Π.Ο.Κ.

Το Π.Ο.Κ. ιδρύθηκε στις 31 Οκτωβρίου του 1927 και ήταν ένα σύμφωνο κυρίως εμπορικής, αλλά και θεσμικής συνεργασίας των τριών δημοφιλέστερων ποδοσφαιρικών ομάδων της Αθήνας και του Πειραιά. Η ονομασία προήλθε από τα αρχικά τους: Παναθηναϊκός, Ολυμπιακός και Κωνσταντινούπολη για την ΑΕΚ. Το Π.Ο.Κ. δημιουργήθηκε το φθινόπωρο του 1927 ως ένα είδος αθλητικού τραστ, με σκοπό το αμοιβαίο όφελος από τη διοργάνωση αγώνων και τουρνουά και εξελίχθηκε σε μακροχρόνια συνεργασία των τριών ομάδων, ως τις αρχές της δεκαετίας του '60^[1][2].

Το 1927-28 η ΕΠΟ ετοιμαζόταν να διοργανώσει το πρώτο πανελλήνιο πρωτάθλημα ποδοσφαίρου με τη συμμετοχή των πρωταθλητριών ομάδων των τριών ιδρυτικών ποδοσφαιρικών ενώσεων: Ε.Π.Σ. Αθηνών, Ε.Π.Σ. Πειραιώς και Ε.Π.Σ. Μακεδονίας. Στην αρχή της περιόδου και πριν αρχίσουν οι αγώνες, η ΕΠΟ ύστερα από διένεξη με τον Ολυμπιακό, αποφάσισε να του επιβάλει πολύμηνη τιμωρία και απαγόρευσε με ποινή διαγραφής σε όλα τα υπόλοιπα σωματεία να αγωνίζονται μαζί του, ακόμα και σε φιλικά.

Ο Παναθηναϊκός και η ΑΕΚ δεν υπάκουσαν, πήραν το μέρος του Ολυμπιακού και προχώρησαν μαζί του στη διοργάνωση φιλικών αγώνων. Ουσιαστικά ήταν το ξέσπασμα μιας αντιδικίας που υπέβοσκε ανάμεσα στους τρεις συλλόγους και την τότε διοίκηση της ΕΠΟ σχετικά με τον έλεγχο των ποδοσφαιρικών πραγμάτων.

Η κορύφωση της κόντρας συνέβη στις 23 Οκτωβρίου 1927, όταν η ΑΕΚ αρνήθηκε να αγωνιστεί με τον Απόλλωνα σε προγραμματισμένο αγώνα που θα τελείτο προς οικονομική ενίσχυση της ΕΠΟ και μαζί με Ολυμπιακό και Παναθηναϊκό ανακοίνωσαν πως αντ' αυτού θα διεξαχθεί αγώνας "μεταξύ δύο μικτών ομάδων αποτελουμένων εκ των ποδοσφαιριστών των συνεργαζομένων συλλόγων Π.Ο.Κ."^[3] Μετά από αυτή την εξέλιξη η μεν ΕΠΣΑ τιμώρησε με τετράμηνο αποκλεισμό τον Παναθηναϊκό και την ΑΕΚ, ενώ η ΕΠΟ διέγραψε τους τρεις συλλόγους στις 31 Οκτωβρίου 1927 και προχώρησε στη διοργάνωση του πρωταθλήματος χωρίς αυτούς. Από την Αθήνα μετείχε ο Ατρόμητος, από τον Πειραιά ο Εθνικός και από τη Θεσσαλονίκη ο Άρης.

Οι τρεις διαγραμμένοι σύλλογοι επισημοποίησαν την ίδρυση του Π.Ο.Κ., όνομα που προήλθε από τα αρχικά των τριών σωματείων, όπως προκύπτει από δημοσιεύματα της εποχής:

• Π: Παναθηναϊκός Α.Ο.
• Ο: Ολυμπιακός Σ.Φ.Π.
• Κ: Κωνσταντινουπόλεως Α.Ε.

