Λεϊλά και Μετζνούν

Το έργο Λεϊλά και Μετζνούν (περσικά: لیلی و مجنون‎‎ Leyli o Majnun αραβικά: مجنون ليلى‎‎ Majnūn Laylā ^[1]) είναι ένας θρύλος αραβικής προέλευσης, ^{[2] [3]} για τον Βεδουίνοποιητή του 7ου αιώνα Κουάις ιμπν αλ-Μουλάουα και της αγαπημένης του Λεϊλά μπιντ Μαντί (αργότερα γνωστής ως Λεϊλά αλ-Ααμιρίγια).

"Ο θρύλος της Λεϊλά και του Μετζνούν πέρασε από την αραβική στην περσική, την τουρκική και την ινδική γλώσσα", ^[4] κυρίως μέσα από το αφηγηματικό ποίημα που γράφτηκε το 584/1188 από τον Πέρση ποιητή Νιζαμί. ^{[5] [6] [7] [8] [α]} Πρόκειται για ένα δημοφιλές ποίημα που αφηγείται την ιστορία αγάπης των δύο νέων. ^{[9] [10] [11]} Ο Λόρδος Βύρων το ονόμασε "Ρωμαίος και Ιουλιέτα της Ανατολής". ^[12]

Ο Κουάις και η Λεϊλά ερωτεύτηκαν ο ένας τον άλλον όταν ήταν νέοι, αλλά μεγαλώνοντας, ο πατέρας της Λεϊλά δεν τους επέτρεψε να είναι μαζί. Η Λεϊλά έγινε εμμονή για τον Κουάις. Η φυλή του Μπάνο Αμίρ του έδωσαν το όνομα Majnūn ( مجنون "τρελός"). Πολύ πριν από τον Νιζαμί, ο θρύλος κυκλοφόρησε σε διάφορες εκδοχές. Οι πρώτες προφορικές αναφορές σε αυτόν τεκμηριώνονται στο Kitab al- Aghani και στο Al-Shi'r wa-l-Shu'ara του Ibn Qutaybah. Οι αναφορές είναι ως επί το πλείστον πολύ σύντομες, με χαλαρή σύνδεση και μικρή ή καθόλου πλοκή. Ο Νιζαμί συνέλεξε κοσμικές και μυστικιστικές πηγές για τον θρύλο και παρουσίασε μια ζωντανή εικόνα των διάσημων εραστών. Στη συνέχεια, πολλοί άλλοι Πέρσες ποιητές τον μιμήθηκαν και έγραψαν τις δικές τους εκδοχές της ερωτικής ιστορίας.

Το έργο του Νιζαμί έχει βρει πολλούς μιμητές, με πολλά από τα έργα τους να είναι αυθεντικά λογοτεχνικά έργα από μόνα τους, όπως το Majnun o Leyli του Αμίρ Χουσρόου Ντελαβί (ολοκληρώθηκε το 1299) και η έκδοση του Jami, που ολοκληρώθηκε το 1484 και ανέρχεται σε 3.860 δίστιχα. Άλλες αξιοσημείωτες διασκυές έκαναν οι Μακτάμπι Σιράζι, Χατεφί και Φουζουλί, η οποία έγινε δημοφιλής στην Οθωμανική Τουρκία και την Ινδία. Ο σερ Ουίλιαμ Τζόουνς δημοσίευσε το αφήγημα του Χατεφί στην Καλκούτα το 1788. Η δημοτικότητα τις ιστορία μετά την έκδοση του Νιζαμί είναι επίσης εμφανής από τις αναφορές σε αυτήν στη λυρική ποίηση και στα μυστικιστικά ποιήματα. Επίσης, ο αριθμός και η ποικιλία των ιστοριών για τους δύο εραστές αυξήθηκε σημαντικά από τον 12ο αιώνα και μετά. Οι μυστικιστές δημιούργησαν πολλές ιστορίες με βάση τον θρύλο, για να επεξηγήσουν μυστικιστικές έννοιες όπως η fana (εξόντωση), η divānagi (αγάπη-τρέλα), η αυτοθυσία κ.λπ. Το έργο του Νιζαμί έχει μεταφραστεί σε πολλές γλώσσες. Οι αραβικές διασκευές της ιστορίας περιλαμβάνουν το έργο του Σάφκι Ο τρελός εραστής της Λεϊλά. ^[13]

Ο Κουάις είναι ο θείος της Λεϊλά, η οποία είναι κόρη του ξαδέλφου του. Τόσο ο Κουάις όσο και η Λεϊλά μέσω της κατάγονται από τη φυλή του Χαγουαζίν, στη συνέχεια από τη φυλή Μπάνου Καμπ (του πατριάρχη Καμπ), η οποία σχετίζεται επίσης άμεσα με τον προφήτη Μωάμεθ, ιδρυτή του Ισλάμ. Επομένως, όλοι είναι απόγονοι του Αντνάν, ο οποίος είναι Ισμαηλίτης Άραβας, απόγονος του προφήτη Ισμαήλ (Isma'il) και γιος του Ιμπραήμ (Αβραάμ). Η γενεαλογία τους αφήνεται από αραβικά αρχεία ως εξής:

Ο Κουάις γεννήθηκε γύρω στα 645 μ.Χ. στην περιοχή Νατζντ όπου και πέθανε γύρω στα 688 μ.Χ.

