Llaeth ceirch
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | cynhwysyn bwyd  |
|---|---|
| Math | plant milk, diod ddialcohol |
| Deunydd | rolled oats, dŵr |
| Dechrau/Sefydlu | 1990s |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Mae llaeth ceirch yn fath o laeth grawn wedi'i wneud o hadau geirch. Defnyddir termau eraill fel “diod ceirch” fel enwau masnach, oherwydd efallai na fydd amnewidion llaeth yn cael eu marchnata o dan yr enw “llaeth” yn yr UE. Yn ôl Rheoliad (UE) Rhif 1308/2013, mae’r term llaeth “yn cael ei gadw’n unig ar gyfer cynnyrch secretiad pwrs arferol a geir trwy un godro neu fwy, heb unrhyw ychwanegu na thynnu’n ôl”.[1]
Hanes
[golygu | golygu cod]Datblygodd yr athro o Sweden Rickard Öste ddull ar gyfer gwneud diodydd ceirch ym Mhrifysgol Lund yn y 1990au. Bryd hynny roedd yn ymwneud ag anoddefiad i lactos a ffermio organig. Yn fuan wedi hynny, gyda chymorth rhai buddsoddwyr a'i frawd Björn, sefydlodd y cwmni Oatly i weithgynhyrchu'r ddiod.[2][3] Mae cwmnïau yn y diwydiant llaeth hefyd yn gweld hyn fel marchnad dwf.[4]
Gweithgynhyrchu
[golygu | golygu cod]
Mae llaeth ceirch yn boblogaidd, fegan-gyfeillgar, amnewidyn llaeth heb laeth. Mae'n cael ei wneud gan socian a chymysgu dŵr â cheirch wedi'i dorri â dur neu ei rolio ac yna eu straenio i wahanu'r llaeth o'r ceirch gan ddefnyddio caws caws. Mae llaeth ceirch yn naturiol ddim mor faethlon â cheirch cyfan. O ganlyniad, mae maetholion, gan gynnwys calsiwm, potasiwm, haearn, a fitaminau A a D, hefyd yn cael eu cyfoethogi. Mae llaeth ceirch yn anarferol gan fod llawer o'r alergenau sy'n bresennol mewn mathau eraill o laeth yn rhydd ohono. Hefyd, mae'n cynnwys beta-glwconau, ffibr hydawdd a allai fod yn dda i iechyd y galon. Gellir ddod o hyd i laeth ceirch yn y mwyafrif o siopau groser neu ar-lein oherwydd ei boblogrwydd cynyddol.[5]
Diwydiannol
[golygu | golygu cod]Y deunydd cychwynnol yw grawn ceirch. Mae'r rhain yn cael eu plicio i ffwrdd cyn eu prosesu ymhellach. Yna maent yn gymysg â dŵr a daear. Yn dibynnu ar y broses, defnyddir eplesiad hefyd. Yn olaf, mae'r màs wedi'i homogeneiddio ac mae'r cydrannau solet yn cael eu hidlo allan. Mae'r gweddillion hidlo sy'n deillio o hyn, gan gynnwys y bran, hefyd yn addas i'w bwyta.
Gellir emwlsio'r dyfyniad dyfrllyd trwy ychwanegu olew llysiau, gan greu'r lliw gwyn sy'n nodweddiadol o laeth. Yn dibynnu ar y blas a ddymunir o'r llaeth ceirch, gellir ychwanegu melysyddion, halen bwrdd a chynfennau eraill ynghyd â chyflasynnau wrth eu prosesu.
Mae rhai o'r cynhyrchion terfynol yn cynnwys sylweddau eraill fel cadwolion, tewychwyr, asidyddion, fitaminau fel fitamin B12, a mwynau fel calsiwm ar ffurf yr alga Lithothamnium calcareum. Mae rhai o'r cynhyrchion yn destun gwres tymheredd ultra-uchel, sy'n golygu bod y llaeth ceirch yn cael ei gadw a gellir ei storio heb oergell hefyd.
 llaw
[golygu | golygu cod]Yn gyntaf, mae'r ceirch neu'r naddion ceirch yn gymysg â dŵr a naill ai'n socian am sawl awr neu'n cael eu berwi. Yna mae'r màs yn cael ei buro nes bod hylif homogenaidd yn cael ei ffurfio. Yn olaf, gellir hidlo'r cydrannau solet allan, er enghraifft gyda chaws caws. Mae'r gweddillion hidlo sy'n deillio o hyn, yn debyg i'r pomace wrth wasgu ffrwythau, hefyd yn addas i'w fwyta.