Μεταγενέστερα τα αρχικά ΠΟΚ παρερμηνεύθηκαν από διάφορους ευφάνταστους ως: "Ποδοσφαιρικός Όμιλος Κέντρου" ή "Ποδοσφαιρική Οργάνωση Κέντρου" και ορισμένοι αμφισβητούσαν ακόμα και την επίσημη συγκρότησή του. Εμπνευστές και πρωτεργάτες του ΠΟΚ υπήρξαν οι: Αθανάσιος Μέρμηγκας (ΟΣΦΠ), Απόστολος Νικολαΐδης (ΠΑΟ) και Κ. Κωνσταντάρας (ΑΕΚ). Δεν έχει βρεθεί κάποιο καταστατικό που να επιβεβαιώνει τα παραπάνω. Έχει διατυπωθεί η άποψη πως το ΠΟΚ ήταν μια άτυπη συνεργασία και δεν έλαβε ποτέ επίσημη θεσμική μορφή σωματείου ή ένωσης και διαλύθηκε το 1963.^[4] Όμως, όπως αναφέρεται σε δημοσίευμα του 1927, το "ΠΟΚ" είχε επίσημη έκφραση και είχε ιδρυθεί το τελευταίο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου 1927. Υπήρχε υπογεγραμμένο συμφωνητικό ανάμεσα στους τρεις συλλόγους με συγκεκριμένους όρους, που περιλάμβανε ακόμα και ποινική ρήτρα και με επιστολή του ζητούσε να επιβάλει τους όρους του στην ΕΠΟ:^[5]

"Προ μηνός ο Παναθηναϊκός, ο Ολυμπιακός και η Ε. Κων/πόλεως κατόπιν συμφωνιών υπέγραψαν συμβόλαιον φιλίας και συνεργασίας δημιουργήσαντες ούτω το γνωστόν τραστ (Π.Ο.Κ.), του οποίου σκοπός θα ήτο η εξυπηρέτησις των συμφερόντων των Σωματείων τούτων θέσαντες συνάμα και ποινικήν ρήτραν 50.000 δρ. δια τον αθετούντα την υπόσχεσίν του Σύλλογον... Η Π.Ο.Κ. δεν περιωρίσθη εις το ζήτημα της συνεργασίας μόνον αλλ' έκρινε σκόπιμον να αποστείλη και τελεσίγραφον εις την Ομοσπονδίαν και να ζητή την εφαρμογήν των όρων της όσον το δυνατόν ταχύτερον..."

Επίσης στις 4 Μαρτίου 1928, πριν από έναν αγώνα ΠΑΟ-ΑΕΚ, αναφέρεται: "Προ της ενάρξεως του αγώνος οι παίκται αμφοτέρων των ομάδων συνεκεντρώθηκαν εις το κέντρον του γηπέδου και προσεφώνησεν αυτούς καταλλήλως ο πρόεδρος του ΠΟΚ κ. Θ. Δημητριάδης.^[6] Συνεπώς είναι εσφαλμένη η άποψη πως το ΠΟΚ ήταν μια ανεπίσημη και άτυπη σύμπραξη.

