Tadeusz Lehr-Spławiński

Tadeusz Lehr-Spławiński
Państwo działania	Polska
Data i miejsce urodzenia	20 września 1891 ; Kraków
Data i miejsce śmierci	17 lutego 1965 ; Kraków
	profesor
	Specjalność: językoznawstwo, slawistyka, historia literatury polskiej, filologia klasyczna
Alma Mater	Uniwersytet Jagielloński
Profesura	1922
	Nauczyciel akademicki
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński
	Rektor
Uczelnia	Uniwersytet Jagielloński
Okres spraw.	1938–1939
Poprzednik	Władysław Szafer
Następca	Władysław Szafer
	Odznaczenia
	Multimedia w Wikimedia Commons

Grobowiec rodziny Spławińskich na cmentarzu Rakowickim

Tadeusz Lehr-Spławiński (ur. 20 września 1891 w Krakowie, zm. 17 lutego 1965 tamże) – polski językoznawca, slawista, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i rektor tej uczelni w latach 1938–1939 i 1945–1946, wiceprezes Komisji Intelektualistów i Działaczy Katolickich^[1].

Życiorys

Urodził się 20 września 1891 w Krakowie, w rodzinie inżyniera Edwarda Lehra i Marii ze Spławińskich. Uczęszczał do krakowskiego Gimnazjum im. Króla Jana III Sobieskiego, w latach 1909–1915 odbywał studia z językoznawstwa, historii literatury polskiej i filologii klasycznej na UJ. Kontynuował studia w Wiedniu. W latach 1915–1918 nauczał języka polskiego w Zakopanem. W roku 1918 został docentem UJ. W roku 1922 mianowany profesorem zwyczajnym filologii słowiańskiej na Uniwersytecie Jana Kazimierza we Lwowie^[2]. 9 maja 1938 został wybrany rektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego^[3] (9 maja 1939 wybrany na lata akademickie 1939/1940–1940/1941). Pełnił funkcję członka Rady Przybocznej Miasta Krakowa (1939). 6 listopada 1939 został aresztowany przez hitlerowców w ramach tzw. akcji „Sonderaktion Krakau”. Zwolniony w lutym 1940, brał udział w tajnym nauczaniu. W roku 1945, po zakończeniu działań wojennych w mieście, ponownie objął funkcję rektora UJ, którą pełnił do roku 1946. Prowadził Katedrę Filologii Słowiańskiej UJ (1945–1962).

Zajmował się gramatyką historyczną języków słowiańskich, historią słowiańszczyzny i etnografią, zaangażowany w prace Komitetu Słowiańskiego w Polsce. Twierdził, że praojczyzną Słowian są ziemie w dorzeczu Odry i Wisły (był zwolennikiem teorii autochtonicznego pochodzenia Słowian). Członek PAU, PAN (od 1952)^[4], Instytutu Słowiańskiego w Pradze, Towarzystwa Naukowego we Lwowie. Doktor honoris causa uniwersytetów w Pradze i Sofii.

Od 16 września 1919 był mężem Marii z Kopystyńskich^[5] (1889–1934).

Zmarł w Krakowie. Został pochowany na cmentarzu Rakowickim (pas 2-płn.-5)^[6].

Ordery i odznaczenia

Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski (20 września 1951)^[7]
Krzyż Komandorski Orderu Świętego Sawy (Jugosławia)^[5]
Krzyż Komandorski Orderu Lwa Białego (Czechosłowacja^[5], 1957)^[8]

Dzieła

Był encyklopedystą. Został wymieniony w gronie edytorów kilkutomowego słownika encyklopedycznego – Słownik starożytności słowiańskich wydanego w latach 60–90 XX w.^[9] Napisał lub był współautorem ponad 400 prac naukowych, m.in.:

O mowie Polaków w Galicji Wschodniej
O pochodzeniu i praojczyźnie Słowian
Kaszubi: kultura ludowa i język

