Sozialîsum
Al sozialîsum l'è 'na curänt ed pensîr lighè ai muvmént puléttich che a partîr dal sêcol XIX i an lutè par canbièr la vétta socièl e ecunòmica däl clâs piò puvratti e såura tott dal proletariè.
Al muvmänt operèri, ch'l à fât nâser al sozialîsum, l'l presentè par la prémma vòlta al malghén d'la giustézzia socièl e d'la paritè ecunòmica al zänter d'l agiànnda puléttica. L'à trasformè da fånd totti äli urganizaziåm da partîd ed mâsa e i àn sänper zarchè ed coordinèr l'ativitè puléttica a livèl internazionèl.
Al sozialîsum da cminzéppi al s'è méss cåntr al liberalîsum ed sänper, int'l economî e i dmandèven la nazionalizaziån o la suzializaziån ed tott o ed pèrt däli ativitè ecunòmichi. La cuntèsta la neutralitè däli istituziån statèl ed cåntr a la lòta ed clâs e al lòta pr'un mudamänt dla pèrt dal stèd o parfén, int'la versiån ed Karl Marx e po tôlta sò da l'anarchîsum, par cazèrel zå.
A livèl internaziunèl al muvmänt suzialéssta al nâs cme un muvmänt paciféssta e favuràvvel a l'autodeterminaziån dî pòpol, al cuntrèri dal naziunalîsum e al imperialîsum. Praticamänt socuant partîd sucialésst o d'adès i finéssen par bandunèr al pacifîsum e l'internaziunalîsum, financh par dîr bän ali imprais ed guèra dî låur pajîs con motivaziån patriòtichi. Sta voltagabèna la dimåsstra in socuant pajîs pulèmich e sisiån.