[go: up one dir, main page]
Neidio i'r cynnwys

Tost

Oddi ar Wicipedia
Tost
Mathbara Edit this on Wikidata
Deunyddsliced bread Edit this on Wikidata
Yn cynnwysplain bread, sunflower oil Edit this on Wikidata
Tudalen Comin Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia
Rac tost Cymraeg. Mae'r brandio Cymraeg yn enghraifft dda o normaleiddio'r Gymraeg
Taenu jam ar dost

Mae tost, hefyd tostyn, bara crasu[1] weithiau yn anffurfiol tôst er mwyn adlewyrchu ynganiad Gogleddol o'r gair, yn fara sydd wedi'i frownio gan wres pelydrol. Mae'r brownio yn ganlyniad adweithiad Maillard, gan newid blas y bara a'i wneud yn gadarnach fel ei bod hi'n haws taenu topiau arno. Mae tostio yn ddull cyffredin o wneud hen fara yn fwy blasus. Mae bara yn aml yn cael ei dostio gan ddefnyddio tostiwr, ond defnyddir poptai tostiwr hefyd. Mae bara wedi'i sleisio ymlaen llaw yn fwyaf cyffredin.

Mae tost yn cael ei fwyta'n gyffredin gyda menyn neu farjarîn, cawl neu ychwanegiadau melys, fel jam neu marmalêd. Yn rhanbarthol, gall taeniadau sawrus, fel menyn cnau mwnci neu trwyth burum (fel Marmite ym Mhrydain), fod yn boblogaidd hefyd. Efallai y bydd tost menyn hefyd yn cyd-fynd â seigiau sawrus, yn enwedig cawliau neu stiwiau, a gellir ei gynnwys gyda chynhwysion mwy maethlon fel wyau neu ffa pôb fel pryd ysgafn. Mae tost yn fwyd brecwast cyffredin. Mae bagels a myffins Saesneg hefyd yn cael eu tostio.

Gall tost gynnwys carcinogenau (acrylamid) a achosir gan y broses frownio.[2]

Etymoleg a hanes

[golygu | golygu cod]
Crasu bara i wneud tost o hysbyseb baco, Luky Strike, 1917

Daw'r gair tost o'r Lladin torrere' 'i logsi'.[3] Mae un o'r cyfeiriadau cyntaf at dost mewn print mewn rysáit ar gyfer 'Oyle Soppys' (winwns â blas wedi'u stiwio mewn galwyn o hen gwrw a pheint o olew) o 1430.[4] Yn y 1400au a'r 1500au, cafodd tost ei daflu neu ei fwyta ar ôl iddo gael ei ddefnyddio fel cyflasyn ar gyfer diodydd.[4] Yn y 1600au, roedd tost yn dal i gael ei ystyried fel rhywbeth i'w roi mewn diodydd.[4] Yn ei ddrama 1602 The Merry Wives of Windsor, mae Shakespeare yn rhoi’r llinell i Falstaff: “Go fetch me a quart of sack; put a toast in't."[5] Mae tost wedi cael ei ddefnyddio fel elfen o fwyd haute Americanaidd ers o leiaf y 1850au.[6]

Tost a'r Gymraeg

[golygu | golygu cod]

Ceir y cyfeiriad ysgrifenedig cynharaf i "tost" yn y Gymraeg yng ngheiriadur A Dictionary in Englyshe and Welshe, 1547, a olgwyd gan William Salisbury, lle gwelir "tost ne vara cras A tooste". Yn ogystal â chyfeirio at tost fel rhywbeth i'w fwyta, caiff hefyd ei ddefnyddio fel cymhareb ar gyfer bod yn gynnes, "ti'n gynnas fel tostyn".[7]