Η Λεϊλά γεννήθηκε γύρω στα 648 μ.Χ. επίσης στην περιοχή Νατζντ. Η χορνολογία του θανάτου της είναι άγνωστη. Ο ακριβής τόπος γέννησής της ήταν το αν-Νατζού (النجوع) της φυλής Μπανού Αμίρ. Ο οικισμός αργότερα ονομάστηκε Λεϊλά, ονομασία που έχει μέχρι σήμερα.

Πιστεύεται από την αφήγηση ότι ο Κουάις και η Λεϊλά γεννήθηκαν στην επαρχία αλ-Αφλάτζ της Σαουδικής Αραβίας, όπου βρίσκεται και η πόλη Λεϊλά.

Ο Πέρσης ποιητής Νασίρ Χουσρόου ταξίδεψε και επισκέφθηκε τόσο την πόλη Λεϊλά τον 5ο αιώνα μ.Χ. (1009 μ.Χ. - 1106 μ.Χ.). Περιέγραψε την πόλη με ακρίβεια, σημείωσε την παρουσία του λόφου Jabal Al-Toubad και αναφέρθηκε στη δυστυχία που είχε συναντήσει κατά τους μήνες που έζησε εκεί.

Ο Κουάις ιμπν αλ-Μουλάουα ερωτεύτηκε τη Λεϊλά αλ-Ααμιρίγια. Σύντομα άρχισε να συνθέτει ποιήματα για τον έρωτά του για εκείνη, αναφέροντας συχνά το όνομά της. Οι προσπάθειές του να ξεσηκώσει το κορίτσι έκαναν κάποιους ντόπιους να τον αποκαλούν "τρελό". Όταν ζήτησε το χέρι της σε γάμο, ο πατέρας της αρνήθηκε γιατί θα γινόταν σκάνδαλο να παντρευτεί η Λεϊλά κάποιον που θεωρούνταν διανοητικά ανισόρροπος. Λίγο αργότερα, η Λεϊλά παντρεύτηκε έναν ευγενή και πλούσιο έμπορο, ο οποίος περιγράφεται ως όμορφος άντρας με κοκκινωπή επιδερμίδα. Το όνομά του ήταν Γουάρντ αλτακουαφί και οι Άραβες τον έλεγαν Γουάρντ, που σημαίνει «τριαντάφυλλο».

Όταν ο Μετζνούν έμαθε για τον γάμο, έφυγε από τομ καταυλισμό της φυλής και άρχισε να περιπλανιέται στην έρημο. Η οικογένειά του τελικά εγκατέλειψε τις ελπίδες για την επιστροφή του και του άφηνε φαγητό στην έρημο. Μερικές φορές, τον έβλεπαν να απαγγέλλει ποίηση μόνος του ή να γράφει στην άμμο με ένα ραβδί.

Η Λεϊλά μετακόμισε σε ένα μέρος στη Βόρεια Αραβία με τον σύζυγό της, όπου αρρώστησε και τελικά πέθανε. Σε ορισμένες εκδόσεις, η Λεϊλά πεθαίνει από θλίψη επειδή δεν μπορούσε να δει τον επίδοξο εραστή της. Ο Μετζνούν αργότερα βρέθηκε νεκρός στην έρημο το 688 μ.Χ., κοντά στον τάφο της. Είχε χαράξει τρεις στίχους πάνω σε έναν βράχο κοντά στον τάφο, που είναι και οι τρεις τελευταίοι στίχοι που του αποδίδονται.

Πολλά ακόμη μικρά περιστατικά μεσολάβησαν μεταξύ της τρέλας και του θανάτου του. Το μεγαλύτερο μέρος της ποίησής του το έγραψε πριν τρελαθεί.

Είναι μια τραγική ιστορία αιώνιας αγάπης, όπως το Ρωμαίος και η Ιουλιέτα. Αυτό το είδος έρωτα είναι γνωστό ως παρθένος έρωτας, επειδή οι εραστές δεν παντρεύονται ποτέ ούτε ολοκληρώνουν το πάθος τους. Αυτό το λογοτεχνικό μοτίβο είναι κοινό σε όλον τον κόσμο, κυρίως στη μουσουλμανική βιβλιογραφία της Νότιας Ασίας, όπως στην ποίηση της γλώσσας Ούρντου.