Przypisy

↑ Janusz Stefaniak, Komisja Intelektualistów i Działaczy Katolickich, [w:] Encyklopedia Białych Plam, t. XIX, Suplement, Radom 2005, s. 180.
↑ Komunikaty. „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 89 z 28 kwietnia 1922.
↑ Nowy rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 105 z 11 maja 1938.
↑ LEHR-SPŁAWIŃSKI, Tadeusz [online], Polska Akademia Nauk - Członkowie PAN [dostęp 2023-02-03] (pol.).
↑ ^a ^b ^c Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 170. [dostęp 2021-08-06].
↑ Jan WiktorJ.W. Tkaczyński Jan WiktorJ.W. (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803–2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 161, ISBN 978-83-233-4527-5 .
↑ M.P. z 1951 r. nr 93, poz. 1275 „za wybitną działalność naukową”.
↑ Wysokie odznaczenia czechosłowackie dla polskich działaczy [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 59, 11 marca 1957, s. 2.
↑ Praca zbiorowa 1964 ↓.

Bibliografia

Praca zbiorowa: Słownik starożytności słowiańskich, tom II. Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. Ossolineum, 1964.

Linki zewnętrzne

Karta aresztowania rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego Tadeusza Lehra-Spławińskiego z dn. 6 XI 1939 r.
Publikacje autorstwa prof. T. Lehra-Spławińskiego udostępnione w zasobach Federacji Bibliotek Cyfrowych. fbc.pionier.net.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2014-07-29)].

[1] Janusz Stefaniak, Komisja Intelektualistów i Działaczy Katolickich, [w:] Encyklopedia Białych Plam, t. XIX, Suplement, Radom 2005, s. 180.

[2] Komunikaty. „Gazeta Lwowska”, s. 4, nr 89 z 28 kwietnia 1922.

[3] Nowy rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego. „Gazeta Lwowska”, s. 2, nr 105 z 11 maja 1938.

[4] LEHR-SPŁAWIŃSKI, Tadeusz [online], Polska Akademia Nauk - Członkowie PAN [dostęp 2023-02-03] (pol.).

[:0-5] Stanisław Łoza (red.): Czy wiesz kto to jest? Uzupełnienia i sprostowania. Warszawa: 1939, s. 170. [dostęp 2021-08-06].

[6] Jan WiktorJ.W. Tkaczyński Jan WiktorJ.W. (red.), Pro Memoria III. Profesorowie Uniwersytetu Jagiellońskiego spoczywający na cmentarzach Krakowa 1803–2017, Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, 2018, s. 161, ISBN 978-83-233-4527-5 .

[7] M.P. z 1951 r. nr 93, poz. 1275 „za wybitną działalność naukową”.

[8] Wysokie odznaczenia czechosłowackie dla polskich działaczy [w:] „Trybuna Robotnicza”, nr 59, 11 marca 1957, s. 2.

[CITEREFPraca_zbiorowa1964-9] Praca zbiorowa 1964 ↓.

[po-10] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f ^g ^h ⁱ ^j ^k ^l Pełniący funkcję rektora w zastępstwie.

[11] Od 1805 do 1809 Uniwersytet połączony z Uniwersytetem Lwowskim i zgermanizowany, 1809 repolonizacja po włączeniu Krakowa do Księstwa Warszawskiego.

[12] W latach 1853–1860 rektorów nie wybierano, Uniwersytetem kierował mianowany przez rząd kurator.

[13] Sprawował obowiązki rektora Tajnego Uniwersytetu.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[A]

[B]

[C]

[D]