Mae'n gyd-ddigwyddiad bod y gair "tost" yn y Gymraeg hefyd yn golygu "llym, garw, creulon, dolurus, sâl," ayyb yn enwedig i siaradwyr tafodiaeth y De. Mae'r ystyr yma i'r gair yn annibynnol o'r weithredu o grasu bara a credir iddo ddod o'r Lladin tostus ("llosg"). Ceir y cyfeiriad cynharaf i'r gair yma o'r 12g gyda'r cwpled o gerdd, A'r uagyl eur y phenn,fowch recddi / Val rac tan, tost yd wan, tyst Duw iti. Caiff "tost" hefyd ei ddefnyddio yng nghyd-destun "it grieves" a ceir y cyfeiriad cynharaf iddyn yn Llyfr Gwyn y Mabinogi o'r 14g gyda'r frawddeg, "Tost uu genthi hi erchi hynny idi" ("tost fu ganddi hi, erchi hynny iddi").[8]

Paratoi

[golygu | golygu cod]
Dau dafell o dost mewn tostiwr

Mewn cegin gartref fodern, mae tost fel arfer yn cael ei wneud mewn teclyn trydanol pwrpas arbennig, tostiwr. Rhoddir bara wedi'i dafellu yn y slotiau ar ben y tostiwr, gosodir y lefel ddymunol o dostrwydd, a chaiff lifer ei wthio i lawr. Mae'r tostiwr yn popio'r tost pan fydd yn barod.

Gall bara wedi'i dostio mewn tostiwr confensiynol "chwysu" pan fydd yn cael ei weini (h.y. mae dŵr yn casglu ar wyneb y tost wedi'i oeri). Mae hyn yn digwydd oherwydd bod lleithder yn y bara yn troi'n stêm wrth gael ei dostio oherwydd gwres ac wrth iddo oeri mae'r stêm yn cyddwyso i ddefnynnau dŵr ar wyneb y bara.[9]

Gellir ei dostio hefyd gan dostiwr cludo, pa ddyfais a ddefnyddir yn aml mewn gwestai, bwytai a lleoliadau gwasanaeth bwyd eraill. Mae'n gweithio trwy gael un elfen wresogi ar y top ac un ar y gwaelod gyda gwregys cludo metel yn y canol sy'n cario'r tost rhwng y ddwy elfen wresogi. Mae hyn yn caniatáu i dost gael ei wneud yn barhaus, oherwydd gellir ychwanegu mwy o dafelli ar unrhyw adeg heb aros i rai blaenorol popio i fyny.

Gellir tostio bara hefyd o dan gril (neu frwyliaid), mewn popty agored, neu orwedd ar rac popty. Mae'r "tost popty" ​​hwn fel arfer yn cael ei fenyn cyn ei dostio. Mae poptai tostiwr yn offer bach arbennig a wneir ar gyfer tostio bara neu ar gyfer cynhesu ychydig bach o fwydydd eraill.

Gellir tostio bara hefyd trwy ei ddal yn agos ond nid yn uniongyrchol dros fflam agored, fel tân gwersyll neu le tân; gwneir offer tostio arbennig (e.e. ffyrc tostio) at y diben hwn. Cyn dyfeisio offer coginio modern fel tostwyr a griliau, mae bara wedi'i gynhyrchu mewn poptai ar gyfer milenia, gellir gwneud tost yn yr un popty.

Mae llawer o frandiau o fara wedi'u sleisio'n barod ar gael, ac mae rhai ohonynt yn marchnata'n benodol eu haddasrwydd ar gyfer tostio.[10]

Peiriant Toastie

[golygu | golygu cod]

Mae hwn yn declyn sy'n caniatáu i'r perchennog gynhyrchu pâr o 'toasties' sef dau dafell o fara gyda llenwad yn y canol a menyn ar ochr allanol y bara. Mae'r caead ar y teclyn yn cau gan dostio'r ddau ochr i'r bara (a'r menyn, drwy Adweithiad Maillard yn brownio a saim y menyn yn atal y bara rhag gludio i glawr tu fewn y tostiwr.

Defnydd

[golygu | golygu cod]
Does dim rhaid i dost fod yn fwyd plaen, gall fod yn sail carbohydrad ar gyfer pryd mwy maethlon; wy, kimchi, cêl a sesame du

Yn y dyddiau modern, mae tost yn cael ei fwyta fel arfer gyda menyn neu marjarîn wedi'i daenu drosto, a gellir ei weini â chyffeithiau, taeniadau, neu dopiau eraill yn ychwanegol at neu yn lle menyn. Mae tost gyda jam neu marmaled yn boblogaidd. Ychydig o gynfennau eraill y gellir eu mwynhau gyda thost yw taeniad siocled, caws hufen, a menyn cnau daear. Mae darnau burum fel Marmite yn y DU, Seland Newydd a De Affrica, a Vegemite yn Awstralia yn cael eu hystyried yn draddodiadau cenedlaethol. Mae rhai brechdanau, fel y BLT,[11] yn galw am ddefnyddio tost yn hytrach na bara.