Defnyddiwr
[golygu | golygu cod]Mae llaeth ceirch hefyd yn cael ei ddefnyddio gan feganiaid, llysieuwyr ovo a phobl ag anoddefiad i lactos, alergedd protein llaeth neu alergedd soi. Os dosbarthwyd gwres wrth gynhyrchu, mae llaeth ceirch hefyd yn addas ar gyfer diet bwyd amrwd.
Gan fod llaeth ceirch yn pareve (sef yn fwyd 'niwtral' nad yw'n gig na'n gynnyrch llaeth h.y. bwyd a dyfir o'r ddaetha - llysiau, ffrwythau, grawd; wyau, pysgod - er nid pob math), gellir ei yfed hefyd â seigiau ciglyd yng nghyd-destun deddfau dietegol Iddewig.[6][7]
Mae'r diwydiant hefyd yn dibynnu fwyfwy ar gynhyrchion fegan: Er enghraifft, mae cwmni melysion Alpro a Hip Chocolate wedi bod yn cynnig bariau siocled gyda llaeth ceirch er mwyn apelio at y farchna figan ond hefyd y farchnad ehangach gan apelio at ochr ddyngarol ac ecolegol y cwsmer.[8][9]
Cynhwysion
[golygu | golygu cod]
Mae sawl budd i yfed llaeth ceirch, un o'r rhai mwyaf yw bod y llyn yn darparu llawer iawn o haearn. Mae un cwpan o laeth ceirch yn cynnwys oddeutu 10 y cant o'ch cymeriant haearn dyddiol a argymhellir. Ar gyfer feganiaid a llysieuwyr a allai fod ar eu colled o ffynonellau haearn eraill, mae hyn yn ei gwneud yn ffynhonnell dda o haearn. Mae lefelau haearn digonol yn helpu i hyrwyddo datblygiad celloedd gwaed coch iach a gallant osgoi anemia.[10]
| Gwerth Caloriffig | 173 kJ (41 kcal) |
| Cynnwys | g |
|---|---|
| Carbonhydrad | 7,0 |
| o hynny'n Siwgr | 4,9 |
| Braster | 1,1 |
| o hynny'n Braster dirlawn | 0,2 |
| Protein | 0,6 |
| Halen | 0,1 |
| Ffeibr | 0,5 |
Amgylchedd
[golygu | golygu cod]
Ceir trafodaethau brwd gan ladmeiryddion a gwrthwynebwyr llaeth ceirch (a llaethau llysiau eraill megis llaeth soia a gwneuthurwyr llaeth buwch dros ardrawiad amgylcheddol y gwahanol fathau o'r sudd.
| Mathau Llaeth | Nwyon Tŷ Gwydr (kg CO2-Ceq per 200 g) |
|---|---|
| Llaeth buwch | 0.62
|
| Llaeth reis | 0.23
|
| Llaeth soia | 0.21
|
| Llaeth ceirch | 0.19
|
| Llaeth almon | 0.16
|
| Mathau Llaeth | Defnydd tir (m2 per 200 g) |
|---|---|
| Llaeth buwch | 1.81
|
| Llaeth ceirch | 0.25
|
| Llaeth soia | 0.23
|
| Llaeth almon | 0.19
|
| Llaeth reis | 0.14
|
| Mathau Llaeth | Defnydd dŵr (L/200 g) |
|---|---|
| Llaeth buwch | 131
|
| Llaeth almon | 74
|
| Llaeth reis | 56
|
| Llaeth ceirch | 9
|
| Llaeth soia | 2
|
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ https://eur-lex.europa.eu/legal-content/EN/TXT/?uri=CELEX%3A32013R1308#
- ↑ About us Archifwyd 2019-04-02 yn y Peiriant Wayback, aventureab.com, abgerufen am 8. Oktober 2019
- ↑ Hitchens, A.: Hey, Where’s My Oat Milk?,(2018, August 6). The New Yorker. Abgerufen am 3. Februar 2019.
- ↑ https://www.arla.com/company/news-and-press/2020/pressrelease/arla-introduces-new-brand-and-plant-based-products/
- ↑ "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-11-26. Cyrchwyd 2021-11-26.
- ↑ https://oukosher.org/blog/news/kosher-plant-based-foods/
- ↑ http://www.de.chabad.org/library/article_cdo/aid/834656/jewish/Fleischig-Milchig-und-Parve.htm
- ↑ https://www.alpro.com/uk/products/drinks/?
- ↑ https://hipchocolate.com/
- ↑ "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2021-11-26. Cyrchwyd 2021-11-26.
- ↑ "copi archif". Archifwyd o'r gwreiddiol ar 2018-04-17. Cyrchwyd 2021-11-26.
- ↑ 12.0 12.1 12.2 Guibourg, Clara; Briggs, Helen (22 February 2019). "Which vegan milks are best for the planet?". BBC News: Science and Environment (yn Saesneg). Cyrchwyd 4 September 2019.