Frontex

Οργανισμός Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής
Έμβλημα
Έδρα	Πλατεία Ευρώπης 6, Βαρσοβία, Πολωνία
Μέλη	1.100 (2021)
Ηγέτες
- Εκτελεστικός Διευθυντής	Αΐγια Καλνάγια
- Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου	Αλεξάντερ Φριτς
Ίδρυση Ίδρυση	3 Οκτωβρίου 2005, πριν 19 έτη (2005-10-03)[1]
Ιστοσελίδα frontex.europa.eu

Η Frontex (από τα Γαλλικά: Frontières extérieures) ή Οργανισμός Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής είναι υπεύθυνος για τη συνεργασία μεταξύ των εθνικών συνοριοφυλάκων και των συνοριοφυλάκων των κρατών μελών της Περιοχής Σένγκεν. Ο οργανισμός έχει την έδρα του στη Βαρσοβία, της Πολωνίας^[2].

Η Frontex ιδρύθηκε το 2005 ως Ευρωπαϊκός Οργανισμός για τη Διαχείριση της Επιχειρησιακής Συνεργασίας στα Εξωτερικά Σύνορα και είναι κυρίως υπεύθυνος για τον συντονισμό της προστασίας των συνόρων. Ανταποκρινόμενη στην Ευρωπαϊκή μεταναστευτική κρίση του 2015-2016, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πρότεινε, στις 15 Δεκεμβρίου 2015, την παράταση της δράσης του Frontex και τον μετονόμασε σε Οργανισμό Ευρωπαϊκής Συνοριοφυλακής και Ακτοφυλακής.^[3] Στις 18 Δεκεμβρίου 2015, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υποστήριξε σθεναρά την πρόταση και μετά από ψηφοφορία του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, εγκαινιάστηκε επίσημα στις 6 Οκτωβρίου 2016, στα εξωτερικά σύνορα Βουλγαρίας - Τουρκίας^[4].

Για να μπορέσει ο οργανισμός να εκτελέσει τα καθήκοντά του, ο προϋπολογισμός του αυξήθηκε σταδιακά από τα 143 εκατομμύρια ευρώ το 2015 σε 238 εκατομμύρια ευρώ το 2016, σε 281 εκατομμύρια ευρώ το 2017 και προβλέπεται ότι θα φτάσει τα 322 εκατομμύρια ευρώ το 2020. Το προσωπικό του Οργανισμού θεωρείται ότι αυξάνεται σταδιακά από το 2016 (402 μέλη) και ότι το 2020 θα ανέρχεται σε 1.000 μέλη^[3].

Ο Frontex ιδρύθηκε με τον Κανονισμό (ΕΚ) 2007/2004^[5]. Άρχισε τις εργασίες του στις 3 Οκτωβρίου 2005 και ήταν ο πρώτος οργανισμός της ΕΕ που είχε την έδρα του σε ένα από τα νέα κράτη-μέλη της ΕΕ. Η αποστολή του Frontex είναι να βοηθήσει στην τήρηση των κανόνων της ΕΕ σχετικά με τους ελέγχους των εθνικών συνόρων και να συντονίζει τη συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών στον τομέα της διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων της EE. Παρόλο που εξακολουθεί να αποτελεί καθήκον του κάθε κράτους-μέλους ο έλεγχος των συνόρων του, ο Frontex είναι επιφορτισμένος με το καθήκον να διασφαλίζει ότι όλα τα κράτη-μέλη τον εφαρμόζουν με το ίδιο υψηλό πρότυπο απόδοσης. Τα κυριότερα καθήκοντα του Οργανισμού σύμφωνα με τον κανονισμό του Συμβουλίου είναι τα εξής:^[5]

• Συντονισμός της συνεργασίας μεταξύ των κρατών-μελών στον τομέα διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων.
• Βοήθεια στα κράτη-μέλη για την εκπαίδευση των εθνικών συνοριοφυλάκων.
• Διεξαγωγή αναλύσεων κινδύνων.
• Έρευνες σχετικές με τον έλεγχο και την επιτήρηση των εξωτερικών συνόρων.
• Βοήθεια στα κράτη-μέλη που χρειάζονται τεχνική και επιχειρησιακή συνδρομή στα εξωτερικά σύνορα.
• Παροχή στα κράτη-μέλη της αναγκαίας στήριξης για την οργάνωση κοινών επιχειρήσεων επαναπατρισμού.

