Fine Gael
 | |
| Enghraifft o'r canlynol | plaid wleidyddol  |
|---|---|
| Idioleg | Democratiaeth Gristnogol, liberal conservatism, pro-Europeanism, rhyddfrydiaeth economaidd |
| Label brodorol | Fine Gael |
| Dechrau/Sefydlu | 8 Medi 1933 |
| Sylfaenydd | W.T. Cosgrave, Frank MacDermot, Eoin O'Duffy |
| Aelod o'r canlynol | European People's Party |
| Pencadlys | Dulyn |
| Enw brodorol | Fine Gael |
| Gwladwriaeth | Gweriniaeth Iwerddon |
| Gwefan | http://www.finegael.ie/ |
 Ffeiliau perthnasol ar Gomin Wicimedia | |
Fine Gael – The United Ireland Party, neu Fine Gael (Gwyddeleg am Deulu neu Dylwyth y Gwyddelod) yw'r drydedd blaid wleidyddol fwyaf yng Ngweriniaeth Iwerddon ar ôl Fianna Fail a Sinn Féin. Yn ôl y blaid, mae ganddi 30,000 o aelodau.[1] Fine Gael oedd y blaid fwyaf yn etholiad cyffredinol 2011 gan ffurfio Llywodraeth âr Blaid Lafur yn yr 31 Mawrth 2011 yn yr hyn a elwir yn 31ain Dáil Éireann (senedd Gweriniaeth Iwerddon).
Sefydlwyd Fine Gael ar 3 Medi 1933 ar ôl uno ei mam-blaid Cumann na nGaedheal, y Centre Party a'r Army Comrades Association, neu'r "Blueshirts".[2] Gorwedd ei gwreiddiau yn Rhyfel Annibyniaeth Iwerddon a'r pleidiau a fu o blaid y Cytundeb Eingl-Wyddelig yn Rhyfel Cartref Iwerddon, gan uniaethu yn enwedig â Michael Collins fel sefydlydd y mudiad[3] a'r rhai a gefnogodd sefydlu Gwladwriaeth Rydd Iwerddon (Saesneg: Irish Free State; Gwyddeleg: Saorstát Éireann).
Mae'r Fine Gael fodern yn ei disgrifio ei hun fel plaid y canol progresif, a'i gwerthoedd canolog yn seiliedig ar bolisi ariannol gofalus, hawliau a dyletswyddau'r unigolyn a'r farchnad rydd. Maent yn gadarn o blaid integreiddio yn yr Undeb Ewropeaidd ac yn gwrthwynebu gweriniaetholdeb Wyddelig dreisgar. Mewn cyd-destun ehangach, mae'r blaid yn perthyn i sbectrwm y pleidiau Democratiaeth Gristnogol yn Ewrop.[4] Fine Gael yw'r unig blaid Wyddelig sy'n rhan o Blaid Pobl Ewrop (EPP) yn Strasbourg; mae ei ASEau yn eistedd yn y grwp EPP-ED. Ffurfiwyd adain ieuenctid y blaid, Young Fine Gael, ym 1977 ac mae ganddi tua 4,000 o aelodau.[5]
Daeth Enda Kenny yn arweinydd ar 5 Mehefin 2002.[6] Roedd Kenny yn Taoiseach y Weriniaeth rhwng 2011-2017. Arweinydd gyfredol Fine Gael a'r toaiseach gyfredol yw Leo Varadkar.
Arweinwyr y blaid
[golygu | golygu cod]| Arweinydd | Cyfnod | Etholaeth |
|---|---|---|
| Eoin O'Duffy | 1933-34 | Dim[7] |
| W.T. Cosgrave | 1934-44 | Carlow-Kilkenny |
| Richard Mulcahy | 1944-59[8][9] | Tipperary |
| James Dillon | 1959-65 | Monaghan |
| Liam Cosgrave | 1965-77 | Dún Laoghaire |
| Garret FitzGerald | 1977-87 | De-ddwyrain Dulyn |
| Alan Dukes | 1987-90 | De Kildare |
| John Bruton | 1990-2001 | Meath |
| Michael Noonan | 2001-02 | Dwyrain Limerick |
| Enda Kenny | 2002-2017 | Mayo |
| Leo Varadkar | 2017-heddiw | Gorllewin Dulyn |
Baner Fine Gael
[golygu | golygu cod]
Chwifiwyd y faner yn hanesyddol wrth ymyl baner Iwerddon. Defnyddiwyd hi gan rhagflaenydd plaid Fine Gael, sef Cumann na nGaedheal, a ffacsiwn y tu fewn iddi, y lle-ffasgaidd, y 'crysau gleisio', Blueshirts. Dyluniad y faner yw croes goch sawtyr Padrig Sant ar faes glas tywyll, sef un o liwiau cenedlaethol Iwerddon (fel gwelir yn sêl a baner Arlywydd Iwerddon).
Cyfeiriadau
[golygu | golygu cod]- ↑ "Join Fine Gael" 2007 Archifwyd 2010-07-25 yn y Peiriant Wayback.
- ↑ Gerard O'Connell Hanes Fine Gael Archifwyd 2008-08-19 yn y Peiriant Wayback.
- ↑ The Irish Times. Legacy of the Easter Rising Archifwyd 2007-11-17 yn y Peiriant Wayback.
- ↑ Fine Gael: "Our Values" Archifwyd 2007-11-19 yn y Peiriant Wayback.
- ↑ RTÉ News. [1].
- ↑ RTÉ News (5 June 2002). "Enda Kenny elected Fine Gael leader".
- ↑ Nid oedd gan O'Duffy sedd yn yr Oireachtas fel arweinydd y blaid.
- ↑ Pan fu Mulcahy yn aelod o Senedd Iwerddon ym 1944, gweithredodd Tom O'Higgins fel arweinydd seneddol.
- ↑ Rhwng 1948 a 1959, gwasanaethodd John A. Costello fel arweinydd seneddol.
Dolenni allanol
[golygu | golygu cod]- (Saesneg) www.finegael.ie