Akademia Krakowska / Uniwersytet Krakowski (1400–1499)	Stanisław ze Skarbimierza Jan Wajduta Mikołaj z Gorzkowa Otton z Mstyczowa Jan Szafraniec Jan Rzeszowski Mikołaj z Pyzdr Franciszek z Brzegu Andrzej z Kokorzyna Eliasz z Wąwolnicy Mikołaj z Kozłowa Łukasz z Wielkiego Koźmina Mikołaj Hinczowic Stanisław ze Skarbimierza Paweł Włodkowic Mikołaj Budziszyn Mikołaj z Konradswalde Jan Falkowski Paweł Włodkowic^[A] Pełka z Borzykowej Jan Kro Jakub z Nowego Sącza Jakub z Zaborowa Mikołaj Goldberg Tomasz z Chrobrza Aleksander Jakub Peyser Maciej z Koła Jan z Radochoniec Jakub z Zaborowa Jan z Pawii Andrzej z Kokorzyna Władysław Oporowski Jan Elgot Benedykt Hesse Wawrzyniec z Raciborza Andrzej z Kokorzyna Franciszek Kreysewicz Jan z Wielunia Andrzej z Buku Jan z Radochoniec Dziersław z Borzymowa Tomasz ze Strzempina Mikołaj Tempelfeld Tomasz z Bodzentyna Stanisław z Uścia Jan Puszka Michał z Szydłowa Andrzej z Buku Jan z Jastrzębia Jakub z Zaborowa Jan Elgot Dziersław z Borzymowa Mikołaj z Krakowa Jakub Parkosz Jan z Dobry Jakub Parkosz Paweł z Piotrkowa Stanisław Cielątko Tomasz ze Strzempina Jakub z Zaborowa Bartłomiej z Radomia Stanisław Cielątko Stanisław z Sobniowa Jan z Dąbrówki Jakub z Zaborowa Jakub ze Stradomia Mikołaj Bylina Maciej z Łabiszyna Benedykt Hesse Andrzej z Sadowia Benedykt Hesse Jan z Dąbrówki Jan z Pniew Jan ze Słupcy Mikołaj z Kalisza Jan z Dąbrówki Benedykt Hesse Mikołaj Bylina Benedykt Hesse Jan z Pniew Kasper Rokenberg Jan z Dąbrówki Kasper Rokenberg Wojciech z Liśca Sędziwój Tęczyński Mikołaj Bylina Arnolf z Mirzyńca Paweł z Kłobucka Mikołaj z Kalisza Piotr Gaszowiec Andrzej Grzymała Paweł z Kłobucka Jan z Dąbrówki Jan z Latoszyna Stanisław z Szadka Mikołaj Bylina Piotr Gaszowiec Arnolf z Mirzyńca Jan z Dąbrówki Klemens z Górki Maciej z Kościana Maciej z Błędowa Jakub z Szadka Maciej z Błędowa Jakub z Szadka Jan ze Słupcy Maciej z Kobylina Stanisław z Zawady Jerzy Proger Jan Beber Arnolf z Mirzyńca Klemens z Górki Stanisław z Brzezin Maciej z Kościana Jan z Latoszyna Maciej z Kobylina Maciej z Kościana Jan Baruchowski Mikołaj z Krakowa Maciej z Kobylina Stanisław z Kobylina Maciej z Kobylina Bernard Mikisch Stanisław z Brzezin Maciej z Kobylina Jan z Pilczy Maciej z Kobylina Jan z Latoszyna Jan ze Staniszewic Jan z Oświęcimia Maciej z Szydłowa Walenty z Olkusza Andrzej z Łabiszyna Jan z Wysokiej Jan Thurzo Jan ze Starzechowic
Akademia Krakowska / Uniwersytet Krakowski (1500–1599)	Walenty z Olkusza Jan z Reguł Wojciech z Pniew Mikołaj z Pilczy Maciej Miechowita Jan z Reguł Marcin Łysy Jakub z Gostynina Jan Amicinus Maciej Miechowita Bernard z Biskupiego Jan z Reguł Maciej Miechowita Jan z Reguł Stanisław Skawinka Stanisław Biel Adam z Bochenia Maciej Miechowita Jan z Oświęcimia Michał z Bystrzykowa Andrzej Gorra Jakub z Ercieszowa Jan Amicinus Stanisław Biel Maciej Miechowita Jakub z Ercieszowa Jan z Oświęcimia Stanisław Biel Marcin Biem Jakub z Ercieszowa Piotr Wedeliciusz Jan Amicinus Łukasz Noskowski Marcin Biem Bernard z Biskupiego Mikołaj z Koprzywnicy Marcin Biem Stanisław Biel Jakub z Ercieszowa Stanisław Biel Mikołaj Mleczko Marcin Biem