Diwan

Diwan
organizaĵo pri edukado
lernejo
Komenco	1977 vd
Lando(j)	Francio vd
Retejo	Oficiala retejo
v • d • r

Diwan (IFA: 'diwɑ̃n; ĝermo en la bretona) estas asocia kaj nereligia lernejaro kreita en 1977 en Bretonio cele de disponigi instruadon en la bretona lingvo.

Ĝia statuto estas privata, ĉar en la publikaj ŝtataj lernejoj de Bretonio, la franca estas nepre ununura lingvo, depost la komenco de la 20-a jarcento.

Ĝi nombris 3 076 studentojn en la rekomenco 2008, de infanĝardeno ĝis bakalaŭrekzameno.

La unua lernejo Diwan ekestis en 1977 en Lambaol-Gwitalmeze (Lampaul-Ploudalmézeau) apud Brest, iniciate de Reun An Ostis,^[1] muzikisto kaj eksbatalanto ĉe sindikato CGT (Confédération générale du travail - Konfederacio Ĝenerala de la Laboro) kaj politika partio UDB (Unvaniezh Demokratel Breizh - Unio Demokratia Bretonia), fronte al kvazaŭa tutneesto de la bretona en franca eduka sistemo. Li konvinkis «dekon da familioj», la komunuman konsilantaron kaj senatanon Alphonse Arzel^[2] malfermi infanĝardenon tute bretonlingva, organizata laŭ la modelo de aliaj asociaj lernejaro de Eŭropo en minoritataj lingvoj: irlanda Gaelscoileanna, eŭska Ikastolak, okcitana Calendretas, kimra Ysgolion Meithrin, kataluna La Bressola, ktp… Tiu unua lernejo instaliĝis en publika lokalaro de malnova lernejo, fermita antaŭ kvin jaroj, kiun la komunumo akceptis ludoni en decembro 1976, «kondiĉe ke ĝi turnu en bretona centro de infaneteco». La unua promocio konsistas el nur kvin studentoj.^[3][4]

La unua prezidanto de Diwan estas kantisto, muzikisto kaj librovendisto Gweltaz ar Fur, kiu plenumas tiun oficon ĝis 1980.

Reun an Ostis lin postvenis ĉe tiu posteno kaj restas prezidanto ĝis 1986.^[1] Inter la unuaj anoj de l'asocio troviĝas André Lavanant, sekretario en 1980, kasisto en 1981-1982 kaj prezidanto de 1983 ĝis 1989 kaj de 1991 ĝis 1997.^[5] Poste venas kiel prezidanto Andrew Lincoln, cetere ano de la franca socialista partio.^[6]

Post malkonsento ene de Diwan pri la statuto (vidu sekcion «Ĉu publika aŭ asocia?»), Andrew Lincoln eksiĝas kaj estas mallonge anstataŭita de Michel Le Tallec.^[7] Komence de 2004, nova estraro estas elektata: Anne Le Corre kaj Patrick Hervé iĝas kunprezidantoj, Joël Le Baron kasisto, François-Gaël Rios sekretario, Herlé Denez kaj Fanch Langoet vicprezidantoj.^[8] Somere 2004, François Gaël Rios kaj Patrick Hervé fariĝas kunprezidantoj de Diwan.^[9] En 2007 Patrick Hervé daŭre prezidas na Diwan.

Post tiu unua lernejo venas aliaj infanĝardenojn, unua elementa lernejo en 1980, unua kolegio en 1988 kaj unua liceo kreita en septembro 1994 en Ar Releg-Kerhuon (Relecq-Kerhuon), apud Brest, poste translokata al Karaez (Carhaix).

Septembre 1995, dua kolegio malfermas en Plijidi (Plésidy). Aliaj du sekvas en Kemper (Quimper) kaj Plañvour (Pleumeur), ĉi lasta poste translokiĝas al Gwened (Vannes).

Je la rekomenco 2002, Diwan nombras 33 lernejojn, 4 kolegiojn kaj 1 liceo, kaj dungas ĉirkaŭ 250 personojn, el kiuj 130 plentempe.

Septembre 2004, infanĝardeno estas malfermita en la 14-a arondismento de Parizo, instige de Claude Nadeau, muzikistino 29-jaraĝa, kiu sukcesis ricevi monhelpon de bretondevenaj entreprenistoj kiel Patrick Le Lay (eksprezidanto de TF1). Unuajare, la lernejo akceptas 15 lernantojn.^[10]

Septembre 2010, la asocio nombras 37 infanĝardenoj kaj elementaj lernejoj:

• 16 lernejoj en Penn-ar-Bed: Banaleg, Brest, Gwitalmeze, Karaez-Plougêr, Kastellin, Kastell-Paol, Kemper, Kemperle, Kommanna, Kraozon, Landerne, Lokournan, Montroulez, Plabenneg, Plogastell-Sant-Jermen, Tregon.
• 7 lernejoj en Mor-Bihan: An Alre, An Oriant, Baod, Gwened, Kistreberzh, Pondi, Rianteg.
• 7 lernejoj en Aodoù-an-Arvor: Dinan, Gwengamp, Lannuon, Louaneg, Pempoull, Plounevez-Moedeg kaj Sant-Brieg).
• 4 en Liger-Atlantel: Gwenrann, Naoned, Sant-Nazer, Savenneg.
• 2 en Il-ha-Gwilen: Magoer, Roazhon.
• 1 en Paris.