Το Διοικητικό Συμβούλιο αποτελείται από ένα άτομο από κάθε κράτος-μέλος καθώς και δύο μέλη της Επιτροπής. Οι εκπρόσωποι των κρατών-μελών είναι προϊστάμενοι των επιχειρήσεων των Εθνικών Υπηρεσιών Ασφαλείας που ασχολούνται με τη διαχείριση των συνοριοφυλάκων. Η Frontex έχει εκπροσώπους και συνεργάζεται στενά με την Ευρωπόλ και την Ιντερπόλ. Το Διοικητικό Συμβούλιο είναι υπεύθυνο για τον ελέγχο του προσωπικού, του οικονομικού και του οργανωτικού τομέα καθώς και το ετήσιο σχεδιάγραμμα των καθηκόντων και των προγραμμάτων εργασίας. Επιπροσθέτως, το Διοικητικό Συμβούλιο ορίζει τον Γενικό Διευθυντή. Ο πρώτος διευθυντής ήταν ο Ilkka Laitinen.

Ο Οργανισμός δυσκολεύτηκε να στρατολογήσει προσωπικό λόγω της έδρας του στη Βαρσοβία, η οποία προσέφερε χαμηλότερες αμοιβές από άλλες πόλεις, και της ασαφής δράσης του^[6]. Σύμφωνα με τον τρίτο τροποποιημένο προϋπολογισμό του 2015, ο οργανισμός είχε εκείνο το έτος 336 υπαλλήλους. Μπορούσε να χρησιμοποιήσει και 78 υπαλλήλους που είχαν λάβει απόσπαση, από τα κράτη-μέλη^[7]. Η εξάρτηση του Οργανισμού από τις αποσπάσεις, έχει χαρακτηριστεί ως κίνδυνος λόγω της πολύτιμης εμπειρίας που θα εκλείψει όταν το προσωπικό αποχωρήσει από τον Οργανισμό, για να επιστρέψει στις μόνιμες θέσεις εργασίας του^[8].

Τον Απριλίο του 2007, οι Υπουργοί Εσωτερικών της ΕΕ συγκρότησαν τις Ειδικές Ευρωπαϊκές Συνοριακές Δυνάμεις Ταχείας Επέμβασης, οι οποίες αποκαλούνται Ομάδες Ταχείας Επέμβασης στα Σύνορα (RABIT). Η δράση τους είναι οι ένοπλες περιπολίες ώστε να βοηθήσουν στον έλεγχο των συνόρων, ιδίως στις νότιες ακτές της Ευρώπης^[9]. Το Δίκτυο Ευρωπαίων Πολιτών του Frontex άρχισε να εργάζεται στις Κανάριες Νήσους τον Μάιο του 2007 ^[10]και ένοπλοι αξιωματικοί των συνοριακών δυνάμεων εγκαταστάθηκαν στα σύνορα Ελλάδας-Τουρκίας τον Οκτώβριο του 2010. ^[11]

Ο Frontex κλήθηκε να αναλάβει δράση λόγω της μεταναστευτικής κρίσης του 2015, η οποία έφερε στο προσκήνιο την ανάγκη βελτίωσης της Ασφάλειας των Εξωτερικών Συνόρων της ΕΕ. Η κρίση αυτή κατέδειξε ότι ο Frontex, που είχε περιορισμένη δράση υποστήριξης των κρατών-μελών στην προσπάθεια διασφάλισης των Εξωτερικών συνόρων τους, δεν είχε επαρκές προσωπικό και εξοπλισμό καθώς δεν είχε και την εξουσία να διεξάγει επιχειρήσεις διαχείρισης συνόρων και προσπάθειες έρευνας και διάσωσης.

