Pencampwriaeth Rygbi'r Pedair Gwlad 1899

Pencampwriaeth Rygbi'r Pedair Gwlad 1899
Billy Bancroft, Capten Cymru
Dyddiad	5 Ionawr - 18 Mawrth 1899
Gwledydd	Lloegr  Iwerddon  yr Alban  Cymru
Ystadegau'r Bencampwriaeth
Pencampwyr	Iwerddon (3ydd tro)
Y Goron Driphlyg	Iwerddon (2il dro)
Cwpan Calcutta	yr Alban
Gemau a chwaraewyd	6
Sgoriwr y nifer fwyaf o bwyntiau	Llewellyn (15)
Sgoriwr y nifer fwyaf o geisiadau	Llewellyn (5)
← 1898 (Blaenorol) (Nesaf) 1900 →

Pencampwriaeth Rygbi'r Pedair Gwlad 1899 oedd yr 17eg ornest yng nghyfres Pencampwriaeth Rygbi'r Pedair Gwlad. Chwaraewyd chwe gêm rhwng 5 Ionawr a 18 Mawrth. Ymladdwyd hi gan Loegr, Iwerddon, Yr Alban, a Chymru.

Enillwyd Pencampwriaeth 1899 gan Iwerddon a gipiodd y Goron Driphlyg hefyd. Hwn oedd y pedwerydd tro i Iwerddon ennill y twrnamaint a'r ail achlysur iddynt ennill y Goron Driphlyg. Dyma fyddai llwyddiant olaf Iwerddon am gryn amser; ni fyddent yn ennill y teitl yn llwyr eto tan 1935 a daeth eu Coron Driphlyg nesaf ym 1948. Roedd llwyddiant Iwerddon yn ganlyniad i amddiffyniad cryf dros ben gyda thîm Iwerddon yn ildio dim ond un gic gosb yn y gêm yn erbyn yr Alban. Roedd y gosb ei hun yn ddigynsail gan iddi gael ei dyfarnu am dacl ar chwaraewr nad oedd ym meddiant y bêl, y tro cyntaf i gosb o'r fath gael ei rhoi mewn gêm ryngwladol.

Roedd pencampwriaeth 1899 yn nodedig fel man cychwyn cyfnod o drai i dîm Lloegr. Enillodd y Saeson dim ond saith allan o'r 33 gêm bencampwriaeth nesaf.

Safle	Gwlad	Gemau				Pwyntiau			Pwyntiau bwrdd
		Chwarae	Ennill	Cyfartal	Colli	Dros	Yn erbyn	Gwahan.
1	Iwerddon	3	3	0	0	18	3	+15	6
2	yr Alban	3	2	0	1	29	19	+10	4
3	Cymru	3	1	0	2	36	27	+9	2
4	Lloegr	3	0	0	3	3	37	−34	0

Penderfynwyd ar y gemau ar gyfer y tymor hwn ar bwyntiau a sgoriwyd. Roedd cais werth tri phwynt, tra bod trosi gôl wedi’i chicio o’r cais yn rhoi dau bwynt ychwanegol. Roedd gôl a ollyngwyd o'r marc a gôl adlam ill dau werth pedwar pwynt. Roedd goliau cosb werth tri phwynt.

Cymru: Billy Bancroft (Abertawe) capt.,^[1] Viv Huzzey (Caerdydd), Gwyn Nicholls (Caerdydd), Reg Skrimshire (Casnewydd), Willie Llewellyn (Llwynypia), Evan James (Abertawe), David James (Abertawe), Jere Blake (Caerdydd), Tom Dobson (Caerdydd), William Alexander (Llwynypia), Fred Scrine (Abertawe), David Daniel (Llanelli), Alfred Brice (Aberafan), Jehoida Hodges (Casnewydd), Will Parker (Abertawe)

