Ώρος
| Ώρος | |
|---|---|
 | |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Οικογένεια | |
| Σύζυγος | Άθωρ |
| Τέκνα | Τέσσερεις γιοι του Ώρου Imset Hapi (Son of Horus) Ντουαμουτέφ Qebehsenuef Ίχυ |
| Γονείς | Όσιρις, Γκεμπ και Ρα και Ίσις και Νουτ |
 Σχετικά πολυμέσα | |
- Για άλλα λήμματα με ίδιο όνομα: Ώρος (αποσαφήνιση)
| |||||
| Ώρος γεράκι (ḥr) Ώρος θεός (ḥr.w) σε ιερογλυφικά |
Ο Ώρος –όπως μεταγράφηκε από τους Έλληνες το Hor– (Κοπτικά: ϩⲱⲣ) ήταν ηλιακός και ουράνιος θεός της αιγυπτιακής μυθολογίας. Ταυτιζόταν με τον Απόλλωνα και απεικονίζονταν ως γεράκι ή άνθρωπος με κεφαλή γερακιού[1]. Σύμφωνα με τον Ηρόδοτο η επέτειος της γέννησής του εορτάζονταν την τελευταία μέρα του μηνός Επηφί, όταν τα ουράνια σώματα του Ηλίου και της Σελήνης βρίσκονταν σε συζυγία. Κατά μία άλλη εκδοχή, εξαιτίας του γεγονότος ότι το γεράκι είναι ικανό για μακρινές πτήσεις ή διαθέτει μακρινή όραση, το όνομά του αποδίδεται ως ο Μακρινός...
Σύμβολα απεικονίσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι Αιγύπτιοι ονόμαζαν το γεράκι με τη λέξη χορ, ομόηχη μιας άλλης, που σημαίνει «ουρανός». Επειδή το γεράκι πετά σε μεγάλα ύψη, φαντάζονταν τον ουρανό ως θεϊκό γεράκι, τον δε Ήλιο και τη Σελήνη ως τα μάτια του. Το γεγονός ότι το γεράκι απεικονίζεται σε μνημεία εξαιρετικής αρχαιότητας στην αρχαία αρχαία Αίγυπτο, οδηγεί στην υπόθεση μιας λατρείας με πολλούς και ιδιαίτερα ισχυρούς πιστούς που λάτρευαν το γεράκι, το οποίο απεικονίζονταν ακόμη και στα προϊστορικά μνημεία[2]. Από τα πολύ αρχαία χρόνια θεωρείτο ως το κατ' εξοχήν θεϊκό πτηνό ενώ το ιερογλυφικό το οποίο αντιστοιχεί στην έννοια «θεός», είναι ένα γεράκι που κάθεται πάνω σε ένα ξύλο.
Σε όλες τις περιοχές στις οποίες εγκαταστάθηκαν μόνιμα οι πιστοί του γερακιού, λατρεύθηκε ο Ώρος. Ο ρόλος όμως αυτού του θεού και τα σύμβολά του διαφοροποιήθηκαν στα κατά τόπους ιερά με την πάροδο του χρόνου, σε τέτοιο βαθμό, ώστε στο αιγυπτιακό πάνθεο υπάρχουν περίπου δεκαπέντε διακριτοί Ώροι[3], από τους οποίους κυριότεροι ήταν ο Χαρβέρ[4], Χαρόερις ή Αρούηρις στην ελληνική μεταγραφή του και τα υπόλοιπα, ηλιακού χαρακτήρα, γεράκια όπως ο Ώρος της Μπεχεντέτ και ο Ώρος, ο γιος της Ίσιδας, ο οποίος σύμφωνα με τον μύθο του Όσιρι, εκδικήθηκε τον φόνο του πατέρα του.
Τα κείμενα των Πυραμίδων τον παρουσιάζουν ως γιο του Ρα και αδελφό του Σετ. Η αιώνια αντίθεση μεταξύ ερέβους και φωτός συμβολίζεται με αιώνιες συγκρούσεις, κατά τις οποίες ο μεν Σετ έβγαλε το ένα μάτι του Ώρου, ενώ ο δεύτερος ευνούχισε τον αμείλικτο εχθρό του. Το δικαστήριο των θεών έλυσε τη διαφορά υπέρ του θεού γερακιού, ο οποίος, από το τέλος της δεύτερης δυναστείας εμφανίζεται μόνος και αποκλειστικός θεϊκός πρόγονος των Φαραώ, στο πρωτόκολλο των οποίων αναφέρεται με την επωνυμία Χορ Νουμπτί, «Ώρος, ο νικητής του Σετ».