Ο νέος Οργανισμός προτάθηκε από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή στις 15 Δεκεμβρίου 2015 για την ενίσχυση της Frontex, που θεωρήθηκε ότι είναι αναποτελεσματική μετά την Ευρωπαϊκή μεταναστευτική κρίση^[12]. Η υποστήριξη της πρότασης προήλθε από τη Γαλλία και τη Γερμανία, ενώ η Πολωνία και η Ουγγαρία εξέφρασαν την αντίθεσή τους στο σχέδιο.^[13]

Οι περιορισμοί του Frontex προκάλεσαν την αναποτελεσματική αντιμετώπιση της κατάστασης που δημιούργησε η κρίση του μεταναστατευτικού. Βασίστηκε στις εθελοντικές συνεισφορές των κρατών-μελών όσον αφορά τους πόρους, δεν είχε δικό της επιχειρησιακό προσωπικό, δεν μπόρεσε να πραγματοποιήσει τη δική τους επιστροφή ή τη διαχείριση των συνόρων χωρίς την αίτηση κράτους-μέλους και δεν είχε ρητή εντολή να διεξάγει επιχειρήσεις έρευνας και διάσωσης. Ο ενισχυμένος Οργανισμός θα ενισχυθεί για να αντιμετωπίσει όλα αυτά τα ζητήματα. Το νομικό πλαίσιο της πρότασης είναι το Αρθρο 77, Παράγραφος 2β και 2δ και το Αρθρο 79, Παράγραφος 2γ της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Το Αρθρο 77 παρέχει αρμοδιότητα στην ΕΕ να εγκρίνει νομοθεσία σχετικά με τη "σταδιακή καθιέρωση ολοκληρωμένου συστήματος διαχείρισης των εξωτερικών συνόρων" και το Αρθρο 79 εξουσιοδοτεί την ΕΕ να θεσπίσει νομοθεσία σχετικά με τον επαναπατρισμό υπηκόων τρίτων χωρών που διαμένουν παράνομα εντός της ΕΕ.

Στις 18 Δεκεμβρίου 2015, το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο υποστήριξε σθεναρά την πρόταση, η οποία στη συνέχεια υποβλήθηκε στη συνήθη νομοθετική διαδικασία. Ο Οργανισμός λειτούργησε, επισήμως, στις 6 Οκτωβρίου 2016 στα Εξωτερικά σύνορα μεταξύ Βουλγαρίας-Τουρκίας^[4].

Σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, ο Οργανισμός Ευρωπαϊκής Συνοροφυλακής και Ακτοφυλακής "θα δημιουργηθεί από την Frontex και τις Αρχές των κρατών-μελών που είναι αρμόδιες για τη διαχείριση των συνόρων" κα θα διαχειρίζεται τα εξωτερικά σύνορα, που παραμένουν ευθύνη των κρατών-μελών.

Προβλέπεται ότι ο νέος Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοροφυλακής και Ακτοφυλακής θα διαδραματίσει υποστηρικτικό ρόλο για τα κράτη-μέλη που χρειάζονται βοήθεια και θα συντονίσει τη διαχείριση των συνόρων των Εξωτερικών συνόρων της Ευρώπης. Η διασφάλιση και η περιπολία των εξωτερικών συνόρων της Ευρωπαϊκής Ένωσης (δηλαδή τα κράτη της Σένγκεν καθώς και εκείνα τα κράτη μέλη της ΕΕ που δεν έχουν ακόμη ενταχθεί στο χώρο Σένγκεν αλλά είναι υποψήφια) είναι καθήκον του Οργανισμού και των εθνικών αρχών.

Ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Συνοροφυλακής και Ακτοφυλακής δεν είναι νέος φορέας. Δεν αντικαθιστά την Frontex και διατηρεί την ίδια νομική προσωπικότητα. Αυτό που αποσκοπεί το σχέδιο κανονισμού της Επιτροπής είναι να ενισχύσει την εντολή του Οργανισμού της ΕΕ, ώστε να αυξήσει τις αρμοδιότητές του και να τον εξοπλίσει καλύτερα για να εκτελέσει τις επιχειρησιακές δραστηριότητες του. Τα νέα καθήκοντα και οι ευθύνες του Οργανισμού αντικατοπτρίζονται στο νέο του όνομα.