Lloegr: Octopus Gamlin, (Devonport Albion]), Tot Robinson (Percy Park), Percy Stout (Caerloyw), Percy Royds (Blackheath) Reginald Forrest (Wellington), Robert Livesay (Blackheath), Arthur Rotherham (Richmond) capt., Frederick Jacob (Richmond), George Ralph Gibson (Northern Football Club), John Daniell (Prifysgol Caergrawnt), Robert Oakes (Hartlepool Rovers), Herbert Dudgeon (Richmond), William Mortimer (Marlborough Nomads), Charles Harper (Prifysgol Rhydychen), Joseph Davidson (Aspatria) ^[2]

---

Iwerddon: J Fulton (C R Gogledd yr Iwerddon), Ian Davidson (C R Gogledd yr Iwerddon), J B Allison (Coleg Campbell, Belffast), George Harman (Prifysgol Dulyn), WH Brown (Prifysgol Dulyn), Louis Magee (Bective Rangers) capt., GG Allen (Derry), M Ryan (Rockwell College), J Ryan (Rockwell College), WG Byron (C R Gogledd yr Iwerddon), J McIlwaine (C R Gogledd yr Iwerddon), Tom McGown (C R Gogledd yr Iwerddon), Tom Ahearne (Queens College Cork), Jim Sealy (Prifysgol Dulyn), H McCoull (Belffast Albion)

Lloegr: J. F. Byrne (Mosley), Ernest Fookes (Sowerby Bridge), Percy Stout (Caerloyw), John Taylor (Castleford), Stan Anderson(Whitley Bay Rockcliff), Ernest Taylor (Whitley Bay Rockcliff), Arthur Rotherham (Richmond) capt., Frederick Jacob (Richmond), Charles Thomas (Barnstable), Arthur Darby (Prifysgol Caergrawnt), Joseph Blacklock (Aspatria) Herbert Dudgeon (Richmond), John Shooter (Morley), Frank Stout (Caerloyw), James Davidson (Aspatria) ^[3]

---

Yr Alban: J M Reid (Edinburgh Academicals), G T Campbell (Albanwyr Llundain), Douglas Monypenny (Albanwyr Llundain), Robert Neilson (Gorllewin yr Alban), T Scott (Langholm), W P Donaldson (Gorllewin yr Alban) capt., J T Mabon (Jedforest), J H Couper (Gorllewin yr Alban), L Harvey (Greenock Wanderers), G C Kerr (Durham), W M McEwan (Edinburgh Academicals) A MacKinnon (Albanwyr Llundain), Mark Coxon Morrison (Royal HSFP), HO Smith (Watsonians), R C Stevenson (Northumberland)

Iwerddon: PE O'Brien-Butler (Monkstown), Gerry Doran (Lansdowne), J B Allison (Coleg Campbell, Belffast), C Reid (C R Gogledd yr Iwerddon), Edward Fitzhardinge Campbell (Monkstown), Louis Magee (Bective Rangers) capt., A Barr (Methodistiaid Belffast), Tom McGown (C R Gogledd yr Iwerddon), M Ryan (Rockwell College), WG Byron (C R Gogledd yr Iwerddon), JH Lytle (C R Gogledd yr Iwerddon), J Ryan (Rockwell College), Arthur Meares (Prifysgol Dulyn), Jim Sealy (Prifysgol Dulyn), TJ Little (Bective Rangers)

Roedd y daith Wyddelig i'r Alban yn gêm o ddigwyddiadau tro cyntaf; nid yn unig y dyfarnwyd y gosb dybiedig gyntaf am dacl oddi ar y bêl, ond hon oedd y gêm gyntaf ar dir cartref newydd yr Alban, Inverleith a hwn oedd y tro cyntaf i Iwerddon lwyddo i guro'r Alban yn yr Alban.