Marcin Bełza Grzegorz Snopek Grzegorz ze Stawiszyna Jan Grodek Erazm Wonsam Mikołaj Mleczko Jan Prosiński Jan Grodek Zygmunt ze Stężycy Mikołaj z Szadka Jakub Friedel Jan Grodek Antoni z Napąchania Zygmunt ze Stężycy Maciej Łącki Mikołaj z Szadka Marcin Krokier Mikołaj z Szadka Jan z Turobina Marcin Krokier Sebastian Janeczka Zygmunt ze Stężycy Jan Dobrosielski Marcin Krokier Zygmunt ze Stężycy Marcin Krokier Jan z Turobina Stanisław Stalek Mikołaj z Bodzęcina Marcin Glicjusz Jakub Górski Jan z Turobina Jakub Górski Stanisław Stalek Marcin Glicjusz Jakub Górski Marcin Glicjusz Stanisław Zawadzki Jakub Górski Jan z Wieliczki Marcin Glicjusz Marcin Fox Piotr z Gorczyna Marcin Glicjusz Stanisław Zawadzki Marcin Glicjusz Piotr z Gorczyna Mikołaj Dobrocieski Marcin Glicjusz Stanisław Stalek Jan Muscenius Stanisław Stalek Piotr z Gorczyna Jan Muscenius Walenty z Widawy Piotr z Gorczyna Walenty Fontanus Piotr z Gorczyna Jan Muscenius
Akademia Krakowska / Uniwersytet Krakowski (1600–1699)	Mikołaj Dobrocieski Walenty z Widawy Jan Muscenius Mikołaj Dobrocieski Walenty Fontanus Mikołaj Dobrocieski Piotr z Gorczyna Andrzej Schoneus Sebastian Krupka Andrzej Schoneus Adam Falęcki Piotr z Gorczyna Adam Falęcki Andrzej Schoneus Piotr z Gorczyna Andrzej Schoneus Sebastian Krupka Jakub Janidło Sebastian Krupka Walenty Fontanus Błażej Bazyli Goliniusz Jakub Janidło Sebastian Krupka Jakub z Turobina Jakub Najmanowicz Błażej Bazyli Goliniusz Jakub Najmanowicz Sebastian Krupka Jakub Najmanowicz Daniel Sigonius Krzysztof Najmanowicz Wojciech Borowski Jakub Najmanowicz Daniel Sigonius Adam Opatowczyk Jakub Najmanowicz Krzysztof Najmanowicz Jakub Najmanowicz Adam Opatowczyk Daniel Sigonius Wojciech Borowski Maciej Wojeński Stanisław Pudłowski Jakub Najmanowicz Adam Opatowczyk Jakub Papenkowic Jakub Witeliusz Wawrzyniec Śmieszkowicz Jakub Witeliusz Paweł Herka Zygmunt Gregorowicz^[A] Jakub Papenkowic Stanisław Różycki Gabriel Ochocki starszy Jakub Górski Zygmunt Gregorowicz Jan Brożek Wawrzyniec Karyński^[A] Gabriel Ochocki starszy Maciej Kraśnicki Adam Rosczewic^[A] Franciszek Roliński Stanisław Jurkowski Adam Rosczewic Wojciech Łańcucki Andrzej Kucharski Adam Rosczewic Andrzej Kucharski Stanisław Jurkowski Franciszek Roliński Wojciech Łańcucki Szymon Makowski Andrzej Kucharski Wojciech Łańcucki Szymon Makowski Wojciech Łańcucki Szymon Makowski Andrzej Kucharski Wojciech Łańcucki Andrzej Kucharski Wojciech Dąbrowski^[A] Wojciech Papenkowic Wojciech Dąbrowski Szymon Makowski Wojciech Łańcucki Jakub Baltazarowicz Franciszek Józef Przewoski Samuel Formankowicz Marcin Winkler Jan Michalski Franciszek Józef Przewoski Krzysztof Franciszek Sowiński Sebastian Jan Piskorski Marcin Winkler Krzysztof Franciszek Sowiński Sebastian Jan Piskorski