Συντονίζει το έργο του, σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Υπηρεσία Ελέγχου της Αλιείας (EFCA)και τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό για την Ασφάλεια στη Θάλασσα (EMSA )όσον αφορά τις λειτουργίες της ακτοφυλακής.

Το μόνιμο προσωπικό του Οργανισμού θα υπερδιπλασιαστεί έως το 2020. Η νέα πρόταση προβλέπει πλήθος συνοριοφυλάκων και απόθεμα τεχνικού εξοπλισμού. Ο Οργανισμός θα μπορεί να αγοράζει δικό του εξοπλισμό. Εντούτοις, τα κράτη-μέλη που έχουν χρεωθεί τον εξοπλισμό (πρόκειται κυρίως για μεγάλο εξοπλισμό, όπως σκάφη περιπολίας και αεροσκάφη, που χρειάζονται κρατική σημαία) θα υποχρεωθούν να το θέσουν στη διάθεση του Οργανισμού, όποτε τον χρειάζεται. Μέσω αυτής της διαδικασίας, ο Οργανισμός θα αναπτύξει ταχέως τον απαραίτητο τεχνικό εξοπλισμό για τις συνοριακές επιχειρήσεις. Συνεπώς, στη διάθεση του Οργανισμού θα παραχωρηθεί προσωπικό και τεχνικός εξοπλισμός με σκοπό την εξυπηρέτηση των αναγκών του.

Θα δημιουργηθεί ένα κέντρο παρακολούθησης και ανάλυσης κινδύνων, με την άδεια να πραγματοποιεί διαχείριση κινδύνου και να παρακολουθεί τις ροές προς και εντός της ΕΕ. Η ανάλυση κινδύνου περιλαμβάνει το διασυνοριακό έγκλημα και την τρομοκρατία, επεξεργασία προσωπικών δεδομένων των ατόμων που θεωρούνται ότι εμπλέκονται σε τρομοκρατικές ενέργειες και συνεργασία με άλλους Οργανισμούς της ΕΕ καθώς και με Διεθνείς Οργανισμούς για την πρόληψη της τρομοκρατίας. Θα δημιουργηθούν υποχρεωτικές αξιολογήσεις τρωτότητας των ικανοτήτων των κρατών-μελών για την αντιμετώπιση των τρεχουσών ή μελλοντικών προκλήσεων στα εξωτερικά σύνορα τους.

Ο Οργανισμός είναι σε θέση να δρομολογήσει κοινές επιχειρήσεις, συμπεριλαμβανομένης της χρήσης αεροσκαφών, όταν είναι απαραίτητο. Το σύστημα γεωσκόπησης του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος Copernicus παρέχει στον νέο Οργανισμό δυνατότητες δορυφορικής επιτήρησης, σχεδόν σε πραγματικό χρόνο, παράλληλα με το σύγχρονο Σύστημα Επιτήρησης των Συνόρων Eurosur.

Όταν εντοπίζονται ελλείψεις στη λειτουργία του συστήματος διαχείρισης των συνόρων ενός κράτους-μέλους ως αποτέλεσμα της υποχρεωτικής αξιολόγησης τρωτότητας, ο Οργανισμός θα έχει την εξουσία να απαιτεί από τα κράτη-μέλη να λαμβάνουν έγκαιρα διορθωτικά μέτρα. Σε επείγουσες καταστάσεις που θέτουν σε κίνδυνο τη λειτουργία του χώρου Σένγκεν ή όταν οι ελλείψεις δεν έχουν αποκατασταθεί, ο Οργανισμός θα μπορεί να παρέμβει για να εξασφαλίσει την ανάληψη δράσης, επί τόπου, ακόμη και όταν δεν υπάρχει αίτηση συνδρομής από το κράτος-μέλος ή όταν το εν λόγω κράτος-μέλος θεωρεί ότι δεν υπάρχει ανάγκη πρόσθετης παρέμβασης.