La 6 kolegioj estas en Ar Releg-Kerhuon, Gwened, Gwiseni, Plijidi, Kemper kaj Sant-Ervlan kaj la liceo en Karaez-Plougêr.

En 2001, en la kvin-departementa Bretonio, lernas en bretonlingva medio 7365 studentoj, kies 2609 en lernejaro Diwan, 2628 en publika instruejo kaj 2128 en privata katolika instruejo. El la 2609 studentoj registritaj en lernejaro Diwan, 1502 studas en Penn-ar-Bed, 427 en Aodoù-an-Arvor, 377 en Mor-Bihan, 206 en Liger-Atlantel kaj 97 en Il-ha-Gwilen.

Je la rekomenco 2002, la lernejaro Diwan akceptas 2780 studentojn, t.e. plimultiĝo je 6,5% kompare kun 2000. 641 lernantoj studas en dua grado, 2139 en unua grado.

Laŭ Diwan, dum la jaro 2003-2004 estas 2761 studentoj inklude 951 en skolioù mamm (infanĝardeno), 1082 en kantañ derez (elementa lernejo), 564 en skolajoù (kolegioj) kaj 164 en la ununura lise (liceo).^[11]

Je la lerneja rekomenco 2006, la studentkiomo prezentata de Diwan, ĉiuj niveloj sumataj, estas je 2943.

Septembre 2007, ili nombras 2990, inkludante 40 pliajn lernantojn ĉe la liceo de Karaez, kompare kun la antaŭa jaro.^[12]

Septembre 2008, la markostreko de 3000 studentoj estas superpaŝataj (precize 3076^[13]). La pariza lernejo devis rifuzi enskribiĝoj pro manko de lokoj.^[14]

Laŭ Diwan, la rezultoj de la lernantoj en lernejaro Diwan estas averaĝe supera ol la nacia meznombro. En 1992, 8 unuaj gimnazianoj trapasas gimnazian diplomon (brevet des collèges) kaj Diwan elmontras sukceson je 100%, kiel ĉe la unua grado de Cambridge (First Degree of Cambridge).^[15] En 1997, el la 43 lernejanoj de la gimnazio Ar Releg-Kerhuon, la 17 kandidatoj al la brevet des collèges sukcese trapasas la diplomon, redaktinte la matematikan parton en la bretona kvankam tio ĉi ne estis permesata.^[16] En 2008, el 56 liceanoj, la procento de sukcesintaj bakalaŭroj estis je 96%, kaj je 100% en literatura fako; tiu liceo estis do la 8-a plej sukcesa departemente (el 69 liceoj) kaj la 323-a plej sukcesa nacie (el 4647 liceoj). La sukcesa procento estis je 94% en 2003, je 93% en 2004 kaj je 96% en 2005 kaj 2006, je 99% en 2007 kaj je 98% en 2008.^{[17][18][19][20]}

Ĉiun lernejon Diwan regas asocio, siavice superregata de la federacio. La lernejoj estas ĝis nun privataj fondaĵoj, kvankam ĝi povas profiti, sub iuj kondiĉoj, de ŝtatdevenaj monhelpoj. La 2007-a jara buĝeto de la federacio de lernejaro Diwan estis je 3 000 000 €, laŭ prezidanto Patrick Hervé.^[21]

La kielo kaj kiomo de ŝtatdevena financado al Diwan estas jenaj. Ĝi praktike prenas du formojn:

• La ŝtato salajras parton de la dungitaro.
• La regiona konsilio (aŭ aliaj ŝtatreprezentaj aŭtoritatoj) subvencias la fondaĵon.

La franca leĝo devigas ĉiun tian organizaĵon memfinanci dum kvin jaroj post la malfermo. Nur post tiu tempospaco, ĝi rajtas pri la ĉi supraj monhelpoj.