Mae tost yn rhan bwysig o lawer o frecwastau, ac fe'i defnyddir hefyd mewn rhai dietau arbenigedd diflas traddodiadol ar gyfer pobl â phroblemau gastroberfeddol fel dolur rhydd. Mae hyn oherwydd bod tostio yn torri'r startsh yn y bara ac yn ei gwneud hi'n haws ei dreulio.[12]

Yn y Deyrnas Unedig, mae tost yn rhan o frecwast traddodiadol: yn aml mae'n cael ei ymgorffori mewn brecwast llawn neu ei fwyta gyda ffa pôb. Dysgl sy'n boblogaidd gyda phlant mae wyau a "soljwrs". Mae stribedi o dost (y "soljwrs") yn cael eu trochi i mewn i melynwy yn rhedeg wy wedi'i ferwi'n feddal trwy dwll a wneir ym mhen uchaf y plisgyn wy, a'i fwyta.[13]

Yn ne Sri Lanka, mae'n gyffredin i dost gael ei baru â chawl cyri a the mintys. Yn Japan, mae pobl yn hoffi tostio tafelli trwchus o fara.[14] Daeth tost yn brif ddysgl yn Japan ar ôl yr Ail Ryfel Byd, yn enwedig ar ôl iddo gael ei gyflwyno mewn cinio ysgol ledled y wlad oherwydd prinder reis.[15] Mae sleisys trwchus o fara wedi'u tostio hefyd yn cael eu bwyta mewn rhanbarthau o'r UD, lle maen nhw'n cael eu galw'n Texas tost. Mae gwerthwyr stryd yn Ne Corea yn gweini tost gydag amrywiaeth o dopiau, fel arfer wyau wedi'u ffrio, llysiau a sleisys o gig, gyda sawsiau ar eu pennau. Mae Tost Corea neu Gilgeori ("tost y stryd")i'w fwyta fel brechdan.[16] Yn Ne-ddwyrain Asia, mae jam cnau coco yn daeniad poblogaidd ar gyfer tost.

Erbyn 2013, roedd "tost artisanal" wedi dod yn dueddiad bwyd sylweddol mewn dinasoedd Americanaidd upscale fel San Francisco, lle roedd rhai sylwebyddion yn dad-fynd â'r nifer cynyddol o fwytai a poptai sy'n gwerthu tost wedi'i wneud yn ffres am yr hyn a oedd yn cael ei ystyried yn bris afresymol o uchel.[17][18]

Mae tost afocado yn cael ei ystyried yn symbol o ddiwylliant milflwyddol.[19][20]

Rac Tost

[golygu | golygu cod]

Gellir prynu rac tost sydd fel rheol o fetel neu grochenwaith ac yn dal oddeutu 6 hanner tafell o dost. Dodir rhain ar y bwrdd gyda'r brecwast, fel rheol, fel gall y bwytawr, neu'n amlach, fwytawyr, fwynhau sawl tafell o dost yn hytrach na gorfod aros i wneud rhagor cyn eu bwysta.

Amrywiaetha

[golygu | golygu cod]

