Επική ταινία

Οι επικές ταινίες είναι ένα στυλ δημιουργίας ταινιών με μεγάλη κλίμακα, σαρωτικό εύρος και θέαμα. Η χρήση του όρου έχει αλλάξει με την πάροδο του χρόνου, προσδιορίζοντας άλλοτε ένα είδος ταινίας και άλλοτε απλώς ένα συνώνυμο με τη δημιουργία ταινιών μεγάλου προϋπολογισμού. Όπως τα έπη με την κλασική λογοτεχνική έννοια, συχνά επικεντρώνεται σε έναν ηρωικό χαρακτήρα. Η φιλόδοξη φύση ενός έπους το βοηθά να ξεχωρίζει από άλλα είδη ταινιών, όπως την ταινία εποχής ή την ταινία περιπέτειας. Οι επικές ιστορικές ταινίες συνήθως λαμβάνουν ένα ιστορικό ή μυθικό γεγονός και προσθέτουν ένα εξωφρενικό σκηνικό και πολυτελή κοστούμια, συνοδευόμενα από μια εκτεταμένη μουσική σύνθεση με ένα αξιόλογο καστ ηθοποιών, που θα τις καθιστούσε μεταξύ των πιο ακριβών ταινιών στην παραγωγή. Τα πιο συνηθισμένα θέματα των επικών ταινιών είναι τα δικαιώματα και οι σημαντικές προσωπικότητες από διάφορες περιόδους της παγκόσμιας ιστορίας.^[1]

Ο όρος «έπος» προήλθε αρχικά από το ποιητικό είδος που χαρακτηρίζεται από έργα όπως το Έπος του Γκιλγκαμές και τα έργα του Κύκλου του Τρωικού Πολέμου. Στην κλασική λογοτεχνία, τα έπη θεωρούνται έργα που επικεντρώνονται σε πράξεις ή ταξίδια ηρώων από τα οποία εξαρτάται η μοίρα πολλών ανθρώπων. Ομοίως, οι ταινίες που περιγράφονται ως «επικές» παίρνουν συνήθως έναν ιστορικό χαρακτήρα ή μια μυθική ηρωική φιγούρα. Κοινά θέματα των επών είναι οι βασιλιάδες, οι μονομάχοι, οι μεγάλοι στρατιωτικοί ηγέτες ή κορυφαίες προσωπικότητες από διάφορες περιόδους της παγκόσμιας ιστορίας. Ωστόσο, υπάρχουν ορισμένες ταινίες που περιγράφονται ως «επικές» σχεδόν αποκλειστικά με βάση το τεράστιο εύρος τους και το σαρωτικό πανόραμα των σκηνικών τους, όπως Η κατάκτηση της Δύσης ή το Ανατολικά της Εδέμ που δεν έχουν την τυπική ουσία των κλασικών επών, αλλά είναι σκηνοθετημένη σε επικό ύφος.

Όταν περιγράφεται ως «επική ταινία» λόγω περιεχομένου, μια ταινία εκτυλίσσεται συχνά σε περίοδο πολέμου ή άλλης κοινωνικής κρίσης, ενώ συνήθως καλύπτει μεγαλύτερο χρονικό διάστημα μερικές φορές σε ολόκληρες γενιές που έρχονται και πεθαίνουν, όσον αφορά και τα δύο γεγονότα που απεικονίζονται και ο χρόνος προβολής της ταινίας. Τέτοιες ταινίες έχουν συνήθως ιστορικό σκηνικό, αν και οι σκηνές κερδοσκοπικής φαντασίας (δηλαδή φαντασίας ή επιστημονικής φαντασίας) έχουν γίνει κοινές τις τελευταίες δεκαετίες. Η κεντρική σύγκρουση της ταινίας συνήθως θεωρείται ότι έχει εκτεταμένα αποτελέσματα, αλλάζοντας συχνά τον ρου της ιστορίας. Οι ενέργειες των κεντρικών χαρακτήρων είναι συχνά κεντρικές για την επίλυση της κοινωνικής σύγκρουσης.