Η ΕΠΣΑ αντέδρασε προχωρώντας στη διοργάνωση μιας πανηγυρικής τελετής έναρξης των πρωταθλημάτων Α΄ και Β΄ κατηγορίας στο τότε γήπεδο του Απόλλωνα, που βρισκόταν στην περιοχή του Ρουφ, μια και ο Παναθηναϊκός δεν επέτρεψε να γίνει στο δικό του γήπεδο. Στην τελετή παρέστησαν συμπαραστεκόμενοι: τα προεδρία των ΕΠΟ, ΕΠΣ Πειραιά, ΕΠΣ Μακεδονίας, ΣΕΓΑΣ, οι υπουργοί Παιδείας και Γεωργίας, ο νομάρχης Αττικής, ο δήμαρχος Αθηνών και 22 ποδοσφαιρικοί σύλλογοι της Αθήνας: Αθηναϊκός Α.Σ., Αίας, Απόλλων Σμύρνης, Ατρόμητος Αθηνών, Π.Σ. Γουδί, Αρμενική Ένωσις, Αττικός, Δάφνη Αθηνών, Ελληνορωσσικός, Ένωσις Εμποροϋπαλλήλων, Ολύμπια, Πανιώνιος, Πέλοψ Μελαντίας, Αχιλλεύς, Εργατικός, Ηλισσιακός, Ηρακλής, Νέοι Βύρωνος, Νέος Αστήρ, Ολυμπιάς, Α.Ο. Παλαιό Φάληρο και Πανελλήνιος Γ.Σ.^[7]

Στις αρχές του 1928, για κάποιο χρονικό διάστημα το ΠΟΚ διευρύνθηκε με τη συμμετοχή του Απόλλωνα, γι' αυτό ο τύπος το αποκαλούσε "ΠΟΚΑ",^[8] και του Αθηναϊκού, οπότε αναφέρεται ως "ΠΟΚΑΑ".^[9] Κατά καιρούς συνέβησαν και άλλες παρόμοιες συγκυριακές συμπράξεις, εξαιτίας των οποίων η επωνυμία ΠΟΚ διαφοροποιείτο. Π.χ. την περίοδο 1929-30 η συνεργασία των τριών με τον Εθνικό Πειραιά ονομάστηκε ΠΟΚΕ. Η συνεργασία αυτή (ΠΟΚΕ) διαλύθηκε λόγω αποχώρησης του Παναθηναϊκού, με πρόφαση τις ζημιές που προκάλεσαν στις 6 Ιανουαρίου στα γραφεία του Παναθηναϊκού φίλαθλοι του Ολυμπιακού, που είχαν έρθει στη Λεωφόρο για να παρακολουθήσουν αγώνα της ομάδας τους με την ΑΕΚ. Ο πραγματικός λόγος ήταν ότι ο Παναθηναϊκός αθέτησε τη συμφωνία με τους εταίρους του και προχώρησε σε συνεργασία με τον Εθνικό, τον Πανελλήνιο και τον Πανιώνιο χωρίς να τους ενημερώσει^[10]

Τελικά στις 7 Μαρτίου 1963 το ΠΟΚ έπαψε και επίσημα να υφίσταται^[11]. Οι διαμάχες μεταξύ Ολυμπιακού και Παναθηναϊκού σε διάφορα θέματα (οικονομικής κυρίως φύσεως) αποτέλεσαν το βασικό λόγο. Ο Ολυμπιακός είχε ζητήσει μία φιλική αναμέτρηση με τον Παναθηναϊκό ή ξένη ομάδα, προκειμένου να μπορέσει να αγοράσει το γήπεδό του. Κι ενώ η ΑΕΚ δέχτηκε να βοηθήσει, ο Παναθηναϊκός αρνήθηκε οποιαδήποτε βοήθεια και μίλησε για έλλειψη συνεννόησης και ψυχικής επαφής με τους ερυθρόλευκους. Επιπλέον, η είσοδος των ομάδων στα δελτία του ΠΡΟ-ΠΟ, η καθιέρωση της Α' εθνικής κατηγορίας και η συμμετοχή των ελληνικών ομάδων στα ευρωπαϊκά κύπελλα ποδοσφαίρου, έκαναν το θεσμό αυτό να ατονήσει και τελικά να καταργηθεί^[12].

Το Π.Ο.Κ. προσπάθησε να αποδυναμώσει την ΕΠΟ διοργανώνοντας δικό του πρωτάθλημα με τη συμμετοχή κάποιων ακόμα μικρών συλλόγων. Όμως η πλειοψηφία των σωματείων συντάχθηκε με την επίσημη διοίκηση της ΕΠΟ.