Estis interalie la kazo por la pariza lernejo, kreita en la rekomenco 2004. Ĝian pluvivon kompromitis en la rekomenco 2006 la ludonanto kiu malakceptis daŭrigi la aranĝon. La pariza urbodomo akceptis ludoni lokalon al la lernejo.^[22] Fronte al la alŝutiĝo de studentaj enskribiĝoj, la lokaloj fariĝis tro malvastaj kaj la lernejo devis limigi akceptojn al 27 lernantoj por la jaro 2007-2008. Vizitinte la lernejon en februaro 2007, la pariza urbestro promesis trovi novan ejon pli vastan ĉirkaŭ Montparnasse je septembro 2008.^[23]

Ankaŭ foje la komunumo mem decidas favordoni monhelpon al edukejo Diwan staranta sur ĝia teritorio. Tiaj subvencioj aldoniĝas al eventuala ŝtatdevena monhelpo kaj leĝe ne povas superi 10% de la fondaĵa buĝeto.

La plej granda parto de la buĝeto de le lernejoj Diwan do devenas de donacoj, ĉu senpere al la lernejo mem, ĉu pere de la centra federacio, kiu klopodas kolekti donacojn kaj redisdonas ilin al ĉiu lernejo. Ekzemple, la Mor-Bihan-an gimnazion de Gwened financas bankaj kontoj de privatuloj per monata aŭtomata ĝiro, nome 4 000 € monate..^[24]

Multnombraj famuloj klamis sian subtenon al Diwan, interalie la paleontologiisto Yves Coppens, la navigistoj Eugène Riguidel, Florence Arthaud aŭ Philippe Poupon, la kantisto Alan Stivell,^[25] la politikisto kaj eks-membro de Eŭropa Parlamento Christian Cabrol^[26]…

Grava monfonto ankaŭ devenas de kunvenoj por amuzaj aŭ sportaj okazaĵoj, organizataj de subtenantaj komitatoj, dum kiuj gepatroj kaj parencoj de la studentoj estas invitataj partopreni kaj kontribui. Kelkaj el ili, kiel la Tro Menez Are (rondiro ĉirkaŭ Menez Are) aŭ Randorade allogas ĉiujare milojn da partoprenantoj. Ekzemple, en 2008, okaze de la 30-jariĝo de Diwan organiziĝis koncertoj, ekspozicioj, festoù-noz (bretonaj tradiciaj noktofestoj), ludoj kiel la unua nacia konkurso de skrablo aŭ stafetkurado tra Bretonio de Naoned ĝis Karaez tra Brest de 600 km nokttage.^[27]

La lernejaro Diwan estas privataj lernejoj kaj funkcias dank'al subvencioj de lokaj kolektivumoj kaj subteno de donacantoj.

En 1972, la komuna programo subskribita de socialista partio, komunisma partio kaj radikalaj maldekstruloj sciigas ke «ĉiuj sektoroj de instruadkomenco kaj grava parto de instruaddaŭrigo estas kunigotaj en ununura laika publika servo dependanta de la Ministrejo pri Nacia Eduko^[28]»

Same, dum la prezidentaj balotoj de 1981, la estonta prezidento François Mitterrand proponas starigadon de «unuigata kaj laika granda publika servo de la Nacia Edukado». Tiu ĉi estus «destinata akcepti ĉiajn instituciojn kaj ĉiujn dungitarojn» kaj do estus devonta asimili la lernejaron Diwan en la publika edukado. Tamen, tiu projekto Savary «traktante pri la rilatoj inter ŝtato, komunumoj, departementoj, regionoj kaj privataj edukejoj» ne finkondukis kaj estis abandonata en 1984. Tamen, depost 1983 l'asocio ricevas ŝtatdevenajn subvenciojn.^[29]

En 1986, Diwan kaj Ministrejo pri Nacia Edukado subskribas planon por asimili 31 instruistojn al la publika sektoro, sed tiu decido estas nuligata la sekvantan jaron. Poste, en 1988, 1990 kaj 1993, kelkaj instruistoj estas asimilitaj.

La 28-an de majo 2001, la ministro pri nacia edukado Jack Lang kaj la prezidanto de Diwan Andrew Lincoln subskribas en Roazhon protokolon por transigi la lernejaron Diwan sub publika statuto, malgraŭ la kontraŭstaro de la Supera Konsilio pri Nacia Edukado (post voĉdono de la konsilianoj: 0 por, 32 kontraŭ, 8 sindetenoj, 1 nepartopreno). Tiun interkonsenton kontestis instruistaj sindikatoj, kiuj postulis ke la ŝtata konsilio findecidu. Tiu ĉi malakceptas ke Diwan publikiĝu ^[30] ĉar la «mergada metodo» kontraŭas la legalajn kaj konstituciajn dispoziciojn, laŭ la artikoloj L121-3 kaj L312-10 de la eduka kodo,^[31] laŭ la unua artikolo de la leĝo de la 4-a de aŭgusto 1994^[32] kaj laŭ la dua artikolo de la franca konstitucio, modifita okaze de la traktato de Maastricht: «la respublika lingvo estas la franca». Kvankam la tiutempa Ministro pri Justico promesis ke neniam tiu leĝo estas uzota kontraŭ la regionaj lingvoj.