Ώρος της Μπεχεντέτ
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ως Χορ Μπεχεντέτι ή Χαρντουτίτι, δηλαδή « Ώρος της Μπεχεντέτ», είναι γνωστός με άλλη επωνυμία, η οποία προέρχεται από τη λέξη Μπεχεντέτ, όνομα συνοικίας της αρχαίας Εντφού, την οποία οι Έλληνες αποκαλούσαν Απολλωνόπολη η Μεγάλη, ταυτίζοντας τον κύριο του ιερού με τον Απόλλωνα[1]. Ο Χορ Μπεχεντέτι απεικονιζόταν συνήθως ως φτερωτός ηλιακός δίσκος, σε παραστάσεις που κοσμούσαν τα υπέρθυρα των ναών. Πολλές φορές απεικονιζόταν επίσης σε αναπαραστάσεις μαχών, ως γεράκι που πετούσε πάνω από τον Φαραώ, κρατώντας στα νύχια του αλληγορικά σύμβολα, μεταξύ τους το δακτυλίδι, σύμβολο της αιωνιότητας.
Τα ανάγλυφα του ιερού του Εντφού τον παρουσιάζουν επίσης ως θεό με κεφάλι γερακιού, να οδηγεί εναντίον του Σετ τις στρατιές του Ρα Αραχτή, μεγάλου θεού, ο οποίος ενσαρκώνει τη συνένωση σε μία θεότητα του Ρα και μιας ειδικής μορφής του Ώρου, που λατρευόταν στην Ηλιούπολη.
Χεράκτι ή Αραχτής
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
| ||
| rˁ-ˁḫr-3iḫṯ Ρα Χεράκτι σε ιερογλυφικά |
Ο Αραχτής, όπως μεταγράφηκε στα Ελληνικά το αιγυπτιακό όνομα Χεράκτι, που σημαίνει «Ώρος ο οριζόντιος» -ήταν προσωποποίηση του ήλιου, που κατά την ημερήσια διαδρομή του μετακινείτο από τον ανατολικό στο δυτικό ορίζοντα. Εξομοιωμένος από τα αρχαία χρόνια με τον Ρα, υιοθέτησε τον ένα μετά τον άλλον όλους τους ρόλους του θεού, ο οποίος, με τη σειρά του, αφού ιδιοποιήθηκε όλες τις επωνυμίες του Ώρου, επέβαλε, με το όνομα Ρα Χεράκτι την υπεροχή του πάνω σε ολόκληρη την αρχαία Αίγυπτο.
Χαρμακής ή Χορ-μ-ακέτ
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Χαρμακής, όπως μεταγράφηκε στα ελληνικά το αιγυπτιακό όνομα Χορ-μ-ακέτ, που σημαίνει «ο παρά τον ορίζοντα Ώρος» -πήρε πολλές φορές, αλλά εσφαλμένα, ως Ρα Χαρμακής, τη θέση του Ρα Αραχτή. Ωστόσο, «Χαρμακής» είναι το όνομα της μεγάλης Σφίγγας, ύψους περίπου 20 μέτρων και μήκους άνω των 60, η οποία σμιλεμένη σε βράχο με τη μορφή του φαραώ Χεφρήνου, τον φρουρεί εδώ και πέντε χιλιάδες έτη, κοντά στην πυραμίδα του. Προσωποποίηση του ανατέλλοντος Ηλίου, συμβολίζει, υπέρ του Χεφρήνου, την ανάσταση εκ νεκρών[5].
Ο γιος της Ίσιδας ή Χορ-σα-ισέτ
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τμήμα μιας σειράς λημμάτων |
|---|
 |
 Πύλη Αρχαία Αίγυπτος |
Η Ίσις, η οποία συνέλαβε και γέννησε μόνη, δίχως τη συνδρομή κάποιου συζύγου ή εραστή[6], εισήγαγε τον γιο της στην «οικογένεια του Όσιρι». Η δημοτικότητα του μεγάλωσε τόσο, που ο Χορ-σα-ισέτ, δηλαδή ο Ώρος, ο γιος της Ίσιδος, αρχικά μικρός θεός-Γεράκι των περιχώρων της Βουτούς, τον οποίο ονόμαζαν Ωρος ο νεότερος για να τον διακρίνουν από τον ισχυρό ουράνιο θεό Ώρο τον πρεσβύτερο, κατέληξε να επισκιάσει όλους τους άλλους 'Ωρους και να οικειοποιηθεί όλους τους ρόλους και όλα τα σύμβολα τους. Ο περί Ίσιδος και Οσίριδος μύθος αναφέρει τα σχετικά με τη γέννηση του γιου, τον οποίο η Ίσιδα συνέλαβε από τον Όσιρι, αφού ανέστησε με μαγικά μέσα τον δολοφονημένο θεό, και τον γέννησε πρόωρα στην νησίδα Χέμμιν[7].