Τα κράτη-μέλη θα έχουν τη δυνατότητα να ζητούν κοινές επιχειρήσεις, ταχείες συνοριακές παρεμβάσεις και ανάπτυξη των ομάδων του Οργανισμού για να υποστηρίξουν τις εθνικές αρχές, όταν ένα κράτος-μέλος αντιμετωπίζει εισροή μεταναστών που θέτουν σε κίνδυνο τον χώρο Σένγκεν. Σε μια τέτοια περίπτωση, ιδίως όταν η δράση ενός κράτους-μέλους δεν επαρκεί για την αντιμετώπιση της κρίσης, η Επιτροπή θα έχει την εξουσία να εγκρίνει μια εκτελεστική απόφαση που θα καθορίζει εάν μια κατάσταση σε ένα συγκεκριμένο τμήμα των εξωτερικών συνόρων απαιτεί επείγουσα παρέμβαση. Με βάση αυτή την απόφαση, ο Οργανισμός θα μπορέσει να παρέμβει για να εξασφαλίσει την ανάληψη δράσης επί τόπου, ακόμη και όταν ένα κράτος-μέλος αδυνατεί ή δεν επιθυμεί να λάβει τα απαραίτητα μέτρα.

Το δικαίωμα παρέμβασης είναι ένα σημείο αμφισβήτησης μεταξύ ορισμένων μελών της ΕΕ και της Επιτροπής, ιδίως εκείνων των μελών των οποίων τα σύνορα αποτελούν τα εξωτερικά σύνορα της ΕΕ, όπως η Ελλάδα, η Ουγγαρία, η Ιταλία και η Πολωνία. Θέλουν να εξασφαλίσουν ότι η παρέμβαση είναι δυνατή μόνο με τη συγκατάθεση των κρατών-μελών, των οποίων τα εξωτερικά σύνορα απαιτούν την παρουσία του Οργανισμού. Ο Αναπληρωτής Υπουργός Ευρωπαϊκών Υποθέσεων της Ελλάδας, Νίκος Ξυδάκης, δήλωσε σε συνέντευξή του ότι ενώ η Ελλάδα υποστηρίζει μια κοινή ευρωπαϊκή δράση και την μη εξουσιοδότηση της Frontex, επιθυμεί τον Οργανισμό να αναλάβει πλήρως τη μετανάστευση και τις ροές προσφύγων.

Ο Οργανισμός έχει νέα εντολή να αποστέλλει αξιωματικούς, ως συνδέσμους, και να δρομολογεί κοινές επιχειρήσεις με γειτονικές Χώρες του Τρίτου Κόσμου, συμπεριλαμβανομένης της δραστηριότητας του, στα έδαφή τους.

Το Γραφείο Επαναπατρισμού του Οργανισμού είναι υπεύθυνο για την μεταφορά των μεταναστών που διαμένουν παράνομα στην ΕΕ. Οι Ομάδες Παρέμβασης αποτελούνται από συνοδούς, επόπτες και ειδικούς, που ασχολούνται με τις συναφείς τεχνικές πτυχές. Για αυτόν τον επαναπατρισμό, ένα ενιαίο ευρωπαϊκό ταξιδιωτικό έγγραφο θα εξασφάλιζε ευρύτερη αποδοχή από τρίτες χώρες. Σε καταστάσεις έκτακτης ανάγκης, αυτές οι Ομάδες Παρέμβασης θα αποστέλλονται σε περιοχές για την ενίσχυση της ασφάλειας, είτε κατόπιν αιτήματος ενός κράτους-μέλους είτε με δική τους πρωτοβουλία. Αυτή η προτεινόμενη ικανότητα να μπορεί να αποστείλει ειδικούς στα σύνορα των κρατών-μελών, χωρίς την έγκριση της εν λόγω εθνικής κυβέρνησης, αποδεικνύει την πιο αμφιλεγόμενη πτυχή του σχεδίου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.^[3]

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα    Frontex

• Επίσημος ιστότοπος
• Founding act of Frontex (PDF)
• Access to Protection in Europe—European Council on Refugees and Exiles (ECRE)
• "Death on the southern border" Boemcken & Vollmer in E+Z/D+C, March 2015
• Tatort, the German TV crime series, broadcast "Der illegale Tod" on Dec 12, 2013 featuring a case in which Frontex was front and center στην Επίσημος ιστότοπος