AkademiaKrakowska / Uniwersytet Krakowski (1700–1777)	Maciej Stanisław Psojecki Piotr Praczlewicz Andrzej Krupecki Piotr Praczlewicz Andrzej Krupecki^[A] Piotr Praczlewicz Andrzej Krupecki Marcin Węgrzynowicz Marcin Ośliński Andrzej Krupecki Gabriel Profecki Wojciech Jodłowski Bazyli Płaszczewski Marcin Waleszyński Jan Antoni Luchini Marcin Kurowski Jan Antoni Luchini Stanisław Markiowicz Marcin Waleszyński Franciszek Kalewski Marcin Waleszyński Maciej Ziętkiewicz Jan Antoni Luchini Piotr Szymakowski Jan Antoni Luchini Kazimierz Stanisław Pałaszowski Jan Antoni Luchini Wojciech Myciński Kazimierz Stanisław Pałaszowski Jan Antoni Luchini Stanisław Jan Filipowicz Kazimierz Stanisław Pałaszowski Stanisław Jan Filipowicz Wojciech Myciński Stanisław Sebastian Mamczyński Stanisław Jan Filipowicz Kazimierz Stanisław Pałaszowski Józef Grzegorz Popiołek Stanisław Jan Filipowicz Stanisław Sebastian Mamczyński Kazimierz Jarmundowicz Kazimierz Franciszek Stęplowski Wojciech Jan Kanty Biegaczewicz Kazimierz Franciszek Stęplowski Jakub Marciszowski Kazimierz Franciszek Stęplowski Antoni Żołędziowski Jakub Marciszowski Jan Nepomucen Rygalski Antoni Mikołaj Krząnowski Andrzej Dominik Lipiewicz
Szkoła Główna Koronna (1777–1795)	Antoni Żołędziowski Hugo Kołłątaj Feliks Oraczewski Józef Tomasz Szabel
Szkoła Główna Krakowska (1795–1805)	Józef Tomasz Szabel Stanisław Minocki
Lata 1805–1817^[A]^[B]	Jakub Kraus^[A] Jan Hoffman^[A] Franciszek Marx Jan Morak^[A] Antoni Szaster Franciszek Kodesch Sebastian Alojzy Sierakowski Walenty Litwiński
Uniwersytet Jagielloński (1817–1899)	Walenty Litwiński Sebastian Girtler^[A] Józef Załuski Sebastian Girtler Alojzy Estreicher Karol Hube Wincenty Łańcucki Antoni Mikołaj Matakiewicz Józef Brodowicz Jan Trojański Leon Laurysiewicz Adam Krzyżanowski Józef Brodowicz Józef Majer Florian Sawiczewski Karol Teliga Piotr Bartynowski^[A]^[C] Piotr Bartynowski Józef Dietl Ignacy Czerwiakowski Karol Teliga Antoni Wachholz Julian Dunajewski Józef Majer Franciszek Bratranek Karol Teliga Julian Dunajewski Fryderyk Skobel Józef Kremer Karol Teliga Edward Fierich Gustaw Piotrowski Emilian Czyrniański Fryderyk Zoll Ludwik Teichmann Józef Szujski Julian Dunajewski Maurycy Madurowicz Stefan Kuczyński Józef Pelczar Udalryk Heyzmann Lucjan Rydel Józef Łepkowski Stanisław Kostka Tarnowski Stanisław Spis Franciszek Kasparek Edward Korczyński Wincenty Zakrzewski Władysław Chotkowski Stanisław Madeyski Tadeusz Browicz Stanisław Smolka Feliks Kreutz Władysław Knapiński Józef Kleczyński Stanisław Kostka Tarnowski
Uniwersytet Jagielloński (od 1900)	Maciej Jakubowski Edward Janczewski Tadeusz Gromnicki Edmund Krzymuski Napoleon Cybulski Stefan Pawlicki Kazimierz Morawski Franciszek Gabryl Franciszek Fierich Józef Łazarski August Witkowski Władysław Szajnocha Fryderyk Zoll jr. Kazimierz Kostanecki Władysław Szajnocha Kazimierz Żorawski Maciej Sieniatycki Stanisław Estreicher Julian Nowak Władysław Natanson Jan Łoś Kazimierz Zimmermann Michał Rostworowski Leon Marchlewski Józef Kallenbach Henryk Hoyer Edmund Załęski Konstanty Michalski Stanisław Kutrzeba Stanisław Maziarski Władysław Szafer Tadeusz Lehr-Spławiński Władysław Szafer^[D] Tadeusz Lehr-Spławiński Franciszek Walter Teodor Marchlewski Zygmunt Grodziński Stefan Grzybowski Kazimierz Lepszy Mieczysław Klimaszewski Mieczysław Karaś Mieczysław Hess Józef Gierowski Aleksander Koj Andrzej Pelczar Aleksander Koj Franciszek Ziejka Karol Musioł Wojciech Nowak Jacek Popiel Piotr Jedynak