Miguel Antonio Caro
| Miguel Antonio Caro | |
|---|---|
 | |
| Ganwyd | 11 Tachwedd 1842, 1843  Bogotá |
| Bu farw | 5 Awst 1909, 1909 Bogotá |
| Dinasyddiaeth | Colombia |
| Galwedigaeth | gwleidydd, bardd, cyfieithydd, newyddiadurwr, ffermwr, llenor, cyfreithiwr |
| Swydd | Arlywydd Colombia |
| Prif ddylanwad | Juan Donoso Cortés, Jaime Balmes, Joseph de Maistre |
| Plaid Wleidyddol | Plaid Ceidwadol Colombia, National Party (Colombia) |
| Mudiad | Traditionalism, Trafynyddiaeth |
| Tad | José Eusebio Caro |
| Plant | Julio Caro |
Llenor a gwleidydd o Colombia oedd Miguel Antonio Caro (10 Tachwedd 1843 – 5 Awst 1909). Ei enw llawn oedd, Miguel Antonio José Zolio Cayetano Andrés Avelino de las Mercedes Caro Tobar . Adnebir e hefyd fel Miguel Antonio Caro Tobar.
Cyfarwyddwr El tradicionalista o 1871 i 1875, roedd yn seneddwr ac yn llywydd y Cyngor Gwladol. Yn 1893 daeth yn is-arlywydd y wlad, ac yn 1894 etholwyd ef yn Arlywydd.
Ynghyd â'r llenoriorion a ieithyddwy José Maria Vergara y Vergara a Rufino José Cuervo sefydlodd Miguel Antonio Caro Academia Colombiana de la Lengua (Academi Iaith Colombia) yn 1871.
Bywgraffiad
[golygu | golygu cod]Cafodd ei eni yn Bogota. Yn fab i'r awdur a sylfaenydd Plaid Geidwadol Colombia, José Eusebio Caro, ni chafodd gyfle i astudio mewn sefydliadau rheolaidd yn ystod ei blentyndod.
Er hyn, yr oedd ganddo'r enw o fod yn ddyn diwylliedig iawn, yn enwedig ym meysydd llenyddiaeth, ieithyddiaeth ac areithyddiaeth, a enillodd iddo radd er anrhydedd mewn Llythyrau a'r Gyfraith. Yn ystod ei oes ysgrifennodd lu o weithiau, yn enwedig ysgrifau llenyddol a chymdeithasegol; mae cyfieithiad o waith Fyrsil o 1873 yn sefyll allan, a ystyrir y gorau yn Sbaeneg.[1]
Ynghyd â José Manuel Marroquín a José María Vergara, sefydlodd Academi Iaith Colomba, a bu’n gyfarwyddwr y papur newydd ceidwadol El tradicionalista am bedair blynedd, o 1871 i 1875.
Priododd Ana de Narváez y Guerra, a bu iddo ddau o blant, gan gynnwys y bancwr, Julio Caro. Bu farw yn Bogota.
Gweithgaredd gwleidyddol
[golygu | golygu cod]Yn aelod o'r Blaid Geidwadol, cymerodd ran yn y gwaith o ysgrifennu Cyfansoddiad 1886,[2] dogfen a newidiodd, ymhlith y darpariaethau amrywiol, enw'r wlad o 'Unol Daleithiau Colombia' i 'Gweriniaeth Colombia'.
Ym 1892 fe'i hetholwyd yn Ddirprwy-Arlywydd Gweriniaeth Colombia, yn ystod llywodraeth yr Arlywydd Rafael Núñez, a gymerodd ei le wedyn ar ôl ei farwolaeth.
Dilynodd bolisi cyfreithloni a rheolaeth o ran alcohol a thybaco, gan adfer yr Estanco de Tobaco [1] ym 1893, a gweithiodd yn frwd i sensro dulliau mynegiant yr wrthblaid, yn enwedig y wasg, gan fanteisio ar yr hyn a elwir yn "gyfraith ceffylau".[3]
Enillodd hyn nifer o feirniadaethau iddo gan nid yn unig y Blaid Ryddfrydol, ond hefyd gan ddehonglwyr ei fryd gwleidyddol ei hun, megis y gweinidog Carlos Martínez Silva a Marceliano Vélez; roedd yr olaf ymhlith y gwleidyddion a ysgrifennodd y maniffesto beirniadol "Motivos de la Disidencia" ("Rhesymau dros Anghydffurfiaeth"), a elwir hefyd yn "Maniffesto'r 21", o blith nifer y llofnodwyr.[4]
Yn dilyn y ffaith, efalai am resymau iechyd ei wraig yn hytrach nag oherwydd dicter, penderfynodd Caro ymddeol am gyfnod amhenodol yn ninas Sopó, gan benodi’r Cadfridog Quintero Calderòn yn eilydd ar 12 Mawrth 1896. Penododd yr olaf Abraham Moreno, cyfranogwr ym Maniffesto'r 21, yn weinidog y llywodraeth, gan sbarduno adwaith cryf yn y cyn-Arlywydd a ailddechreuodd eisoes yn ei swydd ar Fawrth 17 yr un flwyddyn. Aeth y digwyddiad i lawr mewn hanes fel y "Llywodraeth Pum Diwrnod", gan gyfeirio at gyfnod byr iawn y mandad.
Ym 1898 gadawodd y llywodraeth i Manuel Antonio Sanclemente.
Meddwl gwleidyddol
[golygu | golygu cod]Cysylltodd Miguel Antonio Caro draddodiadaeth Sbaenaidd ei natur â'r hyn a alwodd yn sosialaeth Gristnogol.[5] Roedd Caro yn ystyried bod sosialaeth Gristnogol, trwy eiddo rhydd, yn foddion i warchod moesoldeb ac urddas pobl Colombia. Fel hyn y dywedai Caro: "Delfryd ffug ac abswrd yw delfryd y comiwnyddion, fel mab, yn ei hanfod, o genfigen; tra bod Sosialaeth Gristnogol, sy’n ceisio ehangu maes eiddo rhydd, yn ddelfryd hael a gwyddonol, yn blentyn i elusen."[6]
Gwaddol
[golygu | golygu cod]Fel arwydd o barch gan sefydliad Colombia tuag at Caro a'i waith, sefydlwyd Instituto Caro y Cuervo yn 1942. Enwyd yr institiwt ar ôl Caro ac ieithydd arall, Rufino José Cuervo.
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ 1.0 1.1 "Miguel Antonio Caro".
- ↑ Aguirre Indalecio Lievano, Rafael Núñez, Editorial Tercer Mundo.
- ↑ "La ley de los caballos".
- ↑ "Motivos de la Disidencia".
- ↑ Latin American thought: a historical introduction
- ↑ Caro, Miguel Antonio. Apuntes sobre crédito, deuda pública. (Bogotá: 1892. Imprenta LA LUZ), p. 25
Dolenni allanol
[golygu | golygu cod]- Miguel Antonio Caro ar OpenLibrary (Saesneg)
- Miguel Antonio Caro cyflwyniad fer ar fywyd a gyrfa Caro ar Sianel Youtube LitCol Sabana (Sbaeneg)
[[Categori:Genedigaethau 1843]