Llyn Celyn
Math | cronfa ddŵr |
---|---|
Daearyddiaeth | |
Gwlad | Cymru |
Cyfesurynnau | 52.95°N 3.6939°W |
Rheolir gan | Dŵr Cymru |
Cronfa ddŵr fawr yw Llyn Celyn, a adeiladwyd ym 1961 drwy adeiladu argae ar draws Afon Tryweryn yng ngogledd Cymru. Mae'n gorwedd ar yr A4212 tua tair milltir i'r gorllewin o'r Bala, Gwynedd.
O ganlyniad i greu'r gronfa, boddwyd pentref Capel Celyn, rhywbeth fu'n achos llawer o ddicter yng Nghymru gyda llu o brotestiadau ac ymosodiadau â ffrwydron yn erbyn y gwaith adeiladu gan Owain Williams, Emyr Llewelyn, John Albert Jones ac eraill. Tyfodd Byddin Rhyddid Cymru a Mudiad Amddiffyn Cymru o'r gweithgareddau lled-filwrol hyn. Roedd y pentref yn un o gadarnleoedd y diwylliant Cymraeg, a bwriad y gronfa oedd cyflenwi dŵr i Lerpwl a'r cyffiniau yng ngogledd-orllewin Lloegr. Llwyddodd Cyngor Dinas Lerpwl i gael y ddeddf angenrheidiol trwy San Steffan er i 35 allan o 36 Aelod Seneddol Cymru bleidleisio yn erbyn y mesur. Bu hyn yn achos cynnydd sylweddol yn y gefnogaeth i Blaid Cymru. Yn Hydref 2005, cytunodd Cyngor Dinas Lerpwl i ymddiheuro'n gyhoeddus am y digwyddiad.
Adeiladwyd y gronfa i reoli llif Afon Dyfrdwy fel bod modd tynnu dŵr ohoni yn is i lawr. Mae dŵr yn cael ei ollwng o'r gronfa i Afon Tryweryn ac felly i Afon Dyfrdwy. Oherwydd fod modd rheoli'r llif, mae'r rhan o Afon Tryweryn islaw'r argae yn boblogaidd ar gyfer canŵio gan ymwelwyr.
Perygl Gradd A
[golygu | golygu cod]Cymunedau Cymreig a ddinistrwyd |
---|
Cwm Tryweryn (1965) |
Mynydd Epynt (1949) |
Cwm Elan (1893) |
Llanwddyn (1888) |
WiciBrosiect Cymru |
Yn 2020, cyflawnwyd archwiliad 10 mlynedd gan Beiriannydd Panel annibynnol ac erbyn 2024 cychwynwyd gwaith o greu gofer (neu 'gorlifan') argyfwng newydd, gan i beiriannwyr ragweld y gall wythnosau o law fod yn beryglus iawn.[1]
Darllen pellach
[golygu | golygu cod]- Owain Williams, Cysgod Tryweryn (Ail argraffiad: Gwasg Carreg Gwalch, 1995)
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ corporate.dwrcymru.com; Gwefan Dŵr Cymru; adalwyd 8 Mehefin 2024