Η ιστορία της Λεϊλά και του Μετζνούν ήταν γνωστή στην Περσία ήδη από τον 9ο αιώνα. Δύο γνωστοί Πέρσες ποιητές, ο Ρουδάκι και ο Μπαμπά Ταχέρ, αναφέρουν τους δύο εραστές. ^{[14] [15]}

Αν και η ιστορία ήταν γνωστή στην αραβική λογοτεχνία τον 5ο αιώνα, ^[16] το περσικό αριστούργημα του Νιζαμί το διέδωσε ευρέως στην περσική λογοτεχνία. Στη συνέχεια, πολλοί άλλοι Πέρσες ποιητές τον μιμήθηκαν και έγραψαν τις δικές τους εκδοχές του θρύλου.

Στη στατιστική του έρευνα για τις διάσημες περσικές ερωτικές ιστορίας, ο Χασάν Ντουλφακαρί απαριθμεί 59 απομιμήσεις (naẓiras) του έργου Λεϊλά και Μετζνούν ως την πιο δημοφιλή ιστορία στον ιρανικό κόσμο, ακολουθούμενη από 51 εκδοχές του Ḵosrow o Širin, 22 παραλλαγές του Yusuf o Zuleikha και 16 εκδοχές του Vāmiq u ʿAḏhrā. ^[15]

Η ιστορία της Λεϊλά και του Μετζνούν πέρασε στη λογοτεχνία του Αζερμπαϊτζάν. Η παραλλαγή της ιστορίας γράφτηκε τον 16ο αιώνα από τους Φουζουλί και Χαγκιρί Ταμπριζί. Η εκδοχή του Φουζουλί χρησιμοποιήθηκε από τον διάσημο Αζέρο συνθέτη Ουζεγίρ Χατζιμπέγιοφ, για τη σύνθεση της πρώτης όπερας της Μέσης Ανατολής, που πρωτοπαρουσιάστηκε στο Μπακού στις 25 Ιανουαρίου 1908. Η ιστορία είχε μεταφερθεί στο παρελθόν στη σκηνή στα τέλη του 19ου αιώνα, όταν ο Ahmed Shawqi έγραψε το αντίστοιχο ποιητικό έργο, που τώρα θεωρείται ένα από τα καλύτερα της σύγχρονης αραβικής ποίησης.

Μια σκηνή του ποιήματος απεικονίζεται στην πίσω όψη των αναμνηστικών νομισμάτων 100 και 50 μανάτ που κόπηκαν στο Αζερμπαϊτζάν το 1996 για την 500ή επέτειο από τη γέννηση του Φουζουλί.

Η σταθερή δημοτικότητα του θρύλου επηρέασε τη λογοτεχνία της Μέσης Ανατολής, ειδικά τους συγγραφείς Σούφι, στη λογοτεχνία των οποίων το όνομα Λεϊλά αναφέρεται στην έννοια της αγαπημένης.

Αυτό το επικό ποίημα μεταφράστηκε στα αγγλικά από τον Ισαάκ Ντισραέλι στις αρχές του 19ου αιώνα, επιτρέποντας σε ένα ευρύτερο κοινό να το εκτιμήσει.

Ο Λεϊλά έχει επίσης αναφερθεί σε από τα θρησκευτικά κείμενα του Άλιστερ Κρόουλι, μεταξύ των οποίων και το The Book of Lies.

Στην Ινδία, πιστεύεται ότι η Λεϊλά και ο Μετζνούν βρήκαν καταφύγιο σε ένα χωριό στο Ρατζαστάν πριν πεθάνουν. Οι τάφοι τους πιστεύεται ότι βρίσκονται στο χωριό Bijnore στην περιοχή Sriganganagar. Σύμφωνα με τον τοπικό μύθο, η Λεϊλά και ο Μετζνούν διέφυγαν σε αυτά τα μέρη όπου και πέθαναν. Εκατοντάδες νεόνυμφους από την Ινδία και το Πακιστάν, παρά το γεγονός ότι δεν υπάρχουν εγκαταστάσεις για διανυκτέρευση, παρακολουθούν τους διήμερους εορτασμούς που γίνονται κάθε Ιούνιο.

• Η ιστορία και το όνομα Λεϊλά ενέπνευσε τον Έρικ Κλάπτον στον τίτλο του Derek και του γνωστού άλμπουμ των Derek and the Dominos Layla και Other Assorted Love Songs και στον τίτλου του ομώνυμου τραγουδιού το 1971.

• Χιρ και Ραντζιά
• Σασούι και Πουνούν

• Nizami, The Story of Layla & Majpoonun (ISBN 0-930872-52-5)
• Nizami and Colin Turner, Layla and Majnun (ISBN 1-85782-161-0)

• LEYLI O MAJNUN in Encyclopædia Iranica AA Seyed-Gohrab [1] (πρόσβαση Σεπτέμβριος 2010)
• Λεϊλά και Μετζνούν στο Σχολείο: Σελίδα από ένα χειρόγραφο του Νιζαμί Αρχειοθετήθηκε 2021-02-25 στο Wayback Machine.
• Μέρος της όπερας του Ahmad Shawqi Majnun Layla, από τους Mohammed Abdelwahab και Asmahan [2] (πρόσβαση στις 22 Οκτωβρίου 2017)