Τότε οι ομάδες του ΠΟΚ προχώρησαν στη διοργάνωση διαφόρων τουρνουά, στα οποία προσκαλούσαν και ξένες εμπορικές ομάδες από Γιουγκοσλαβία, Ουγγαρία, Τσεχοσλοβακία, Ρουμανία, όπως η Φερεντσβάρος, η Μπέογκραντ κ.ά. Οι τρεις σύλλογοι μοιράζονταν τα έξοδα φιλοξενίας καθώς και τα έσοδα από τα εισιτήρια.

Τα τουρνουά αυτά διοργανώνονταν τις περιόδους των Χριστουγέννων και του Πάσχα και ονομάζονταν Κύπελλο Χριστουγέννων και Κύπελλο Πάσχα, αλλά και το Κύπελλο Σεπτεμβρίου τη δεκαετία του '50.^[13][14] Είχαν μεγάλη οικονομική επιτυχία, δεδομένου ότι οι τρεις σύλλογοι υποστηρίζονταν από την πλειονότητα των φιλάθλων του λεκανοπεδίου. Η διοργάνωσή τους συνεχίστηκε και μετά την εξομάλυνση των σχέσεων με την ΕΠΟ, ακόμα και μετά τον πόλεμο, ώσπου σταδιακά ατόνησε.

Τον Οκτώβριο του 1931 αναφέρεται η δημιουργία της Μικτής Π.Ο.Κ., η οποία ταξίδεψε στην Κωνσταντινούπολη, όπου έδωσε δύο φιλικούς αγώνες με τη "Μικτή Γαλατασαράι/Φενερμπαχτσέ" στο Στάδιο Ταξίμ. Η ομάδα αγωνίστηκε με κόκκινη φανέλα-λευκό σορτς, προς τιμήν του πρωταθλητή Ελλάδος Ολυμπιακού και την αποτελούσαν οι ακόλουθοι παίκτες. Από την ΑΕΚ: Γιάμαλης, Μάλλιος, Τζιραλίδης, Κωνσταντινίδης. Από τον ΠΑΟ: Κ. Μπαλτάσης, Δ. Μπαλτάσης, Υποφάντης, Αντώνης Μηγιάκης, Συμεωνίδης, Δημ. Πιερράκος, Αντωνόπουλος. Από τον Ολυμπιακό: Χρυσαφόπουλος, Λεκκός, Κορωναίος, Τερεζάκης, Ντίνος Ανδριανόπουλος και Βασίλης Ανδριανόπουλος. Τα αποτελέσματα:^[15]

• 30 Οκτωβρίου 1931: "Μικτή Γαλατασαράι/Φενερμπαχτσέ" - "Μικτή ΠΟΚ": 1-1 (Ζεκή 75΄ - Διομήδης Συμεωνίδης 30΄). Διαιτητής: Τσέλερ (Αυστρία).
• 1 Νοεμβρίου 1931: "Μικτή Γαλατασαράι/Φενερμπαχτσέ" - "Μικτή ΠΟΚ": 1-1 (Ζεκή 45΄ - Δημ. Πιερράκος 13΄).

Τον Ιανουάριο του 1932 το ΠΟΚ φιλοξένησε την τουρκική Μικτή ανταποδίδοντας τη φιλοξενία. Οι αγώνες έγιναν στο γήπεδο Λεωφόρου Αλεξάνδρας και εκτός των παραπάνω αγωνίστηκαν επίσης οι: Μούγκρας, Ηλιάσκος (ΑΕΚ) και Αχιλλέας Γραμματικόπουλος, Φίλιππος Κουράντης, Πανόπουλος (Ολυμπ.). Τα αποτελέσματα:^[16]

• 3 Ιανουαρίου 1932: "Μικτή ΠΟΚ" - "Μικτή Γαλατασαράι/Φενερμπαχτσέ": 4-1 (Συμεωνίδης 38΄, 87΄, Ντ. Ανδριανόπουλος 52΄, Μηγιάκης 54΄ -Σεβάτ 89΄). Διαιτητής: Ντόιτσεφ (Βουλγαρία).
• 6 Ιανουαρίου 1932: "Μικτή ΠΟΚ" - "Μικτή Γαλατασαράι/Φενερμπαχτσέ": 2-2 (Μούγκρας 65΄, Βασ. Ανδριανόπουλος 69΄ - Ζεκή 62΄, Μπουρχάν 70΄). Διαιτητής: Απόστολος Νικολαΐδης.

