priskriba rakontado de Dio, kiu transdonis ĉi tiujn leĝojn al la profeto Moseo, kiu siavice ordonis transdoni ilin al la cetero de la nacio.
La Talmudo enhavas diskutojn kaj opiniojn pri multaj parolaj leĝoj, kiuj laŭdire estis origine transdonitaj al Moseo. Iuj konsideras Eliro 18 kaj Nombroj 11 por montri, ke Moseo elektis juĝistojn kaj aĝestrojn por regi kun li kaj solvi disputojn, donante al ili detalojn kaj gvidon pri kiel interpreti la leĝojn de Dio, inter aliaj devoj. La Talmudo estas formita de la Miŝno kaj la Gemarao, kaj ĝi estas nomata ankaŭ "la parola Torao", ĉar ĝi inkluzivas multajn leĝojn, kiuj estis establitaj por malebligi la rompon de la leĝoj de la skribita Torao (la Pentateŭko). Luj aŭtoroj nomas la Talmudon kiel "ĉirkaŭfosaĵo ĉirkaŭ la Torao". Ekzemple, la skribita Torao malpermesas certajn specojn de vojaĝoj dum Ŝabato; sekve, la parola Torao malpermesas marŝi longdistance dum Ŝabato, por certigi, ke la homo neintence malobservas la preceptojn de la skribita Torao. Simile, la skribita Torao malpermesas plugadon sur Ŝabato; la parola Torao malpermesas porti bastonojn dum Ŝabato, por certigi, ke la homo ne trenas la bastonon trans la teron, kaj por ke ĉi tiu homo ne faru malpermesitan agon.
Disvolviĝo
[redakti | redakti fonton]Rezulte, ke rabenoj estis devigitaj alfronti novan realon, de judismo sen templo (por servi kiel centro de studo kaj instruado) kaj judujo sen aŭtonomeco, multaj disputoj koncernaj al jura diskurso kreiĝis, tiel, la malnova sistemo de parola instruado ne plu daŭris. Estis dum ĉi tiu periodo kiam rabena diskurso komencis verki.[2]
La teorio ke la detruo de la Templo de Jerusalemo kaj la posta konvulsio kaŭzis la neceson registri, por la unua fojo, la parolan Toraon sur papero, estis priskribita en la Epistolo de Sherira Gaon.[3]
La parola Torao poste estis kodigita en la Miŝno kaj la Gemarao, kaj estas interpretita kiel rabena literaturo, detaligante rabenajn decidojn kaj skribojn. Ĉi tiu literaturo baziĝas sur la kredo, ke la Torao ne povas esti ĝuste komprenita sen parola rimedo. Ĝi konstatas, ke multaj ordonoj kaj kondiĉoj enhavitaj en la Torao estus malfacile, eĉ maleble, konserveblaj kaj obeeblaj sen la parolaj leĝoj, kiuj difinas ilin. Ekzemple, la agadoj malpermesitaj pri Ŝabato (Melachot) kio ne estas difinita en la sankta Torao.
Multe da rabena literaturo dediĉas sin al precizigado de kiuj kondutoj estas sankciitaj per rabena kaj talmuda juro, ĉi tiu korpo de interpreto estas konata kiel la Halaĥo (la maniero).
Ĝis la juda klerismo, kiu originis ĝis la fino de la 18-a jarcento, kaj la sekvaj dividoj de askenazaj judoj en diversaj religiaj grupoj aŭ tendencoj, precipe en Nordameriko kaj la anglosaksa mondo, la Halaĥo havis universalan statuson de religia instruado. Ĉi tio estas konservita kiel la superreganta pozicio en ortodoksa judismo kaj konservativa judismo. En sia parto, la reformisma judismo ne konsideras, ke hodiaŭ Halaĥo estu ligita.
Referencoj
[redakti | redakti fonton]- ↑ Neusner, Jacob. (1975) Early rabbinic judaism: Historical studies in religion, literature and art, Studies in judaism in late antiquity (angle). Brill, p. 226. ISBN 978-9004042568.
- ↑ Strack, Hermann; Gunter Stemberg. (junio 1992) Markus Bockmuehl: Introduction to the Talmud and Midrash (angle). Fortress Press, p. 11–12. ISBN 978-0800625245. “"[The Oral Law] was handed down by word of mouth during a long period...The first attempts to write down the traditional matter, there is reason to believe, date from the first half of the second post-Christian century." Strack theorizes that the growth of a Christian canon (the New Testament) was a factor that influenced the rabbis to record the oral law in writing.”.
- ↑ Grayzel, Solomon. (1984) A History of the jews (angle). Jewish Publication Society Of America, p. 193.