Feodalizm

Feodalizm yew sistemê idareo. Vatey Feodalizmi Cermenki ra yeno u menaya cı Feodumo (timarkerdış). Feodalizm (Feodalite) Dewrê Miyani de qıtaya Ewropa de sistemo tewr gırd biyo. Goçê Şaran (Hicretê Eqwam, Hicretê Qewman) ra dıme ra İmperatoriya Roma biya dı letey u enê parçebiyayış ra dıme ra qıtaya Ewropa de zaf kaosi vıraziyê u vengiya otorite biya. Ena vengiya otorite ra dıme ra şarê Ewropa kewtê bınê hakimiyetê merdımanê asilan. Be enê cıkewtış ra piya quwetê hukımdaran hêdi hêdi kemiyayi u sistemê feodalizmi ameyo quwetın. Kamo ki serê sistemê feodalizm dero, ey rê Feodalbeg vaciyao. Feodalbegan qanunê qıralan nas kerdo u qanunanê imperatoran ra xo rê pay veto. Çiyê ki serê erdê Feodalbegan de ca gırewtê, Fedaolbeg wayirê heme inan biyo. Qıraliya Frankan Dewrê Miyanêni de be Feodalbegan ra zaf mucadeley kerdê ema ğalib nêbiya u hetta tesirê rejimê Feodalbegan de mendo. Wexto ke Qıraliya Frankan Feodalbegan ra erdê zaf hera u gırdi dayê, Feodalbegi fikır kerdo ki ê be qıralan ra hemê/eyniyê u şar zi fıkır kerdo ki Feodalbegi heq u huqıqê inan sıtar kenê, şeveknenê. Be na raye ra Feodalizm qıtaya Ewropa de sistemê Feodalizmi biyo zaf quwetın. Be berzbiyayışê feodalizmi qıta Ewropa de mentalitê Suzeren-Vassal dest pêkerdo u fınıfê sosyali ameyê meydan.

Nobli (esili, kesê corêni) yew cemaeto cengkerdoğo. Quwetê inan zemanê veri ra u quweta cengi ra ameyê. Asaletê inan cenêrasyonê inan rao u tesırê inan, quweta inana ekonomike ra ameyê. Nobli be eskeriya u idare ra piya kar kerdo. İnan be rêze ra Senyor, Duk, Kont, Baron, Vikont u Şovalya ra ameyêne pêra. Seferê Xeçliyan ra dıme ra Burcuwayi cayê Noblani gırewto.

Rahibi cemaeto tewr berz u tewr quwetın biyo. Serê Katolisizm de Papa, serê Ortodoksiye de Patrik est biyê. Rahibi qıralan u feodalbegan ra raya bipere zaf hera erdi grewto u ê zaf zengın biyê. Ê seba cıwiyayış dewlete rê pere (tehsilat,vergi) nêdao u ê ebe rındiye u rehatiye cıwiyê.

Sınıfê Burjuwa seferê Xeçliyan ra dıme vıraziya. Ê pêro sûki u qezay de cıwiyê u ê raya tıcareti-zenaeti ra kar kerdê. No sınıf tewr verên Senyoran rê wergi dao ema bahdo ê zaf zengın biyê u xoser biyê u tesırvindbiyayışo sistemê Feodalite de karê inan zaf biyo.

Statuya sosyali de ê sınıfa de tewr cêrêni biyo. Dewrê Miyanêne de miyandê Feodalite de statuya dewıcan ebe statuya koleyan ra hêm/eyni biyo. Feodalbegi seba dewıcan qet kar nêkerdê. Dewıci zerrekê inan de biyo dı letey ;

• Serfi : Namê dewıcanê ke heqa inan çıniyou namê dewıcanê ke wayirê heqa politik, heqa idari u heqa ekonomik niyo.
• Xoseri : Namê dewıcanê ke nim-xoserê. Ê nimê karey inan Feodalbeg rê dano u nimê karey inan, inan rê meno.

Sistemo Feodalite terefê Burcuwayan ra xırav biya.