Τον Ιούλιο του 1928 η ΕΠΟ αποφάσισε να δεχτεί και πάλι τα τρία σωματεία στα μητρώα της, αλλά η συνεργασία των τριών μεγάλων συλλόγων συνεχίστηκε σε διάφορους τομείς, περίπου ως τα μέσα της δεκαετίας του '60. Μερικοί τομείς συνεργασίας ήταν:

• Η διοργάνωση των Κυπέλλων Πάσχα και Χριστουγέννων, άλλοτε μεταξύ τους κι άλλοτε με την πρόσκληση ξένων συλλόγων μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του '60.
• Η διοργάνωση φιλανθρωπικών αγώνων όπως το "Τουρνουά ΠΟΚ" που έγινε υπέρ των σεισμοπαθών της Ιερισσού Χαλκιδικής το 1932.
• Η αποτροπή μεταγραφών από τον έναν σύλλογο στον άλλον και κυρίως μεταξύ Ολυμπιακού και Παναθηναϊκού, ακόμα και για αθλητές άλλων αθλημάτων, εκτός ποδοσφαίρου.
• Αλληλοϋποστήριξη στις εκλογές των διοικήσεων της ΕΠΟ και στις αποφάσεις του ΔΣ.

Η επωνυμία "ΠΟΚ" συνεχίζει να χρησιμοποιείται μέχρι σήμερα ως συντομογραφία, όταν γίνεται αναφορά και στις 3 αυτές ομάδες.

Το πρώτο Κύπελλο Πάσχα διοργανώθηκε το 1928 από τα σωματεία του ΠΟΚ για να αντιμετωπιστεί η πολύμηνη αγωνιστική αδράνεια και η μείωση εσόδων από εισιτήρια, ως αποτελέσματα της τιμωρίας τους από ΕΠΣΠ και ΕΠΣΑ, της διαγραφής από την ΕΠΟ και άρα της συνεπαγόμενης μη συμμετοχής τους στα πρωταθλήματα που εκείνες διοργάνωναν. Προσκλήθηκαν επίσης, με στόχο τη μεγαλύτερη επιτυχία των αγώνων, η ισχυρή Μπεογκράτσκι Γιουγκοσλαβίας (τώρα ΟΦΚ Βελιγραδίου) και μία μικτή παικτών της πρώην πρωταθλήτριας Ρουμανίας, Βένους και της Σπάρτα, αμφότερες από το Βουκουρέστι.
Η διοργάνωση συνεχίστηκε με διακοπές έως το 1963, για να διεξαχθεί σε 23 συνολικά περιπτώσεις. Πολυνίκης σύλλογος υπήρξε ο Ολυμπιακός με 11 κύπελλα, ακολούθησαν ΑΕΚ και Παναθηναϊκός με 4, ενώ από μία κατάκτηση είχαν οι Προγκρεσούλ Βουκουρεστίου (ρουμανική), 1. ΦΚ Κολωνίας (γερμανική), Άρης Θεσσαλονίκης και Εθνικός Πειραιώς. Μεταξύ 1930 και 1936 διεξήχθη μία μόνο φορά, καθώς υπήρξαν αυξημένες υποχρεώσεις των τριών σωματείων του ΠΟΚ στο Πανελλήνιο Πρωτάθλημα, αλλά και της Εθνικής Ελλάδας (1932 και 1936). Εντούτοις αυτά συγκροτούσαν μικτές ομάδες, που την ημέρα του Πάσχα αγωνίζονταν στο γήπεδο Λ. Αλεξάνδρας, ώστε να διατηρήσουν "ζωντανή" τη διοργάνωση και κυρίως να εξασφαλίσουν εισπράξεις για τα ταμεία τους.

