Γράμος

Γράμμος
	; Φωτογραφία από την Μόλιστα Ιωαννίνων Γράμμος
Ύψος	2.520 μέτρα
Κορυφή	Τσούκα Πέτσικ
Γεωγραφικά στοιχεία
Χώρες	Ελλάδα,; Αλβανία
Γεωγραφικό Διαμέρισμα	Ήπειρος, Μακεδονία
Οροσειρά	Πίνδος

Συντεταγμένες: 40°17′10″N 20°52′34″E / 40.2860°N 20.8760°E / 40.2860; 20.8760

Ο Γράμος (αλβανικά: Gramoz‎‎, αρωμανικά: Gramosta) είναι το τέταρτο υψηλότερο βουνό της Ελλάδας μετά τον Όλυμπο, τον Σμόλικα και τον Βόρα, με την υψηλότερη κορυφή του («Τσούκα Πέτσικ»^[1]) να φτάνει σε υψόμετρο 2.520 μέτρων. Άλλες υψηλές κορυφές του Γράμου είναι το Περήφανο (2.444 μ.) το Διάσελο (2.393 μ.), η Επάνω Αρρένα (2.192 μ.), η Κάτω Αρρένα (2.075 μ.), η Μαύρη Πέτρα (2.169 μ.) και ο Μπανταρός (2.036 μ.).^[2] Ο όγκος του βρίσκεται στα ελληνοαλβανικά σύνορα και καταλαμβάνει το βορειοανατολικό τμήμα του νομού Ιωαννίνων, το νοτιοδυτικό του νομού Καστοριάς και ένα τμήμα της νοτιοανατολικής Αλβανίας. Στα ανατολικά του από την ελληνική πλευρά περικλείεται από τον Σμόλικα και το Βόιο. Ουσιαστικά αποτελεί τμήμα της ευρύτερης οροσειράς της Πίνδου που καταλαμβάνει ολόκληρη τη Δυτική Ελλάδα. Είναι σκεπασμένος από πυκνά δάση (Οξυάς, Ελάτης, μαύρης Πεύκης) και από αυτόν ξεκινούν πολλά υδάτινα ρεύματα όπως ο Αλιάκμονας, ο μεγαλύτερος σε μήκος ποταμός της Ελλάδας που πηγάζει σε ελληνικό έδαφος.

Εκεί βρίσκεται και Πάρκο Εθνικής Συμφιλίωσης, με εκθεσιακούς χώρους και ερευνητικές υποδομές, το οποίο έχει στόχο να αποτυπώσει το παρελθόν και να βοηθήσει στην κατανόησή του αλλά παράλληλα να αναδείξει τον περιβαλλοντικό πλούτο του Γράμου, εστιάζοντας στις δυνατότητες του παρόντος και στη δυναμική του μέλλοντος και θέτοντας στόχους ανάπτυξης με την προσοχή και ευαισθησία που δικαιούται αυτός ο ορεινός όγκος.

Ιστορικά στοιχεία

Ιστορικά, στον Γράμο εκτυλίχθηκε κατά το 1948-1949 η τελική και σκληρότερη φάση του Ελληνικού Εμφυλίου Πολέμου, που οδήγησε στην οριστική ήττα του Δημοκρατικού Στρατού από τον Εθνικό Στρατό.