Film

Ślabikŏrzowe abecadło Tyn artikel je narychtowany we ślabikŏrzowym zŏpisie ślōnskij gŏdki. Coby sie przewiedzieć wiyncyj, wejzdrzij do artikla ô nim.

Film – seryjŏ nastympujōncych po sie ôbrazōw z klangym abo bez klangu, wyrażajōncych ôkryślōne treści, utrwalonych na tregrze wywołujōncym wrażynie ruchu. Wytwōr artystyczny spotrzebowujōncy tã technikã, skłŏdajōncy sie ze bin, słożōnych z jednego abo wiyncyj ujyńć. Przōdzij filmy wyświytlano było w kinach, po II wojaczce światowyj tyż w telewizyji, w latach 80. ukŏzały sie wypożyczalnie wideo, w XXI stoleciŏ społym z rozrostym szerokopasmowego dostympu do internetu jak tyż telefōnije trzecij gyneracyje prziszoł rozkwit telewizyje internetowyj i posug zorty VOD.

Bazowym tregrym, na kerym bōł utrwalany i z kerego wyświytlano było film, była światłoczuła błōna fotograficznŏ 35 mm. Na bōrcie filmowy ôbrŏz je zapisany we formie pojedynczych kadrōw, cŏfajōncych sie w projektorze kinowym z wartkościōm 24 klŏtek na sekundã (w epoce kina niymego było to 16 klŏtek na sekundã).

Rzŏdzij pasowane były inksze szyrokości bōrty: 70, 16, 8 mm i super 16 i super 8. Dlŏ potrzeb telewizyje filmy registruje sie tyż na tregrach magnetycznych (Beta SP) i digitalnych (Beta digitalnŏ, DVCAM, High Definition). W stoleciu XXI wszeôbecnŏ stała sie digitalnŏ registracyjŏ ôbrazu filmowego na twardych dyskach. Tradycyjne kina przekształciyły sie w kinie digitalne kaj filmy wyświytlŏ sie z dyskōw kōmputrowych abo za postrzednictwym internetu, z serwerōw dystrybutōrōw.

Przōdzi filmy wyświytlano było na ekranach w formacie ôbrazu 4:3 to znaczy w proporcyji 1:1,33 (podstawa 4, wysokość 3) – taki format przijynto było tyż dlŏ ekranu telewizyjnego w piyrszych latach rozrostu tego mydium. Po wkludzyniu na bōrtã filmowego chodnika klangowyj format sztandardowy to 1:1,37. W walce z rosnącą kōnkuryncyjōm telewizyje w latach 50. XX stoleciŏ wynŏdniynto było szyroki panoramiczny ekran (cinemascope). W kamerach i projektorach zastosowano było ôbiektywy anamorfotyczne; ekran wydłużył sie do proporcyje 1:2,55. W latach 60. kludzōno było tm. cineramę z spotrzebowaniym bōrty 70 mm, z ekranym w proporcyjach 1:2,75. Bōrta 70 mm znŏdła zastosowanie przi wyświytlaniu ôbrazōw trōjwymiŏrowych w systymie IMAX. Ekran mŏ sam proporcyje 1:1,43, a kadr je ustawiōny na bōrcie poziōmo, a niy piōnowo jak na bōrcie 35 mm. Terŏźnie w kinach nojczyńścij pasuje sie format postrzedni tm. kaszete (1:1,66 abo 1:1,85).

Film to barzo przestrōnnŏ dōmyna i idzie jōm/jã potajlować na mocka knifōw. Bazowy i nojbarzij popularny z nich to straciōł na zorty. Trzi bazowe zorty filmu to:

• film fabularny – aktorski film fikcyje
• film animowany – tworzōny za pōmocōm klasycznych technik poklatkowych – rysunkowych abo przestrzynnych (bp. lalkowych i plastelinowych) abo nojnowszych technik kōmputrowych animacyji 3D
• film dokumentalny – film ô treści niefikcyjnej, dokumentujōncy ryalność

Inksze, czynsto wyrōżniane zorty filmōw:

• film ôświatowy – dlŏ cwekōw dydaktyczno-instruktażowych
• film eksperymyntalny – wytwōr przinŏleżōncy do tyj zorty niy musi bp. być ôparty na scynariuszu, ôsprawiać historyje, pasować wszeôbecnie przijyntych prawideł gŏdki filmu, przijmuje dwie bazowe formy: abstrakcyjnõ abo asocjacyjną: w tyj piyrszyj ôpiyrŏ sie w cołkości na włŏsnościach, jake niesie ze sobōm ôbrŏz (farba, kształt), w drugij za to bazowõ formōm wpływaniŏ je zestawianie roztōmajtych elymyntōw, drugdy z pozoru do siebie nieprzystających, ku cylu wyrażyniŏ autōrskij idyje
• film propagandowy – dlŏ cwekōw jakich w danym mōmyncie wymŏgŏ propaganda
• film reklamowy – dlŏ cwekōw promocyjnych, handlowych

W znŏleżności ôd dugości filmy tajlujōm sie na:

• krōtkometrażowe – do 22 minut,
• strzedniometrażowe – ôd 22 do 55 minut,
• połnometrażowe – bez 55 minut