Fremdiĝo

Fremdiĝo, aŭ alieciĝo, estas mensa aŭ socia stato, de individuo aŭ de socia grupo, kiuj sentas sin "ne apartenantaj", malligitaj kaj indiferentaj, aŭ eĉ apatiaj.

Laboristo kiu plenumas monotonan rutinan laboron kaj ne estas partnero en ĉiuj stadioj de produktado suferos, laŭ Karl Marx, pro frustriĝo kaj fremdiĝo.

Markso ne estis la unua kiu uzis la esprimon, ĝi estas teknika termino en germana filozofio kiu aperis en la verkado de Hegel. En germana filozofio, la fremdiĝo estas inter homeco kaj reala homa ekzisto. La signifo de "homeco" en ĉi tiu kunteksto estas simila al la signifo de "bonfarto". La implico en la frazo estas ke la socia situacio alportas homojn vivi vivon kiu ne realigas sin, ĉar ili ne vivas laŭ kio faras vivon por la bono.

En sia verko, Marx listigis kvar tavolojn de fremdiĝo de la laboristo en la kapitalisma industria socio (1844):

• Fremdiĝo de la homo de la produkto de lia laboro – kiam ĝi restas la posedaĵo de la kapitalisto, kiu dungas lin. La ideo estas ne nur, ke ĉiu laboristo estas fremdigita de la produkto, kiun li produktas, sed ke la laborproduktoj estas fremdigitaj de la laboristoj, kiuj ilin kreis: aferoj kreitaj de homoj aperas en iliaj vivoj tiel, ke ili estas fremdigitan de ĝi kaj depremas ilin. En la 21-a jarcento, tiu speco de fremdiĝo atingas sian pinton: homoj tute ne scias, kiel funkcias preskaŭ ĉiuj aparatoj, kiujn ili uzas, kaj tiusence ili estas "fremdaj" al ĉi tiu mondo. Ekonomikisto Milton Friedman prenis la signifon de la esprimo kiel laŭdo de kapitalismo: "Neniu en la mondo scias kiel fari krajonon - tiom da teknologioj estas implikita en ĝia produktado, kaj tamen oni prenas ĝin por memkompreneblaĵo. Konsiderante ke iuj homoj devas labori pro sia ekonomia situacio dum aliaj profitas de la kapitalisma entrepreno, la laboristo fakte laboras en la produktado de siaj malliberigintaj ĉenoj. Jonathan Wolf prenas ĉi tiun signifon plu, kaj klarigas, ke la tuta ekonomia sistemo fariĝas tia, kiun laboristo ne komprenas, kaj ilustras tion helpe de la ekzemplo de ekonomia krizo kreita pro kialo, kiun la plej multaj homoj ne komprenas. La ideo estas, ke manko de kompreno de la ekonomia sistemo igas nin iloj en kiuj ni ne komprenas nian lokon, kaj tiusence estas fremdigitaj.
• Fremdiĝo de la homo de la ago mem de produktado, la laboro en kiu li "vivtenas sian mondon" per la laboro investita por ŝanĝi la krudaĵon en produkton, ago en kiu li devis plenumi sin. La metaforo por kompreni ĉi tiun punkton estas ke homoj ruliĝas en produktadmaŝinojn. Marx klarigas, ke laboristoj sub kapitalisma reĝimo estas fremdigitaj de la kreiva procezo: anstataŭ investi penson, kreivon, personan premsignon - ili obeas simplajn instrukciojn, fakte ordonojn. Ĉi tie kreiĝas absurdaĵo: kvankam homoj estas esence kreivaj kaj supozeble realigas sin en produktado, tamen ili derivas sian ĝuon en la vivo de agoj kiuj ne estas parto de la laboro, sed dise al ĝi.
• Fremdiĝo de homo de sia propra naturo, la distanco de homo laboranta ene de kapitalismo for de lia aŭtenta identeco kiel homo kaj fizike kaj spirite libera. La intenco de Karl Marx estas, ke estas aferoj en homoj, kiuj igas nin homaj, kaj ke homoj ne sekvas ilin ĝuste. Ĉi tiuj aferoj estas dividitaj en du. La unua estas la diferenco inter homo kaj besto laŭ "kion ni povas fari". Marx klarigas tion per la diferenco inter "la plej bona abelo kaj la lasta el la arkitektoj": multaj bestoj produktas aĵojn, sed kiel homoj ni povas produkti pli bone per lernado. Tiel, dum por produkti mielon pli bone oni devas alporti aliajn abelojn - por produkti pli bonajn konstruaĵojn oni devas simple instrui la homojn kiel fari. Sub kapitalismo - multaj el ni ne povas esti edukitaj, kaj do ni estas fremdigitaj de la naturo. La dua senco estas, ke ni ne devas konstante produkti en la sento de post- kaj survivado. Markso kaj aliaj ekonomikistoj apartigis du specojn de labordivido: labordivido laŭ sektoroj (fiŝkaptistoj, ekonomikistoj, ŝufaristoj), kontraste al labordivido ene de fabriko. La fama ekzemplo estas tiu de Adam Smith, kiu montris, ke la labordivido en najlofabriko en dek simplajn kaj rutinajn mekanikajn operaciojn multe pliigis produktivecon.
• La fremdiĝo de la homo disde aliaj, tio estas de liaj samklasanoj, kaj finfine de ĉiu homo kaj de la kompreno de la komunaj interesoj kaj socia solidareco. Marx klarigas, ke se eksterterano rigardus la homaron de supre - li vidus homojn ellitiĝi matene, iri al laboro, butikumi, sed ne kompreni la koncepton de mono. La eksterterano miris pri la enorma kunlaboro inter homoj, sed la homa sperto por la individuoj en ĝi fariĝas tia, kiu sumiĝas al la sama piediro al la vendejo kaj laboro. La fremdiĝo tiam manifestiĝas en tio, ke ni ne komprenas nian parton ene de la granda ekonomio.

• Epopea Teatro - Fremdiĝo