Tiu verdikto malpermesas asimiladon de Diwan en publika instruado, se Diwan persistas elfari mergadan instruadon en la bretona.

Male, ĝi ne malpermesas instruadon egaltempe dulingvan, nome: necesas «rigora difino de la hortabelo inter la franca kaj la instruata regiona lingvo por certigi ke parto de la instruado por malsamaj fakoj estas efektive franclingva^[33].»

Eĉ ene de Diwan, ekzistas malkonsento inter la defendantoj de l' publikiĝo de Diwan kiel Andrew Lincoln, prezidanto de 1997 al 2003, kaj tiuj kiuj deziras daŭrigi asocian statuton. La konflikto igas la demision de la tuta administra konsilio de Diwan okaze de eksterordinara ĝenerala asembleo en Gwerliskin (Guerlesquin), dum kiu la politiko de Andrew Lincoln estis vigle kontestita.

Michel Le Tallec, 62-jaraĝa ĵurnalisto, ekskasisto de l' asocio kaj instiganto de la kolektivo «kunligi Diwan», kontraŭante la planojn de la antaŭa estraro estas elektata la 1-an de decembro kiel prezidanto fare de la asocia buroo. Li rapide verkas tekston la 21-an de decembro, en kiu li disvolvigas interan solvon. Fronte al la buĝetaj malfacilaĵoj de l'asocio, li opinias ke la financa sistemo de Diwan («trione devenas de lokaj kolektivumoj (regiona konsilio, departemento, komunumo), trione de donacoj kaj trione de manifestadoj organizataj de la gepatroj de la lernejanoj») laciĝas kaj pro tio «Diwan devas eliĝi el tutasocia kadro, por eniĝi en duonpublika kadro», kondiĉe ke la financistoj, kiuj integriĝos al la asocia administra konsilio, aprobas ĝian pedagogian ĉarton.^[34]

Diwan estas hodiaŭ la ununura lernejaro kiu mergas la studenton en bretonlingva medio. Ĝi celas tiel efektivigi lernadon en la bretona kiel ĉiutaga kaj spontanea komunikilo ene de la lernejo, dum ekster la lernejo kaj en la familio, la studentoj kiel la instruistoj verŝajne parolas la francan. Tiu decido praktiki «alilingvan mergadon» estas la ĉefa motivo de malfavoremo fare de la franca registaro. Tiun metodon ankaŭ trafis mallaŭdoj fare de kelkaj famuloj.

Praktike, la bretona estas la ununura lingvo de Diwan en la infanĝardeno kaj komence de elementa grado. Ekde tiam, la franca estas grade enigita en la kursoj, eĉ se plejparto restos bretonlingva. Dum gimnazio kaj liceo, la franca estas uzata en triono de la kursoj, kaj la angla ankaŭ estas uzata en kursoj de natura scienco, por konformigi kun eŭropaj lernejoj.

La lingva mergado estis metodo uzata, inter aliaj, de la franca nacia eduka sistemo dum la tria respubliko por lernigi la francan al infanoj kies gepatra lingvo estis la bretona, la okcitana, la eŭska aŭ aliaj, ĉar la franca estas daŭre larĝe nescipovata de plejparto de francoj ĝis la 19-a jarcento. Ĝi estis fakte minoritata lingvo, kiun la nacia edukado decidis uzi por unuigi la landon malavantaĝe al ĉiaj aliaj lingvoj. La lingva mergado en la franca estis ankaŭ uzita en franca kolonia imperio.

La kontraŭantoj al Diwan ankaŭ ĝenerale kontraŭas instruadon de la bretona lingvo, kaj pli ĝenerale dulingvismon, ĉu ĉar oni supozas ligojn inter Diwan kaj bretona naciismo kaj sendependismo, ĉu ĉar oni defendas la principon « Unu lingvo, unu popolo, unu nacio, unu ŝtato» kaj la francian edukan sistemon, prefere publikan, uzanta ununuran lingvon: la francan.

Inter la plej akraj kritikoj elstaras tiuj de Jean-Luc Mélenchon, maldekstra politikisto kaj, tempe de la jena deklaro, ankaŭ Ministro deligata pri Profesia Instruado (ministre délégué à l'enseignement professionnel).

	„ Decidi ke oni organizu la tutan lernotempon de infano en lingvo kiu ne estas tiu, kiun parolas ĉiuj loĝantoj de la lando, aperigas psikologian dimension kiu timigas min. Mi plie samrangigus tion kiel sekta praktiko ol kiel eduka praktiko ” — Jean-Luc Mélenchon, [35]

• Oficiala retejo (br, fr)