---

Yr Alban: H Rottenburg (Albanwyr Llundain), Henry Gedge (Albanwyr Llundain), Douglas Monypenny (Albanwyr Llundain), George A.W. Lamond (Kelvinshire Acads), T Scott (Langholm), R T Neilson (Gorllewin yr Alban), JW Simpson (Royal HSFP), John Dykes (Albanwyr Llundain), G C Kerr ), W M McEwan (Edinburgh Academicals) A MacKinnon (Albanwyr Llundain), Mark Coxon Morrison (Royal HSFP) capt., H O Smith (Watsonians), R C Stevenson (Northumberland), W J Thompson (Gorllewin yr Alban)

Cymru: Billy Bancroft (Abertawe) capt., Viv Huzzey (Caerdydd), Gwyn Nicholls (Caerdydd), Reg Skrimshire (Casnewydd), Willie Llewellyn (Llwynypia), Selwyn Biggs (Caerdydd), Llewellyn Lloyd (Casnewydd), Jere Blake (Caerdydd), Tom Dobson (Caerdydd), William Alexander (Llwynypia), Fred Scrine (Abertawe), Alfred Brice (Aberafan), Jehoida Hodges (Casnewydd), Will Parker (Abertawe), Dick Hellings (Llwynypia)

Bron i ddau fis ar ôl i'r twrnamaint gychwyn, aeth Cymru ar eu taith gyntaf i Inverleith ar ôl i dywydd gwael ohirio'r ornest ar bedwar achlysur. Hon oedd y gêm efo sgôr uchaf y gystadleuaeth.

Douglas Monypenny, a sgoriodd gais yn yr ornest oedd yr unig chwaraewr rygbi rhyngwladol o'r Alban i gael ei ladd yn Rhyfel y Boer, gan farw'r flwyddyn ganlynol yn Paardeberg.

---

Lloegr: Octopus Gamlin (Devonport Albion), Ernest Fookes (Sowerby Bridge), Percy Stout (Caerloyw), William Bunting (Richmond), John Matters (RNEC Keyham), Reggie Schwarz (Richmond), Arthur Rotherham (Richmond) capt., Herbert Dudgeon (Richmond), Robert Oakes (Hartlepool Rovers), James Davidson (Aspatria), Joseph Davidson (Aspatria), Frank Stout (Caerloyw), Reginald Hobbs (Blackheath), John Shooter (Morley), Aubrey Dowson] (Mosley)

Yr Alban: H Rottenburg (Albanwyr Llundain), Henry Gedge (Albanwyr Llundain), Douglas Monypenny (Albanwyr Llundain), George A.W. Lamond (Kelvinshire Acads), T Scott (Langholm), Jimmy Gillespie (Edinburgh Academicals), JW Simpson (Royal HSFP), John Dykes (Albanwyr Llundain), GC Kerr (Edinburgh Wanderers), WM McEwan (Edinburgh Academicals) A MacKinnon (Albanwyr Llundain), Mark Coxon Morrison (Royal HSFP) capt., HO Smith (Watsonians), RC Stevenson (Northumberland), WJ Thompson (Gorllewin yr Alban)

Mewn gêm a welodd yr unig bartneriaeth ryngwladol rhwng y brodyr o Loegr, James a Joseph Davidson; Fe wnaeth colled Lloegr roi'r Llwy Bren i'r tîm am y tro cyntaf yn nhwrnamaint y Pedair Gwlad. Daeth y gêm hon i ben ag un ar ddeg o yrfaoedd rhyngwladol, saith o Loegr a phedwar o'r Alban.----

Cymru: Billy Bancroft (Abertawe) capt., Viv Huzzey (Caerdydd), Gwyn Nicholls (Caerdydd), Reg Skrimshire (Casnewydd), Willie Llewellyn (Llwynypia), Selwyn Biggs (Caerdydd), Llewellyn Lloyd (Casnewydd), William Alexander (Llwynypia), Jere Blake (Caerdydd), Fred Cornish (Caerdydd), David Daniel (Llanelli), Alfred Brice (Aberafan), Jehoida Hodges (Casnewydd), George Boots (Casnewydd), Dick Hellings (Llwynypia)