Χορ-πα-κέρντ ή το παιδί Ώρος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Χορ-πα-κέρντ ή Αρποκράτης εμφανίζεται στην εικονογραφία ως νήπιο, γυμνό ή στολισμένο μόνο με κοσμήματα, με το κρανίο εντελώς ξυρισμένο και την παιδική πλεξίδα αναδιπλωμένη στον κρόταφο. Σε άλλες παραστάσεις απεικονιζόταν να θηλάζει καθισμένος στα γόνατα της μητέρας του. Σε όλες έχει το δάκτυλο στο στόμα, όπως τα μωρά. Το γεγονός ερμηνεύθηκε από του Έλληνες ως πρόσκληση σε σιγή και περίσκεψη. Τούτη η ερμηνεία έγινε αιτία να θεωρείται σε πολύ νεότερη εποχή θεός της σιωπής.
Καθώς είχε ανατραφεί στην έρημο, για να αποφύγει τις επιβουλές του Σετ, και ήταν εξαιρετικά αδύναμος από τότε που γεννήθηκε, ο γιος της Ίσιδας γλύτωσε χάρη στην ισχυρή μαγεία της μητέρας του από πολλούς κινδύνους -θηρία, δήγματα σκορπιών, πυρκαγιές, παιδικές ασθένειες κ.λπ. -η ανάμνηση των οποίων διασώθηκε στις μαγικές επωδούς που χρησιμοποιούσαν οι μάγοι σε ανάλογες περιστάσεις για να θεραπεύουν.
Χορ-νετζ-ιτέφ ή Αρενδότης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τον μικρό Ώρο δίδασκε ο ίδιος ο Όσιρις στην τέχνη του πολέμου, για να τον καταστήσει ικανό να να διεκδικήσει την κλεμμένη κληρονομιά από τον Σετ και να εκδικηθεί το φόνο του πατέρα του -πράξεις που απέφεραν στον Ώρο δόξα και την επωνυμία Χορ-νετζ-ιτέφ ή Αρενδότης, όπως μεταγράφηκε στα αρχαία Ελληνικά, δηλαδή Ώρος, ο εκδικητής του πολέμου.
Οι πολεμικές επιχειρήσεις του νεαρού θεού κατά του δολοφόνου του Όσιρι απεικονίζονται στις τοιχογραφίες του ναού του Εντφού, της οποίας η μεγάλη θεότητα Μπεχεντέτ, την εποχή που δημιουργήθηκαν οι τοιχογραφίες, είχε ήδη εξομοιωθεί με τον γιο της Ίσιδας, όπως ο Σετ είχε εξομοιωθεί με τον Άποφι, τον αιώνιο εχθρό του Ήλιου.
Σε μια μεγάλη σειρά αναγλύφων, απεικονίζεται με το όνομα Αρτόμης, δηλαδή Ώρος ο ακοντιστής, να διαπερνά τους εχθρούς του με το ακόντιο του, και μαζί με τους οπαδούς του κόβουν σε κομμάτια τους οπαδούς του Σετ, οι οποίοι προσπαθούσαν μάταια να βρουν καταφύγιο στα σώματα των κροκοδείλων, των ιπποποτάμων και άλλων τυφωνικών ζώων.