Oriel

[golygu | golygu cod]
  • Bîns ar dost
    Bîns ar dost
  • Avocado, wy wedi potcho a thost - daeth yn symbol o wagedd bywyd a rhwysg Millinarians
    Avocado, wy wedi potcho a thost - daeth yn symbol o wagedd bywyd a rhwysg Millinarians
  • "soljiwrs" - darnau o dost wedi eu torri, ar gyfer dincio i wy wedi ferwi
    "soljiwrs" - darnau o dost wedi eu torri, ar gyfer dincio i wy wedi ferwi
  • Caws ar dost - Welsh Rarebit
    Caws ar dost - Welsh Rarebit
  • Tost fel saig melys - bananas, cnau Ffrengig, Tost Ffrengig, surop, a hufen iâ
    Tost fel saig melys - bananas, cnau Ffrengig, Tost Ffrengig, surop, a hufen iâ
  • Brechdan ham wedi tostio mewn peiriant 'Toastie' - sylwed bod yr ochrau wedi'u seilio a'r menyn ar du allan y bara wedi profi Adweithiad Maillard
    Brechdan ham wedi tostio mewn peiriant 'Toastie' - sylwed bod yr ochrau wedi'u seilio a'r menyn ar du allan y bara wedi profi Adweithiad Maillard

Cyfeiriadau

[golygu | golygu cod]
  1. ↑ https://geiriaduracademi.org/
  2. ↑ Tareke, E.; Rydberg, P. et al. (2002). "Analysis of acrylamide, a carcinogen formed in heated foodstuffs". J. Agric. Food Chem. 50 (17): 4998–5006. doi:10.1021/jf020302f. PMID 12166997.
  3. ↑ "History Is Toast". The New York Times. 20 April 1997. Cyrchwyd 21 February 2016.
  4. ↑ 4.0 4.1 4.2 Martin, Gary. "The toast of the town". phrases.org.uk. Cyrchwyd 21 February 2016.
  5. ↑ Shakespeare, William. "Act 3, Scene 5". In Mowat, Barbara A.; Werstine, Paul (gol.). The Merry Wives of Windsor. Folger Shakespeare Library. t. 125.
  6. ↑ Barry-Jester, Anna Maria (March 29, 2016). "Toast Has Been A Fad For 150 Years". FiveThirtyEight. Cyrchwyd March 30, 2016.
  7. ↑ https://geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html?tost
  8. ↑ https://geiriadur.ac.uk/gpc/gpc.html?tost
  9. ↑ "FAQs". www.toaster.org. The Toaster Museum Foundation. 2017-01-10. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2017-01-10. Cyrchwyd 14 January 2017.
  10. ↑ Desk, News (2016-11-08). "Kingsmill launches loaf of bread designed specifically for toasting". FoodBev Media (yn Saesneg). Cyrchwyd 2019-02-19.
  11. ↑ Bonné, Jon (12 September 2006). "Three ingredients, all vying for the top: The secret to the BLT is a perfect balance of terrific tastes". NBC Today Show. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2014-10-23. Cyrchwyd 2021-12-04.
  12. ↑ "50 Easy to Digest Foods to Avoid an Upset Stomach". Unfold Today (yn Saesneg). 2021-01-02. Cyrchwyd 2021-02-13.
  13. ↑ "Egg with Toast Soldiers". icons.org.uk. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 4 March 2010. Cyrchwyd 6 August 2010.
  14. ↑ McCurry, Justin (2019-07-12). "Using their loaf: Japanese elevate humble art of making toast". The Guardian (yn Saesneg). ISSN 0261-3077. Cyrchwyd 2020-04-16.
  15. ↑ "Japanology Plus 2016 05 12 Breakfast". YouTube. August 11, 2016. Cyrchwyd April 16, 2020.
  16. ↑ "When Toast Isn't Just Bread and Butter: Korean Street Toast". The Kraze (yn Saesneg). Cyrchwyd 2020-04-16.
  17. ↑ O'Dell, J. (21 August 2013). "$4 toast: Why the tech industry is ruining San Francisco". VentureBeat.
  18. ↑ Gravois, John (13 January 2014). "A Toast Story: How did toast become the latest artisanal food craze? Ask a trivial question, get a profound, heartbreaking answer". Pacific Standard.
  19. ↑ Levin, Sam (2017-05-15). "Millionaire tells millennials: if you want a house, stop buying avocado toast". The Guardian (yn Saesneg). ISSN 0261-3077. Cyrchwyd 2020-04-16.
  20. ↑ "Avocado Toast". Know Your Meme. Cyrchwyd 2020-04-16.

Dolenni allanol

[golygu | golygu cod]
Wedi dod o "https://cy.wikipedia.org/w/index.php?title=Tost&oldid=11760013"