Νικητές :

Το πρώτο Κύπελλο Χριστουγέννων διοργανώθηκε από το ΠΟΚ το 1943 και η πρώτη διοργάνωση διήρκεσε δύο χρόνια. Διοργανωνόταν με τη συμμετοχή ξένων ομάδων και των τριών ομάδων του ΠOΚ. Συνεχίστηκε με διακοπές έως το 1962. Συνολικά διεξήχθησαν 18 διοργανώσεις. Πολυνίκης σύλλογος υπήρξε ο Ολυμπιακός με 11 κατακτήσεις, η ΑΕΚ αναδείχθηκε νικήτρια τρεις φορές, ο Παναθηναϊκός δύο φορές, ενώ σε δύο διοργανώσεις δεν αναδείχθηκε νικητής, μια και έληξαν με ισόβαθμους τους συμμετέχοντες. Η μεγαλύτερη ήττα ελληνικής ομάδας στην εν λόγω διοργάνωση πραγματοποιήθηκε στις 26 Δεκεμβρίου του 1959, όταν στο γήπεδο της Λεωφόρου Αλεξάνδρας, ο Παναθηναϊκός ηττήθηκε από τη Βοϊβοντίνα με το επιβλητικό σκορ 3-8. Τρία από τα οκτώ γκολ των Σέρβων πέτυχε ο Τόζα Βεσελίνοβιτς, μετέπειτα προπονητής του Ολυμπιακού.

Νικητές :

Νικητές :

Νικητές :

Την περίοδο των εορτών 1961-62 οι "μικρές" ομάδες του λεκανοπεδίου Εθνικός, Πανιώνιος, Φωστήρας και Αιγάλεω διοργάνωσαν τουρνουά στο Στάδιο Καραϊσκάκη, που αποκλήθηκε "Κύπελλο Εορτών του μικρού ΠΟΚ". Διεξήχθη σε τρεις συνεχόμενες Κυριακές (24 & 31/12/61 και 7/1/62) και κάθε αγωνιστική στο γήπεδο γίνονταν δυο αγώνες. Το Κύπελλο κατέκτησε ο Πανιώνιος με δυο νίκες (4-3 επί του Αιγάλεω, 2-1 επί του Φωστήρα) και μία ισοπαλία 1-1 με τον Εθνικό.^[21]

Νικητές :

• Κύπελλο πόλεων ποδοσφαίρου ανδρών

Πύλη Ποδόσφαιρο

1. "Όλα για το ποδόσφαιρο" (τρίτομο ΑΛΜΑΝΑΚ), εκδ. ΕΙΚΟΝΕΣ 1991.
2. Γιάννης Διακογιάννης, "Το Ποδόσφαιρο" εκδ. Κάκτος 1979.
3. Βασ. Καρδάσης, "Ολυμπιακός: Ένα αρχείο - Μία ιστορία", εκδ. Μίλητος 1995.
4. "100 χρόνια Παναθηναϊκός", εφ. SportDay, 2008.
5. Γ.Χ. Αλεξανδρή Η Ιστορία του Ολυμπιακού

• «Χριστούγεννα με ποδόσφαιρο», αφιέρωμα στο Κύπελλο Χριστουγέννων του Π.Ο.Κ. από τον ιστότοπο Contra.gr, 25 Δεκεμβρίου 2015.
• «Οδοιπορικό στο Κύπελλο του Πάσχα», αφιέρωμα στο Κύπελλο Πάσχα του Π.Ο.Κ. από τον ιστότοπο Contra.gr, 30 Απριλίου 2016.