Στην ταξινόμηση των ταινιών ανά είδος, το Αμερικανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου περιορίζει το είδος σε ιστορικές ταινίες όπως το Μπεν Χουρ. Ωστόσο, μελετητές του κινηματογράφου όπως ο Constantine Santas είναι πρόθυμοι να επεκτείνουν την ταξινόμηση σε ταινίες επιστημονικής φαντασίας όπως το 2001: Η Οδύσσεια του Διαστήματος και τον Πόλεμο των Άστρων. ^[2] Η Lynn Ramey προτείνει ότι "Σίγουρα ένα από τα πιο δύσκολα είδη ταινιών για να οριστεί είναι αυτό της "επικής" ταινίας, που περιλαμβάνει παραδείγματα όπως το Μπεν Χουρ, το Όσα παίρνει ο άνεμος και πιο πρόσφατα, οι 300 και οι ταινίες Star Wars [...] Κανένα από αυτά δεν προέρχεται από τα λογοτεχνικά έπη καθαυτά, και λίγα είναι αυτά που τα συνδέουν το ένα με το άλλο. Μεταξύ εκείνων που ασπάζονται τις κινηματογραφικές σπουδές, το έπος είναι ένα από τα πιο περιφρονημένα και αγνοημένα είδη.^[3]Τέλος, αν και το American Movie Channel ορίζει επίσημα τις επικές ταινίες ως ιστορικές, εντούτοις δηλώνει ότι η επική ταινία μπορεί να συνδυαστεί με το είδος της επιστημονικής φαντασίας και αναφέρει τον Πόλεμο των Άστρων ως παράδειγμα.^[4]

Στυλιστικά, οι ταινίες που ταξινομούνται ως επικές συνήθως χρησιμοποιούν θεαματικά σκηνικά και ειδικά σχεδιασμένα κοστούμια, που συχνά συνοδεύονται από μια σαρωτική μουσική σύνθεση και ένα σύνολο από μεγάλους αστέρες. Τα έπη είναι συνήθως από τις πιο ακριβές ταινίες στην παραγωγή. Χρησιμοποιούν συχνά γυρίσματα επί τόπου, αυθεντικά κοστούμια εποχής και σκηνές δράσης σε τεράστια κλίμακα. Οι βιογραφικές ταινίες μπορεί να είναι λιγότερο πολυτελείς εκδοχές αυτού του είδους.

Πολλοί συγγραφείς μπορεί να αναφέρουν κάθε ταινία που είναι «μεγάλη» (πάνω από δύο ώρες) ως έπος, καθιστώντας τον ορισμό επικό θέμα σε αμφισβήτηση και να εγείρουν ερωτήματα για το αν είναι καθόλου «είδος». Όπως το έθεσε ο Ρότζερ Ίμπερτ, στο άρθρο του "Great Movies" για τον Λόρενς της Αραβίας:^[5]

Η λέξη έπος τα τελευταία χρόνια έχει γίνει συνώνυμη με τον μεγάλο προϋπολογισμό μίας Β-movie. Αυτό που καταλαβαίνεις βλέποντας τον Λόρενς της Αραβίας είναι ότι η λέξη επικό δεν αναφέρεται στο κόστος ή στην περίτεχνη παραγωγή, αλλά στο μέγεθος των ιδεών και του οράματος. Το Αγκίρε, η Mάστιγα του Θεού του Βέρνερ Χέρτζογκ δεν κόστισε όσο το κέτερινγκ στο Περλ Χάρμπορ, αλλά είναι ένα έπος, και το Περλ Χάρμπορ δεν είναι.

Το έπος είναι ένα από τα παλαιότερα είδη ταινιών, με ένα πρώιμο αξιοσημείωτο παράδειγμα το Cabiria του Τζιοβάνι Παστρόνε, μια βουβή ταινία διάρκειας δυόμιση ωρών^[α] για τους Καρχηδονιακούς Πολέμους, που έθεσε τις βάσεις για τα επόμενα βουβά έπη του Ντ. Γ. Γκρίφιθ.