Iwerddon: PE O'Brien-Butler (Monkstown), Gerry Doran (Lansdowne), C Reid (C R Gogledd yr Iwerddon), George Harman (Prifysgol Dulyn), Edward Fitzhardinge Campbell (Monkstown), Louis Magee (Bective Rangers) capt., GG Allen (Derry), Cecil Moriarty (Monkstown), M Ryan (Rockwell College), WG Byron (C R Gogledd yr Iwerddon), J McIlwaine (C R Gogledd yr Iwerddon), J Ryan (Rockwell College), Arthur Meares (Prifysgol Dulyn), Jim Sealy (Prifysgol Dulyn), TJ Little (Bective Rangers)

Daeth dorf o dros 40,000 o bobl i Barc yr Arfau Caerdydd i weld Iwerddon yn ennill y Goron Driphlyg, record ar gyfer gêm yn y Pedair Gwlad. Yr unig sgôr oedd cais gan Gerry Doran ac roedd y dorf ar adegau yn afreolus gyda brwdfrydedd. Cafodd y pum munud arferol ar gyfer hanner amser ei ymestyn i bymtheg munud wrth i swyddogion geisio gwthio'r dorf oresgynnol o'r cae. Cafodd yr ail hanner aflonyddwch tebyg gan y dorf hefyd, a baciodd hyd at y llinellau ystlys gan orlifo i mewn i ardal y chwarae ar adegau. Mae'r gêm hefyd yn cael ei chofio fel y gêm y methodd capten Cymru Billy Bancroft ei chwblhau ar ôl iddo gael ei daflu i'r dorf gan y brodyr Gwyddelig Mick a Jack Ryan. Syrthiodd Bancroft yn lletchwith, gan dorri sawl asen a gorfodwyd ef i ymddeol.

• "6 Nations History". rugbyfootballhistory.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 30 Rhagfyr 2007. Cyrchwyd 2008-01-19.

• Godwin, Terry (1984). The International Rugby Championship 1883-1983. London: Willow Books. ISBN 0-00-218060-X.
• Smith, David; Williams, Gareth (1980). Fields of Praise: The Official History of The Welsh Rugby Union. Caerdydd: Gwasg Prifysgol Cymru. ISBN 0-7083-0766-3.

• "6 Nations History". rugbyfootballhistory.com. Archifwyd o'r gwreiddiol ar 30 Rhagfyr 2007. Cyrchwyd 2020-09-01.

Rhagflaenydd Y Pedair Gwlad 1898

Pencampwriaeth Rygbi'r Pedair Gwlad 1899

Olynydd Y Pedair Gwlad 1900

gw • sg • go Pencampwriaeth y Chwe Gwlad Timau  Yr Alban  Cymru  Yr Eidal  Ffrainc  Iwerddon  Lloegr Y Pedair Gwlad 1883 1884 1885 1886 1887 1888 1889 1890 1891 1892 1893 1894 1895 1896 1897 1898 1899 1900 1901 1902 1903 1904 1905 1906 1907 1908 1909 Y Pum Gwlad 1910 1911 1912 1913 1914 1920 1921 1922 1923 1924 1925 1926 1927 1928 1929 1930 1931 Y Pedair Gwlad 1932 1933 1934 1935 1936 1937 1938 1939 Y Pum Gwlad 1947 1948 1949 1950 1951 1952 1953 1954 1955 1956 1957 1958 1959 1960 1961 1962 1963 1964 1965 1966 1967 1968 1969 1970 1971 1972 1973 1974 1975 1976 1977 1978 1979 1980 1981 1982 1983 1984 1985 1986 1987 1988 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 Y Chwe Gwlad 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021 2022 2023 Gwobrau Y Gamp Lawn Y Goron Driphlyg Cwpan Calcutta Tlws y Mileniwm Quaich y Ganrif Tlws Giuseppe Garibaldi Tlws yr Auld Alliance Cwpan Doddie Weir Stadia presennol Murrayfield Stadiwm y Mileniwm Stadio Olimpico Stade de France Stadiwm Aviva Twickenham