Η ένωση των βασιλείων - Χορ-σμα-ταουΐ
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Για να δώσουν τέρμα στον μακροχρόνιο πόλεμο, οι θεοί κάλεσαν ενώπιον του δικαστηρίου τούς δύο αντιπάλους. Ο Σετ υποστήριξε ότι ο ανηψιός του δεν ήταν γιος του Όσιρι, αλλά νόθος, ενώ ο Ώρος απέδειξε αδιάψευστα τη νομιμότητα της γέννησής του. Οι θεοί, αφού καταδίκασαν τον Σετ να επιστρέψει όσα σφετερίστηκε[8], ανακήρυξαν τον Ώρο κυρίαρχο των βασιλείων της Άνω και της Κάτω Αιγύπτου. Προς τούτο τού δόθηκαν οι επωνυμίες Χορ-σμα-τάουΐ, δηλαδή «ο Ώρος που ένωσε τις δύο χώρες» και Χορ-πα-νεμπ-ταουΐ, δηλαδή «Ώρος, ο κυρίαρχος των δύο χωρών»).
Κατόπιν ο Ώρος επανέφερε σε όλη την αρχαία Αίγυπτο τη λατρεία του Όσιρι και των ηλιακών θεών και ανήγειρε ναούς, στους οποίους απεικονιζόταν με τις μορφές που είχε λάβει στον αγώνα του εναντίον των οπαδών του Σετ. Βασίλεψε ειρηνικά στην Αίγυπτο ως εθνικός της θεός, πρόγονος των Φαραώ, οι οποίοι άλλωστε έφεραν την επωνυμία «ζων Ώρος»[9].
Στις παραστάσεις των ναών, μέχρι τις αρχές του Νέου Βασιλείου, απεικονιζόταν να δρα αρμονικά με τον Σετ στη στέψη του φαραώ, στον εξαγνισμό του και την εισαγωγή του στο ιερό και την τέλεση της συμβολικής χειρονομίας του σαμ-ταουΐ[10].
Εικόνες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]-
Ο θεός Ώρος
-
Ο θεός Ώρος με μορφή γερακιού
-
Το Μάτι του θεού Ώρου
Παραπομπές σημειώσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 Larousse Encyclopedia of Mythology 1968, 21.
- ↑ Πρόκειται πιθανώς για πρώιμους εισβολείς στην κοιλάδα του Νείλου, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν ως έμβλημά τους το γεράκι,ένα θεό πολεμιστή. Βλ. επίσης Ions Veronica 1968, 66.
- ↑ Ions Veronica 1968, 67.
- ↑ Από τιςπρωιμότερες μορφές του Ώρου σύνθεση μια γηγενούς θεότητας Βερ και του Ώρου, αποκαλούμενος και Ώρος ο Πρεσβύτερος. Βλ. Ions Veronica 1968, 67.
- ↑ Larousse Encyclopedia of Mythology 1968, 22.
- ↑ Σύμφωνα με μία εκδοχή του μύθου η Ίσιδα συνέλαβε τον Ώρο αιωρούμενη ως σπουργιτογέρακο πάνω από το σώμα του νεκρού συζύγου της κατά τον Άντολφ Έρμαν. Έτσι κατέστη έγκυος χωρίς τη μεσολάβηση συζύγου εραστή. Βλ. Κείμενα των Πυραμίδων, 154. Άβυδος και Ντεντερά (Mar. Dend. IV. 88, 90). στο Erman Ad. 1977, A Handbook of Egyptian ReligionMA: Longwood Press, Boston, 34.
- ↑ Ions Veronica 1968, 72.
- ↑ Εξαιτίας της απροθυμίας του να δεχθεί το αποτέλεσμα της κρίσης του δικαστηρίου, οδηγήθηκε αλυσσοδεμένος ενώπιον των δικαστών θεών, οι οποίοι χαρίστηκαν τη ζωή του και του επέβαλαν να προφυλάσσει τη βάρκα του Όσιρι, ως θεός των ανέμων και των καταιγίδων. Ions Veronica 1968, 77.
- ↑ Η σύνδεσή του με την πολιτική ιδεολογία μέσω της ενανθρώπισης του Ώρου στο πρόσωπο του Φαραώ ήταν τόσο έντονη, ώστε εντέλει η αρχαία Αίγυπτος ονομαζόταν εναλλακτικά «χώρα του Ώρου». Βλ. Παγκόσμια μυθολογία 1989, 412.
- ↑ Larousse Encyclopedia of Mythology 1968, 23.
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Guirand Félix (Ed.) 1968, New Larousse Encyclopedia of Mythology, Crescend Books, New York.
- Ions Veronica 1968, Egyptian Mythology, Newnes Books, London.
- Χριστόπουλος Γ. - Μπαστιάς Ι. (εκδ.) 1989, Παγκόσμια μυθολογία, Εκδοτική Αθηνών, Αθήνα.