Το είδος έφτασε στο απόγειο της δημοτικότητας στις αρχές της δεκαετίας του 1960,^[7] όταν το Χόλιγουντ συνεργαζόταν συχνά με ξένα κινηματογραφικά στούντιο (όπως το Τσινετσιτά της Ρώμης) για να χρησιμοποιήσει σχετικά εξωτικές τοποθεσίες στην Ισπανία, το Μαρόκο και αλλού για την παραγωγή επικών ταινιών όπως το Ελ Σιντ (1961) ή το Λόρενς της Αραβίας (1962). Αυτή η περίοδος άνθησης των διεθνών συμπαραγωγών θεωρείται γενικά ότι τελείωσε με την Κλεοπάτρα (1963), την Πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας (1964) και το Δόκτωρ Ζιβάγκο (1965). Ωστόσο, οι ταινίες αυτού του είδους συνέχισαν να εμφανίζονται, με ένα αξιοσημείωτο παράδειγμα το Πόλεμος και ειρήνη, που κυκλοφόρησε στην πρώην Σοβιετική Ένωση κατά την περίοδο 1967-1968. Οι επικές ταινίες συνεχίζουν να παράγονται, αν και από την ανάπτυξη του CGI χρησιμοποιούν συνήθως εφέ υπολογιστή αντί για ένα πραγματικό καστ χιλιάδων ηθοποιών. Από τη δεκαετία του 1950, τέτοιες ταινίες γυρίζονται τακτικά με ευρεία αναλογία διαστάσεων για μια πιο καθηλωτική και πανοραμική θεατρική εμπειρία.

Οι επικές ταινίες αναγνωρίστηκαν σε ένα μοντάζ στα Βραβεία Όσκαρ του 2006.

Η διαρκής δημοτικότητα του έπους συχνά αποδίδεται στην ικανότητά τους να απευθύνονται σε ένα ευρύ κοινό. Αρκετές από τις ταινίες με τις υψηλότερες εισπράξεις όλων των εποχών ήταν επικές. Η ταινία του Τζέιμς Κάμερον Τιτανικός το 1997, αναφέρεται ότι συνέβαλε στην αναβίωση του είδους, η οποία συγκέντρωσε 1,8 δισεκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως στο box office για να γίνει η ταινία με τα υψηλότερα έσοδα - ένα ρεκόρ που κράτησε για δώδεκα χρόνια.^[8] Αν ληφθεί υπόψη ο πληθωρισμός, τότε το ιστορικό ρομαντικό έπος Όσα παίρνει ο άνεμος είναι η ταινία με τις υψηλότερες εισπράξεις όλων των εποχών, με δύο άλλα ρομαντικά έπη (Τιτανικός και Δόκτωρ Ζιβάγκο) να περιλαμβάνονται επίσης στην πρώτη δεκάδα παγκοσμίως.^[9]

Μέχρι στιγμής τα περισσότερα βραβεία Όσκαρ που έχουν κερδίσει ποτέ μια επική ταινία είναι έντεκα. Αυτό το κατόρθωμα έχει επιτευχθεί μόνο από τρεις ταινίες: Μπεν Χουρ (1959), Τιτανικός (1997) και Ο άρχοντας των δαχτυλιδιών: Η επιστροφή του βασιλιά (2003), οι οποίες έχουν διάρκεια πάνω από τρεις ώρες και θεωρούνται επικές ταινίες. Ο προηγούμενος κάτοχος του ρεκόρ ήταν το Όσα παίρνει ο άνεμος (1939), επίσης επική ταινία, με δέκα βραβεία.

• Constantine Santas, The Epic in Film: From Myth to Blockbuster . Rowman & Littlefield, Lanham, Maryland: 2008.(ISBN 978-0-7425-5528-0) ISBN 978-0-7425-5528-0
• Constantine Santas, James M. Wilson, Maria Colavito, Djoymi Baker, The Encyclopedia of Epic Films, Rowman & Littlefield, Lanham, Μέριλαντ: 2014.(ISBN 978-0-8108-8247-8) ISBN 978-0-8108-8247-8